احترام به والدين
در كافي به سند خود از عبد الله بن سنان روايت كرده كه گفتاز امام صادق(ع)شنيدم مي فرمود: يكي از گناهان كبيره عقوق والدين، و يكي ديگر نوميدي ازرحمت خدا،و يكي ايمني از مكر اوست، و روايت شده كه از هر گناهي بزرگتر شرك به خدا است1.
و در كتاب فقيه درحقوقي كه از امام زين العابدين(ع)روايت كرده فرموده: بزرگترين حق خدا بر تو اين است كه اورا بپرستي، و چيزي شريكش نسازي كه اگر اينكار رابه اخلاص كردي خداوند حقي براي تو برخود واجب ميكند، و آن اين است كه امور دنيا وآخرتت را كفايت ميكند.
و نيز فرمود: و اما حق مادرت اين است كه بداني او تورا طوري حمل كرد كه احدي، احدي را آن طور حمل نميكند، آري او تو را در داخل شكم خود حمل كرد، واز ميوه قلبش چيزي به تو داد، كه احدي به احدي نميدهد، و او با تمامي اعضاي بدنش تو را محافظت نمود، و باك نداشت ازاينكه گرسنه و تشنه بماند، بلكه پروايش همه از گرسنگي و تشنگي توبود، او باك نداشت ازاينكه برهنه بماند، همه پروايش از برهنگي تو بود، او هيچ پروايي نداشت از گرما، ولي سعيش اين بود كه بر سر تو سايه بيفكند،او به خاطر تو از خواب خوش صرفنظر كرد، و تو را از گرما و سرما حفظ نمود، همه اين تلاشها براي اين است كه تو مال اوباشي، و تو نميتواني از عهده شكر او برآيي، مگر با ياري و توفيق خدا.
و اما حق پدرت اين است كه بداني او ريشه تو است، چون اگر او نبود تو نبودي، پس هروقت از خودت چيزي ديدي كه خوشت آمد، بدان كه اصل آن نعمت پدرتو است، پس حمدخدا گوي، و شكر پدر بجاي آر، آن قدر كه با اين نعمت برابري كند، و هيچ نيرويي نيست جزبه وسيله خدا.1
و در كافي به سند خود از هشام بن سالم، از امام صادق(ع)روايتكرده كه فرمود: مردي نزد رسول اكرم(ص)رفت و گفت: يا رسول الله به چه كس نيكي كنم؟فرمودبه مادرت، عرضه داشت: سپس به چه كس؟فرمود: به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه كس؟فرمود: به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه كس؟فرمودبه پدرت.
و در مناقب آمده كه روزي حسين بن علي(ع)به عبدالرحمان بن عمرو بن عاص گذشت، پس عبد الرحمان گفت: هر كه ميخواهد به مردي نظر كند كه محبوبترين اهل زمين است نزد اهل آسمان، به اين شخص نظر كند، كه دارد ميگذرد، هر چند كه من بعد ازجنگ صفين تاكنون با او همكلام نشده ام.
پس ابوسعيد خدري او را نزد آن جناب آورد، حسين(ع)به او فرمود: آياميدانستي كه من محبوبترين اهل زمين نزد اهل آسمانم، و با اين حال در صفين شمشيربه روي من و پدرم كشيدي؟به خدا سوگند پدر من بهتر از من بود، پس عبد الرحمان عذر خواهي كرد و گفت:آخر چه كنم رسول خدا(ص)به خود من سفارش فرمودكه پدرت را اطاعت كن، حضرت فرمود: مگر كلام خداي را نشنيدي كه فرمود: و انجاه داكعلي ان تشرك بي ما ليس لك به علم فلا تطعهم او نيز مگر از رسول خدا(ص)نشنيده اي كه فرمود:اطاعت(پدر و مادر و يا هر كس كه اطاعتش واجباست)بايد كه معروف باشد، و اطاعتي كه نافرماني خدا است معروف و پسنديده نيست، و نيزمگر نشنيده اي كه هيچ مخلوقي در نافرماني خدا نبايد اطاعت شود.
علامه سيد محمد حسين طباطبايي قدس سره ترجمه تفسير الميزان جلد 16 صفحه 327
رواياتي در باره حقوق والدين و حد اطاعت از ايشان در كافي به سند خود از عبد الله بن سنان روايت كرده كه گفت از امام صادق(ع) شنيدم ميفرمود: يكي از گناهان كبيره عقوق والدين، و يكي ديگر نوميدي ازرحمت خدا، و يكي ايمني از مكر اوست، و روايت شده كه از هر گناهي بزرگتر شرك به خدا است. (1)
و در كتاب فقيه در حقوقي كه از امام زين العابدين(ع)روايت كرده فرموده:
بزرگترين حق خدا بر تو اين است كه او را بپرستي، و چيزي شريكش نسازي كه اگر اينكار رابه اخلاص كردي خداوند حقي براي تو بر خود واجب ميكند، و آن اين است كه امور دنيا وآخرتت را كفايت ميكند.
و نيز فرمود: و اما حق مادرت اين است كه بداني او تو را طوري حمل كرد كه احدي، احدي را آن طور حمل نمي كند، آري او تو را در داخل شكم خود حمل كرد، و از ميوه قلبش چيزي به تو داد، كه احدي به احدي نميدهد، و او با تمامي اعضاي بدنش تو را محافظت نمود، و باك نداشتي از اينكه گرسنه و تشنه بماند، بلكه پروايش همه از گرسنگي و تشنگي توبود، او باك نداشت از اينكه برهنه بماند، همه پروايش از برهنگي تو بود، او هيچ پروايي نداشت از گرما، ولي سعيش اين بود كه بر سر تو سايه بيفكند، او به خاطر تو از خواب خوش صرفنظر كرد، و تو را از گرما و سرما حفظ نمود، همه اين تلاشها براي اين است كه تو مال اوباشي، و تو نميتواني از عهده شكر او برآيي، مگر با ياري و توفيق خدا.
و اما حق پدرت اين است كه بداني او ريشه تو است، چون اگر او نبود تو نبودي، پس هروقت از خودت چيزي ديدي كه خوشت آمد، بدان كه اصل آن نعمت پدر تو است، پس حمدخدا گوي، و شكر پدر بجاي آر، آن قدر كه با اين نعمت برابري كند، و هيچ نيرويي نيست جزبه وسيله خدا.(2)
و در كافي به سند خود از هشام بن سالم، از امام صادق(ع)روايت كرده كه فرمود:
مردي نزد رسول اكرم(ص)رفت و گفت: يا رسول الله به چه كس نيكي كنم؟فرمود به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه كس؟فرمود: به مادرت،عرضه داشت: سپس به چه كس؟فرمود: به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه كس؟فرمودبه پدرت (3)
و در مناقب آمده كه روزي حسين بن علي(ع)به عبد الرحمان بن عمرو بنعاص گذشت، پس عبد الرحمان گفت: هر كه ميخواهد به مردي نظر كند كه محبوبترين اهل زمين است نزد اهل آسمان، به اين شخص نظر كند، كه دارد ميگذرد، هر چند كه من بعد ازجنگ صفين تاكنون با او همكلام نشده ام.
پس ابو سعيد خدري او را نزد آن جناب آورد، حسين(ع)به او فرمود: آياميدانستي كه من محبوبترين اهل زمين نزد اهل آسمانم، و با اين حال در صفين شمشير به روي من و پدرم كشيدي؟به خدا سوگند پدر من بهتر از من بود، پس عبد الرحمان عذر خواهي كرد و گفت: آخر چه كنم رسول خدا(ص)به خود من سفارش فرمودكه پدرت را اطاعت كن، حضرت فرمود: مگر كلام خداي را نشنيدي كه فرمود: "و انجاه داك علي ان تشرك بي ما ليس لك به علم فلا تطعهما"و نيز مگر از رسول خدا(ص) نشنيده اي كه فرمود: اطاعت(پدر و مادر و يا هر كس كه اطاعتش واجباست)بايد كه معروف باشد، و اطاعتي كه نافرماني خدا است معروف و پسنديده نيست، و نيزمگر نشنيدهاي كه هيچ مخلوقي در نافرماني خدا نبايد اطاعت شود (4)
منبع : ترجمه الميزان ج 16 از ص 327
نويسنده: علامه طباطبايي
پي نوشتها:
1. اصول كافي، ج 2، ص 278، ح 4.
2. من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 376.
3. كافي، ج 2، ص 159، ح 9.
4. مناقب، ج 4، ص 73 - طبع قم.
معاشرت با پدر و مادر در آيينه روايات
1- عن ابي ولاد الحناط قال: سألت ابا عبد الله ( عليه السلام) عن قول الله:
«و بالوالدين احسانا» (1)
فقال: الاحسان ان تحسن صحبتهما و لا تكلفهما ان يسألاك شيئا يحتاجان اليه.
ابي ولاد حناط ميگويد: از امام صادق ( عليه السلام) سؤال كردم درباره آيه: «و بالوالدين احسانا» فرمود:
نيكي به پدر و مادر اينست كه با آنها خوشرفتاري كني و نياز آنها را قبل از درخواست آنها برطرف كني تا مجبور به درخواست نشوند.
بحار الانوار، 74/ .79
2- نيكي به پدر و مادر
قال الصادق ( عليه السلام ) :
افضل الاعمال الصلاة لوقتها، و بر الوالدين و الجهاد في سبيل الله.
امام صادق ( عليه السلام) فرمود:
برترين اعمال سه چيز است:
1. خواندن نماز در وقت آن.
2. نيكي به پدر و مادر.
3. جهاد در راه خدا.
بحار الانوار، 74/ .85
3- رفت و آمد با پدر و مادر
قال النبي ( صلي الله عليه و آله ) :
من سره ان يمد له في عمره و يبسط في رزقه، فليصل ابويه فان صلتهما طاعة الله، و ليصل ذا رحمه.
رسول خدا ( صلي الله عليه و آله) فرمود:
هر كس دوست دارد عمرش افزون و روزيش فراوان باشد به پدر و مادرش صله و احسان كند اين كار او اطاعت خداست و همين طور با خويشان خود صله رحم بجا آورد. بحار الانوار، 74/ .85
4- خشنودي و خشم پدر و مادر
قال رسول الله ( صلي الله عليه و آله ) :
رضي الله مع رضي الوالدين و سخط الله مع سخط الوالدين.
رسول خدا ( صلي الله عليه و آله) فرمود:
خشنودي خدا با خشنودي پدر و مادر، و خشم او با خشم پدر و مادر است.
بحار الانوار، 74/ 80
5- نگاه به پدر و مادر
قال رسول الله ( صلي الله عليه و آله) :
نظر الولد الي والديه حبا لهما عبادة.
رسول خدا ( صلي الله عليه و آله) فرمود:
نگاه كردن فرزند به پدر و مادرش از روي محبت عبادت محسوب ميشود.
بحار الانوار، 74/ .80
منبع : چهل حديث معاشرت، ص 19
نويسنده: محمود شريفي
پي نوشت:
1- سوره بقره، آيه .83
1- من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 376. (2)كافي، ج 2، ص 159، ح 9. (3)مناقب، ج 4، ص 73 - طبع قم.