مقدمه
با رشد انفجاري جمعيت بشر در قرن گذشته ، نياز مبرم به تهيه مواد غذايي مورد احتياج اين جمعيت روبه رشد ، بيشتر احساس مي شود. از بين مواد غذايي مورد نظر انسان تأمين مواد پروتئيني در دوره هاي مختلف رشد (از كودكي تا جواني و پيري) از اهميت و جايگاه ويژه و خاصي برخوردار است. در بين كشورهاي مختلف جهان جمعيت جوان و روبه رشد كشور ما جاي و مكان خاص دارد. كه نياز به تأمين مواد پروتئيني را براي اين جمعيت جوان بيشتر نمايان مي سازد.
در سال 1382 جمعيت كشور ما حدود 72 ميليون نفر كه در بيست سال آينده به 85 ميليون نفر خواهد رسيد كه امكانات فعلي جوابگوي نياز اين جمعيت نخواهد بود.
تنها راه ممكن تأمين احتياجات اين جمعيت در مرحله ي اول برنامه ريزي جهت استفاده بهينه و بهره وري درست از امكانات موجود است و در مرحله ي دوم استفاده از تحقيقات و نو آوريها در زمينه افزايش راندمان و توليد در واحد سطح.
هدف
آنچه در اين طرح بدان پرداخته مي شود تكنولوژي توليد و عوامل مؤثر و دخيل در توليد گوشت سفيد (مرغ) و در نهايت برآورد قيمت تمام شده يك كيلو گرم گوشت مرغ مي باشد كه اميد است با عنايت خداوند بتوانيم به درستي از عهده انجام آن برآييم.
عوامل مؤثر عبارتند از:
1-ساختمان
2- وسايل و تجهيزات
3- آب ، برق،سوخت
4- هزينه كارگري
5- خريد جوجه يكروزه و پوشال
6- دان مورد نياز
7- دارو – واكسن و ضد عفوني كننده ها
8- فروش
هر كدام از عوامل فوق در چرخه توليد خود به زير مجموعه هايي تقسيم مي گردد كه اجزاء فوق نيز به نوبه ي خود در اين چرخه سهم مؤثري دارند.
1- ساختمان: معمولاً ساختمان يك مرغداري داراي عمر مفيد و زمان استهلاك وجه اختصاص داده شده به آن مي باشد كه بطور متوسط حدود 15 سال مي باشد. با توجه به اينكه اكثر سالنهاي مرغداري در كشور ما بيش از 15 سال عمر دارند لذا مبلغ استهلاك ساختمان در نظر گرفته نمي شود.
2- وسايل و تجهيزات:
شامل
1- آبخوري ها
2- دانخوري ها
3- آسياب
4- ميكر
5- فن ها و هواكش ها
6- هيتر و وسايل گرما ساز
7- رطوبت ساز
8- وسايل خنك كننده مانند كولر
9- منابع آب و سوخت
وسايل و تجهيزات نيز به مرور زمان دچار خرابي و فرسودگي مي گردند كه مبلغي جهت تغييرات و خرابي آنها در نظر گرفته مي شود كه به ازاء هر سه جوجه معمولاً تا 100 ريال برآورد مي گردد.
3- آب ، برق، سوخت: آب مورد نياز اكثر مرغداري ها از طريق حفر يك حلقه چاه با دبي آب معين تأمين مي گردد كه هزينه اوليه جزو هزينه ساختمان و هزينه هاي بعدي مصرف برق آب چاه مي باشد كه با توجه به نيروي الكتروموتور مصرف آن محاسبه مي گردد به طور متوسط برق مصرفي در اين قسمت ماهانه 100000 ريال مي باشد.
برق مصرفي واحد هاي مرغداري بر اساس تعرفه هاي برق صنعتي كشاورزي محاسبه مي گردد كه معمولاً در فصول سرد سال بعلت استفاده از هيتر _ لامپهاي روشنايي و … مصرف برق بيشتر و در فصول گرم و معتدل كمتر است براي يك واحد ده هزار مرغ گوشتي مصرف برق ماهانه بين 15 تا 20 هزار ريال متغير است.
سوخت مورد استفاده اكثر مرغداري ها گازوئيل مي باشد كه معمولاً از طريق تعاوني مرغداران گوشتي و يا از طريق ستاد سوخت مستقر در شركت نفت خريداري و تأمين مي گردد مصرف سوخت يك دوره پرورش مرغ گوشتي بطور متوسط 2500000 تا3000000 هزار ريال مي باشد كه شامل سوخت مورد نياز كارگران واحد نيز مي باشد.
4- هزينه ي كارگري: هزينه ي كارگري واحد هاي مرغداري معمولاً وابسته به وسايل و تجهيزات واحد مي باشد هر چه وسايل و امكانات بيشتر و پيشرفته تري در واحد موجود باشد به تعداد كارگر كمتري احتياج است و باعث پائين آمدن هزينه نهايي مي گردد.
بطور متوسط جهت يك واحد ده هزاري مرغ گوشتي به دو نفر كارگر احتياج است كه طبق تعرفه ي تأمين اجتماعي حقوق ماهانه در شرايط حاضر به ازاء هر كارگر حدوداً 110000 تومان مي باشد كه جمعاً 220000 تومان در هر ماه هزينه مي گردد.
5- جوجه ي يكروزه و پوشال:
پوشال مورد احتياج جهت مفروش ساختن بستر پرورش معمولاً از منابع متفاوتي تأمين مي گردد تراشه چوب نجاري _ بقاياي زراعتي گندم و جو _ شالي برنج و غيره از جمله اين اقلام مي باشند كه معمولاً تراشه چوب بعلت مناسب بودن _ نم گيري بيشتر و فروش بهتر كود در پايان دوره به اقلام ديگر برتري دارد . قيمت تراشه نيز متفاوت و از كيلويي 50 ريال تا 100 ريال مي باشد.
جوجه يكروزه : از عوامل مهم و مؤثر در سود دهي پايان دوره انتخاب جوجه ي يكروزه مي باشد جوجه هاي با نژادهاي مختلف در بازار موجود است از جمله آرين _ لوهمن و غيره كه هر كدام داراي ويژگي خاصي مي باشند و عواملي مانند فصل_متراكم بودن تغذيه_ زمان عرضه به بازار_ قيمت جوجه در انتخاب و خريد جوجه نقش مهمي دارند. در سال گذشته نوسانات قيمت ج.جه بقدري زياد بوده كه پيش بيني قيمت جوجه را با مشكل مواجه مي نمايد.مثلاً در سال گذشته قيمت جوجه از قطعه اي يك هزار ريال تا 5500 هزار ريال در نوسان بوده است.از عوامل مهم در تعيين قيمت جوجه مي توان از عرضه جوجه به بازار_ نقش واسطه ها در قيمت جوجه_ميزان تقاضا جهت جوجه ريزي و عوامل ديگر را نام برد .
6- دان مورد نياز:
اقلام غذايي مورد احتياج پرورش مرغ گوشتي بسيار متفاوت و گوناگون است كه ذيلاً به برخي از آنها اشاره مي گردد:
1- تأمين انرژي - ذرت 2- تأمين پروتئين - سويا
-سويا - پودر ماهي -گندم - اسيدهاي آمينه
3- تأمين موادمعدني - دي كلسيم فسفات
- مونوكلسيم فسفات
- صدف
- مكمل هاي معدني
- نمك
4- تأمين ويتامينها - ويتامينهاي A,D,E,K
- گروه B
- كولين وCو مكمل هاي ويتاميني
علاوه بر اقلام فوق مرغداران از بعضي افزودنيها نيز استفاده مي نمايند مانند: ملاس و غيره.
در تهيه ي مواد تشكيل دهنده ي دان مورد احتياج مرغ گوشتي معمولاً به دو طريق عمل مي شود:
1- خريد از محل تعاوني مرغداران 2- خريد آزاد
مرغداران ضمن اطلاع كامل از قيمت اقلام در بازار و تعاوني اقدام به خريد اقلام فوق الذكر مي نمايند و رأساً در محل مرغداري طبق فرمول و برنامه اي كه از قبل تهيه شده با توجه به سن ج.جه ها برنامه ريزي نموده و خوراك مورد احتياج را توسط آسياب و ميكر آماده مي نمايند معمولاً در بدو ورود جوجه ها به سالن از ذرت آسياب شده استفاده مي شود و سپس فرمول غذايي پيش دان كه داراي پروتئين بيشتري نسبت به غذاي ميان دان و پس دان مي باشد تهيه و در اختيار جوجه ها قرار مي گيرد. بطور خلاصه هرچه به طرف آخر دوره پرورش پيش مي رويم از ميزان پروتئين كاسته و به ميزان انرژي اضافه مي گردد.
ذيلاً نمونه ي جيره ي غذايي جهت پرورش مرغ گوشتي تا سن دو هفتگي (پيش دان):
- ذرت 590Kg - ليزين __
-سويا 326 -ميتونين 1
- پودر ماهي 60 -ويتامينA 1
-نمك 5/2 - ويتامينD 1
- دي كلسيم فسفات 14 - ويتامين E 5/1
- مكمل معدني و ويتامين هركدام 5/2 - ويتامينK,B كمپلكس هركدام 1
فرمول ميان دان تا 35 روزگي به ازاء هر 1000 كيلو گرم ماده ي غذايي مصرفي
- ذرت 600Kg - ويتامينA 1
-سويا 255 - ويتامينD 1
-گندم 5/82 - ويتامين E 5 /1
-پودر ماهي 35 -ويتامين K 1
-نمك 5/2 -ويتامين Bكمپلكس 1
- دي كلسيم فسفات 14 - ويتامين C __
- مكمل معدني 5/2
- مكمل ويتاميني 5/2
7- دارو- واكسن و ضد عفوني كننده ها
معمولاً در يك واحد پرورش در طول دوره از داروها و واكسنها و مواد ضد عفوني كننده هاي مختلفي استفاده مي شود كه با توجه به آنچه مورد نظر و انتظار مديريت واحد مي باشد انتخاب و بكار برده مي شود.
از زمان خروج كود و بقاياي بستر دوره قبل از سالن مي توان از مواد شوينده و جرم بر مانند جرمي سايد استفاده نمود. سپس شعله افكني كف و ديواره سالن و محيط اطراف سالن مي تواند مفيد باشد . در ادامه جهت ضد عفوني داخل سالن مي توان از مواد ضد عفوني كننده كه با ماركهاي مختلفي در بازار موجود است استفاده نمود و يا با گازوئيل كه حاصل ريختن فرمالين روي پرمنگنات پتاسيم است سالن را كلاً ضد عفوني نمود.
در ابتداي ورودي به محوطه مرغداري حوضچه مخصوص ضد عفوني كفش كارگران و ساير افرادي كه وارد واحد مي شوند قرار دارد. اين حوضچه در سطحي وسيعتر جهت ضدعفوني چرخها و لاستيكهاي وسايل نقليه در نظ گرفته مي شود . در ضمن پمپ ضد عفوني جهت وسايل نقليه كه به داخل واحد وارد مي شوند در ابتداي ورودي نصب مي شود تا وسايل نقليه از قسمت بدنه و زير كاملاً ضدعفوني گردند.
براي ورود به هر سالن پرورش نيز حوضچه مخصوص ضد عفوني كفش وجود دارد كه بايد به طور منظم آب آن تعويض گرديده و تميز باشد.
براي ورود به سالن اصلي نيز معمولاً با كفش و لباس مخصوص بايد وارد شده و از لباس معمولي كه براي رفتن به بيرون از واحد استفاده مي شود نبايد استفاده گردد.
جهت جلوگيري از انتشار عوامل ميكروبي و ويروسي معمولاً محيط كف واحد پرورش آهك پاشي ميگردد تا در طول دوره پرورش از رشد و تكثير و جابجايي عوامل بيماري زا جلو گيري گردد.
داروها:
داروهاي مورد استفاده در واحد پرورش مرغ گوشتي معمولاً به دو صورت استفاده مي گردد:
الف)داروهايي كه جهت پيشگيري از شيوع بيكاريها بكار ميروند.
ب) داروهايي كه جهت درمان بيماريها بكار ميروند.
معمولاً بيماريهايي كه در واحدهاي مرغداري خراسان شايع مي باشند محدود است ولي بعضي از بيماريها در صورت اپيدمي و همه گيري مي تواند خسارات جبران ناپذيري به واحد وارد نمايد.
اهم بيماريهادر اين بخش عبارتند از:
1- آنفلونزا
2- نيوكاسل
3- گامبورو
4- برونشيت
5- CRD كه معمولاً با بيماري كلي همراه مي باشد.
6- مسموميت ها
جهت پيشگيري از شيوع بيماريها معمولاً از واكسن با توجه به سن جوجه ها مي توان بهره برد.
1- آنفلونزا: اخيراً يكي از بيماريهاي مهمي كه در واحد هاي مرغداري كشور ما شايع شده آنفلونزا مي باشد كه كليه مرغها را در هر سني مي تواند مبتلا سازد و خسارت و صدمات جبران ناپذيري به واحد پرورش وارد مي نمايد.
امروز جهت جلوگيري از بيماري آنفلونزا واكسن مربوطه استفاده مي شود .
زمان استفاده از واكسن معمولاً قبل از سن ده روزگي جوجه ها مي باشد.
انواع واكسن موجود در بازار عبارتند از:
1- واكسن سويه ايران
2- واكسن آلماني
3- واكسن هلندي
4- واكسن فرانسوي
اين واكسن ممكن است توأم با واكسن ديگري مثلاً آنفلوانزا + نيوكاسل توليد و عرضه گردد.
2- نيو كاسل
واكسن نيوكاسل در زماني است كه در واحدهاي مختلف مرغداري استفاده مي شود و داراي دو سويه B1 و لاسوتا مي باشد كه از سويه B1 معمولاً در حدود 10 روزگي و از سويه لاسوتا بعد از 10 روزگي و در دو نوبت مي توان استفاده نمود . واكسن ها را معمولاً به 4 صورت مي توان در اختيار جوجه ها قرار داد:
_ به صورت اسپري
- به صورت تزريقي
- به صورت قطره چشمي
- به صورت آشاميدني
3- گامبورو
واكسن گامبرو را در صورت امكان مي توان در بدو ورود جوجه ها به صورت اسپري استفاده نمودو مرحله بعدي آن را مي توان در حدود 20 روزگي جوجه ها بكار برد (به صورت آشاميدني محلول در آب)
4- برونشيت
برونشيت نيز جزو بيماريهاي تنفسي طيور است و واكسن مربوط به آن را مي توان در دو مرحله يكي در حدود 5 روزگي و ديگري بعد از 20 روزگي با توجه به شيوع بيماري در منطقه پرورش استفاده نمود.
5- CRD
بيماري مزمن تنفسي طيور معمولاً از سن 25 روزگي به بعد بروز مي كند. مديريت خوب واحد كه شامل تغذيه مناسب – تهويه – انتخاب بستر مرغوب و غيره مي باشد مي تواند از بروز اين بيماري خطرناك جلوگيري نمايد. در صورت بروز بيماري معمولاً با بيماري كلي همراه شده و بيماري كلي- سي آر دي تلفات سنگيني به واحد مرغداري وارد مي نمايد.
6- مسموميت ها
با توجه به اينكه جهت تغذيه طيور از مواد غذايي مختلفي استفاده مي گردد و محل تهيه اين اقلام نيز گوناگون است. و از شرايط نگهداري و حمل ونقل اين مواد اطلاع دقيقي نداريم لذا ممكن است بعضي از اين اقلام داراي كپك زدگي و شرايط نا مساعد ديگري باشد.
در صورت بروز مسموميت در واحد كه با كاهش اشتها در جوجه ها و اسهال و تلفات همراه است بايدماده غذايي مربوطه شناسايي و از جيره حذف گردد. معمولاً موادغذايي پروتئين دار سريعتر از بقيه مواد غذايي فاسد شده و باعث بروز مسموميت ميگردد كه در صورت بروز اين بيماري بايد مد نظر قرار گيرد.
8-فروش :
وقتي سن جوجه ها به حدود 40 روزگي رسيد بايد مديريت واحد از براي جهت فروش جوجه ها و عرضه آن به بازار مصرف مد نظر داشته باشد.
معمولاً مشتريان مرغ گوشتي نيز دو دسته اند
الف)تعاوني مرغداران گوشتي
ب) خريداران آزاد
مشكلات عمده اي سر راه فروش قرار دارد كه اهم آنها به قرار ذيل است:
1- ميزان تقاضاي مشتريان (كشش بازار)
2- ظرفيت پذيرش كشتارگاه تعاوني
3- زمان عرضه مرغ به بازار مصرف
4- وزن جوجه در زمان عرضه
مديريت واحد در زمان عرضه با خريداران مختلف مرغ گوشتي در تماس است و از آخرين اخبار مربوط به قيمت مرغ زنده بايد مطلع باشد. معمولاً با هماهنگي مديريت واحد ماشينهاي حمل مرغ از حدود غروب آفتاب به واحد مراجعه و جهت بار گيري آماده مي شوند. سيستم حمل و نقل مرغ سيستم قفس مي باشد و ماشين حمل مرغ معمولاً قبل و بعد از بارگيري بايد توزين شده و وزن مربوطه در اختيار مدير واحد قرار گيرد همانطور كه در بخش قيمت جوجه يكروزه توضيح داده شده ، قيمت مرغ گوشتي نيز در يك سال گذشته از فراز و نشيب زيادي برخوردار بوده است.
بعنوان مثال در تابستان 83 قيمت يك كيلوگرم مرغ تميز شده حدود870 تومان و در پائيز 83 كه در حال حاضر مي باشد حدود 1300 تومان مي باشد كه نشان دهنده ي نوسانات است. ( البته مرغ تميز شده اي كه وارد بازار نشده است).
بازگشت سرمايه بعد از فروش مرغ نيز مشكل مهمي است كه سر راه توليد كنندگان مرغ قرار دارد . معمولاً برگشت سرمايه در اين بخش حدود 60-50 روز طول مي كشد كه اين امر برنامه ريزي مديريت واحد جهت دوره ي بعدي را با مشكل مواجه مي سازد.
جمع بندي و نتيجه گيري:
در پايان جهت برآورد قيمت تمام شده يك كيلو گرم گوشت مرغ با توجه به آنچه توضيح داده شدو عوامل ارادي و غير ارادي مختلفي كه دخيل در اين مسئله مي باشد را به راحتي نمي توان انجام داده در هر صورت قيمت تمام شده را مي توان به صورت حدودي و به قرار زير تخمين زد:
1- قيمت جوجه يكروزه 350 تومان (به ازاء هر قطعه مرغ)
2- وسايل و تجهيزات 15 تومان
3- آب و برق و سوخت 60 تومان با در نظر گرفتن فصل (زمستان)
4- هزينه كارگري 65 تومان
5- دان 250 تومان با وزن تقريبي 2 كيلوگرم و ضريب تبديل 2
6- داروها 130 تومان
7- مديريت واحد 70 تومان در صورتي كه حداقل 16 ساعت داخل مرغداري باشد.
در نهايت عواملي كه مي تواند سود و زيان واحد را دستخوش تغييرات اساسي قرار دهد به قرار ذيل است:
1- خريد مناسب (بموقع و ارزان و با كيفيت)
2- خريد جوجه ي يكروزه سالم و متناسب با شرايط آب و هوايي مكان پرورش
3- مديريت قوي و داشتن برنامه ي مدرن در امور بهداشتي و واكسيناسيون
4- ضريب تبديل مناسب
5- تلفات كم و در واحد استاندارد (حدود 5% )
قيمت نهايي يك كيلو گرم گوشت مرغ با توجه به آنچه توضيح داده شده براي واحد پرورش 10000 قطعه اي به شرح ذيل است: قيمت براي هر جوجه
هزينه خريد جوجه تومان 3500000 350×10000 تعداد جوجه
هزينه تغيير تجهيزات 150000 15*10000
هزينه آب و برق و سوخت 600000 60*10000
هزينه كارگري 650000 65*10000
هزينه مواد غذايي 2500000 250*10000
هزينه امور بهداشتي 1300000 130*10000
مديريت 700000 70*10000
جمع كل 9400000 تومان
با احتساب 5% تلفات حدود 9500 قطعه مرغ به وزن تقريبي 19000 كيلوگرم وزن زنده به بازار عرضه مي شود كه حدود 26% از وزن فوق شامل سر – پر- پا- خون و امعاء و احشاء مي باشد كه بايد كسر گردد كه حدوداً 4960 G12مي باشد . وزن خالص مرغ عرضه شده به بازار 14060 كيلوگرم مي باشد.
قيمت يك كيلو گرم مرغ تمام شده
تومان 56/668 14060 * 9400000