اخلاق همسرداری
نسان موجودی است که از دوجنبه مورد بررسی قرار می گیرد ؛ (1) جنبه مادی و حیوانی (2) جنبه روحی و معنوی. بنابراین اعمال و رفتار انسان نیز در دو حوزه قرار می گیرد که رفتار های حیوانی و رفتار های انسانی دو نامی هستند که می توان بر این حوزه ها نهاد. در واقع این رفتار ها پاسخ به نیاز های او در این حوزه هاست.انسان با ازدواج کردن ، هم به یک سری نیاز های حیوانی و مادی خود پاسخ می دهد و هم به یک سری نیاز های روانی و معنوی که انسان از این جهت در بین موجودات منحصر به فرد است.البته در بعضی افراد برآورده کردن نیاز های مادی مهمتر از برآورده کردن نیاز معنوی است ، و در بعضی برعکس ، اما آن چه مسلم است ، این است که دوام این پیوند و کامیابی در آن بستگی به رفتارهای طرفین دارد . این رفتارها هم رفتار های جنسی طرفین را در بر می گیرد که به آن بهداشت زناشویی می گوییم و هم رفتار های انسانی که زیر مجموعه ایی از اخلاق انسانی است.به نظر شما با تحکیم روابط جنسی می توان به دوام پیوند امیدوار تر بود یا با تحکیم رفتارهای زوجین ؟ اگر چه روابط جنسی در جای خود مهم و قابل توجه است ، اما مطمئناً نمی تواند جز پایه هایی زندگی باشد ، در واقع در همسر داری آنچه اصل است ؛ توع روابط انسانی است و آنچه فرع است ، نوع و میزان و کیفیت روابط جنسی است.دلیل این امر روشن است ، زیرا اولا آنچه محیط را صمیمی می کند ، برخورد طرفین نسبت به همدیگر می باشد ، اگر این برخورد بر اساس معیار های الهی باشد ، محیطی گرم شکل می گیرد و نگاه ها به نگاه های انسانی و الهی تغییر خواهند کرد و اینجاست که خدا به وعده خود عمل می کند و بین زن و شوهر مؤدت و رحمت برقرار می کند ؛ در این نوع فضا حساسیت های طرفین نسبت به هم تا حد صفر کم می شود و فضای اعتماد و آرامش شکل می گیرد. هنگامی فضای آرامش در محیط خانواده شکل بگیرد ، نه تنها فقط در کنار هم بودن به زوجین آرامش می دهد ، بلکه کوچکترین دیدار و نظر افکندن نیز مایه آرامش است. مسلما روابط جنسی و عاطفی نیز لذت بخش تر خواهد بود.این را با زمانی مقایسه کنید که این نوع روابط به اجبار صورت گیرد و از ترس از هم پاشیدن خانواده صورت می گیرد. مصداق اول برای زندگی سرشار از عواطف ، زندگی امام علی (ع) و همسر ایشان است که دائما برای خانواده و همدیگر جانفشانی می کردند و حتی از دیدار یکدیگر احساس آرامش می کردند. (برای مطالعه بیشتر به قسمت مقاله -- ائمه و اولیا خدا مراجعه کنید) و مصداق گروه دوم ، زندگی عده کثیری از مردم دنیاست.
اما چه چیز باعث شد تا محیط خانه علی (ع) با آن همه سادگی و فقر به آن محیط با نشاط تبدیل شود ؟ آیا جز این بود که خداوند به معنای واقعی کلمه مودت و رحمت را میان آن دو بزرگوار برقرار ساخته بود؟ دقیقا ًهمان چیزی که در قرآن به آن وعده داده است.
اما این سوال مطرح می شود که چرا بین زنان و شوهران امروزی این مودت و رحمت برقرار نیست ؟
جواب این سوال روشن است ، اگر به سیره و رفتار های آن فاطمه (س) و علی (ع) مطالعه کنیم ، و رفتارهای آن دو را مورد بررسی قرار دهیم جواب بسیار روشن خواهد شد.همان طور که گفته شد باید دیدگاه نسبت به همسر یک دیدگاه بر اساس معیار های انسانی باشد و نه بر آورده کننده نیاز های جنسی ! باید اخلاق حاکم بر خانواده یک اخلاق انسانی باشد ، باید هدف ها و نیت ها رضای خدای متعال باشد.اگر مرد و زن به این هدف با هم زندگی مشترکی را به دور از گناه و آلودگی شروع کنند ، مطمئناً به وعده خدا خواهند رسید. اما در عصر ما شروع زندگی به مبادله اقتصادی بیشتر شباهت دارد تا ازدواج ! اهداف طرفین کمتر مسائلی مانند رضای خداست . و این اهداف بیشتر رفع نیاز است ! (دقت کنید رفع نیاز اصل نیست بلکه فرع است) ، اگر خانواده بر اساس رفع نیازهای جنسی شکل بگیرد ، پس از مدتی خستگی طرفین نسبت به هم را در پی خواهد داشت ، و این باعث تضعیف بنیاد خانواده خواهد شد.و خود همین خستگی ها عدم اعتماد را به همراه خواهد داشت ، و حساسیت های شدیدی را در میان زن و مرد به وجود خواهد آورد.
اما چه طور اخلاق انسانی را برقرار کنیم ؟
اسلام نسبت به دوست سفارش های زیادی را کرده است ، اگر بپذیریم یکی از بهترین دوستان همسران ما هستند ، که سالیان سال در کنار ما هستند ، موظف خواهیم بود علاوه بر حقوق همسری ، حقوق دوست را هم در برابر او رعایت کنیم ، که در اینجا پاره ایی از این حقوق را برای شما نوشته ایم :
1. وقتی به هم رسیدید ، به هم سلام کنید ؛ لبخند بزنید و با هم دست بدهید ، و روی همدیگر را ببوسید.
2. به او بگویید دلت برایش تنگ شده و همواره از در کنار او بودن احساس آرامش می کنید. (البته از درون با اشتیاق و نه از روی اجبار)
3. با او با تواضع و به نرمی برخورد کنید ، و جمله هایی که دوست دارید به شما بگویند (محبت آمیز) به او بگویید. و برای او آرزوی خوشبختی و سلامتی و ... کنید.
4. از زبان بدن استفاده کنید ، یعنی با حالات صورت و چهره احساس قلبی خود را به او بگویید.
5. بهترین سخن ها را بگویید ، از گفتن مسائلی که طرف مقابل نسبت به آن حساس است ؛ خودداری کنید . تند خو و خشن نباشید.
6. به او احترام بگذارید و با کلمات زیبا صدایش کنید.
7. نقاط مشترک را پر رنگ کنید و از دست گذاشتن بین اختلافات شدیدا خودداری کنید ؛ و سعی کنید اختلافات را با گذشت از بین ببرید و کمرنگ کنید.
8. ایتدا خود را جای او بگذارید و سپس با او حرف بزنید .
9.همواره به حرف های او گوش دهید ، و نسبت به صحبت های او بی میلی نکنید و نظرات او را بشنوید.
10. او را شاد کنید.
11. اگر درباره کاری عذری داشت ، آن را بپذیرید.
12. در حقش همواره دعا کنید ، و این را به او اعلام کنید. (دعا از با تمام وجود در حق همسر اثرات عجیبی دارد که جز ناشناخته های جهان هستی است.)
13. باعث انس و الفت و آرامش او باشید ، طوری که او از در کنار شما بودن احساس لذت و شادی و آرامش کند.
14. گاه گاهی و به مناسبت های مختلف و حتی به خاطر دلتنگی و یا هر بهانه ایی به او هدیه ایی بدهید ! حتی یک شاخه گل
15. هر چه که به حال او مفید است را به او بگویید. و همراز او باشید.
16. اگر در حقش نیکی کردید ؛ آن را کوچک شمار و آن را اعلام نکن.
17. از گفتن اشتباهات نهراسید و از عذرخواهی کردن ، احساس شکست غرور نکنید. (غرور مخصوص ذات خداست نه بندگان او)
18. در شناخت روحیات او تلاش کنید و سعی کنید او را درک کنید.
19. کوچکترین ستمی به او نکنید و هرگز او را به تمسخر نگیرید.
20. هرگز سعی نکنید به خاطر خودی نشان دادن ، از اتمام بحث طفره بروید ، بلکه نشانه بلوغ شما فروبردن خشم است.21. هرگز او را با گفتار و رفتار تحقیر نکنید ، از چاپلوسی نیز شدیدا پرهیز کنید. آن چه هست همان را با قدر شناسی بگویید.
22. از لج بازی و ناسزا گویی و اتهام زدن شدیدا پرهیز کنید.
23. او را فریب ندهید ، و به او دروغ نگویید ، این را فراموش نکنید که ما چیزی به عنوان دروغ مصلحتی نداریم.
24. هرگز نسبت به او بغض و کینه و حسادت نداشته باشید که این نشانه بدبختی شماست و عاملی برای تخریب زندگی خو شما.
و در آخر همسر شما زمانی که شریک جنسی شماست ، خیلی ناچیز تر از زمانی است که دوست شماست ، همسر شماست و امانت دار شما ، پس فراموش نکنید به او به عنوان یک انسان نگاه کنید و به عنوان مکمل و لباس ! لباسی که برای پوشاندن بدی ها است .
بهترین زندگی زمانی است که طرفین به هم در رسیدن به اهداف الهی همکاری کنند ، و این مهمترین وظیفه انسان ها در طول زندگی است ؛ و این مهم ترین وظیفه اجتماعی ! هرگز نگذارید عرف ساختگی مردم که خارج از حدود الهی است ، حرف و حدیث مردم شما را از اهداف و چهارچوب های الهی دور کند.
هرگز اجازه ندهید ، همسر شما از چهارچوب های الهی فراتر رود ، و اینجاست که باید با او قاطع باشید. هرگز به خاطر همسر خود از حدود الهی تجاوز نکنید ؛ که نشانه بدبختی است.
شما باید امر به معروف را از خانواده خود شروع کنید ، و هنگام ازدواج با کسی ازدواج کنید که این معیار ها در او وجود داشته باشد ، دقت کنید تمام موارد ذکر شده امری دو طرفه است ؛ و هنگامی نتیجه مثبت می دهد که طرفین آن را تا حدودی انجام دهند.و به عنوان سخن پایانی ، همیشه خدا را ناظر اعمال خود بدانید و از روزی که شاهد همان قاضی است ، بترسید که مبادا ظلمی نسبت به کسی روا دارید.
پودمان آداب معاشرت و آئين همسر دارِي
آئين همسرداري
اخلاق خوش همسرو شكايت و دردل بي فايده
* اخلاق خوش همسر : از جمله وظايفي كه براي مردان نسبت به خانمها تأمين شده است، داشتن اخلاق خوش است .اخلاق خوش ريشه در بسياري از خوبيها و رفتار پسنديده و اعمال نيك دارد.
خوش اخلاقي هم در جامعه و هم در محيط خانه و كار بسيار ارزشمند مي باشد. خوش اخلاقي روشهاي مختلفي دارد. مثلاً اگر كسي مي خواهد در همه جا اخلاق خوب از خود نشان دهد، بايد سعي كند كه صفات پسنديده را تمرين كند، مثل ايمان.
پيامبر (صلی الله عليه و آله)مي فرمايند: هر كس ايمانش كاملتر مي شود، به همان اندازه بايد خوش اخلاق تر شود.
• مظاهر خوش اخلاقي :
1. نرم خويي
2. نرم زباني
• امام صادق (عليه السلام)مي فرمايند : نيكوكاري و حسن خلق ، خانه ها را آباد و عمرها را زياد مي كند.
• رسول اكرم (صلی الله عليه و آله)مي فرمايند : كاملترين مردم از جهت ايمان، خوش اخلاق ترين آنها مي باشد، بهترين شما كسي است كه به خانواده اش نيكي كند.
• امام صادق (عليه السلام)مي فرمايند : شخص بداخلاق خودش را در عذاب قرار مي دهد.
• پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله)مي فرمايند : عيشي بهتر از خوق اخلاقي نيست.
• درد دل بي فايده : بعضي اوقات انسان در بيرون از خانواده از چيزي ناراحت مي شود، حال نبايد آن ناراحتي را به درون خانواده بياورد، اين كار درست نسبت بلكه بايد سعي مي كنيم ناراحتي بيرون از منزل را به درون خانه انتقال ندهيم، چرا كه اين كار بر روي بچه ها و همسر تأثير منفي بر جاي مي گذارد.
• امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : وقتي كاري بر مسلمان دشوار شد، شكايت خود را نزد مردم نبرد بلكه نزد خداوند كه كليد همه مشكلات در دست اوست، ببرد)
• پيامبر (صلی الله عليه و آله)مي فرمايند : هر كس مصيبتي را كه در مال يا بدنش كتمان كند و نزد مردم شكايت نكند بر خدا لازم است گناهانش را بيامرزد.
اخلاق در خانواده
آثار حفظ عفت :
از جمله آثار عفت :پاكدامني – جلب اعتماد همسر- تحكيم پيوند خانوادگي است. در خانواده اگر مرد عفت داشته باشد، عفت او در همسر و فرزندانش هم تأثير مي گذارد و آنها را از فساد دور خواهد كرد.
حفظ عفت باعث مي شود ، انسان جلو خيلي از خواسته هاي نفساني خويش را بگيرد و از آلودگيهاي شهواني دور بماند.
• امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : به واسطه عفت با خواسته هاي نفساني مخالفت ورزيد.
• امام صادق (عليه السلام)مي فرمايند : اگر مي خواهيد عفت همسرتان حفظ شود و مورد تعرض ديگران قرار نگيرد، شما هم عفت خود را حفظ كنيد.
• امام صادق (عليه السلام)مي فرمايند : از زنان مردم چشم بپوشيد تا همسرانتان عفيف بمانند.
• جلب اعتماد همسر: اگر مرد عفيف باشد، همسر وي او را به عنوان يك انسان بزرگوار، پاكدامن، با شخصيت و ارزشمند مي پندارند و به وي اعتماد مي كند.
• امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : عفت انسان را حفظ مي كند و او را از پستيها نگه مي دارد.
• تحكيم پيوند خانوادگي : هر چه قدر خانواده نسبت به عفت بي توجه باشد همان اندازه نظام زندگي متزلزل خواهد شد.
• امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : ثمره پاكدامني، خويشتن داري است
• امام علي (عليه السلام): هر كس آنچه را نمي يابد، بخواهد به زينت عفت آراسته نخواهد شد.
ارتباط انساني
سير تحولات ارتباط انسانی
• تاريخ تكامل بشر در دو عصر اتفاق افتاده است :
* عصر شفاهي :
به زماني گفته مي شود كه بشر هنوز به ارتباط و فن آوري جديد و اطلاعات و كتابت خيلي دسترسيس نداشته است.
عموم انسانها، پيام خود را از طريق حركات دست و كشيدن عكس به ديگران منتقل مي كردند. حال اگر بخواهيم آن را از نظر زماني، حساب كنيم تا سال 832 شمسي و معادل سال 1453 ميلادي، اين عصر را عصر شفاهي مي گويند.
عصر كتابت : در اين عصر بشر به خط و آموختن از طريق نوشتن دسترسي پيدا كرده است پس از سال 1453 ميلادي را عصر كتابت مي گويند.
نكته اي را كه دانشمندان در تاريخ بدان توجه داشته اند، اختراع كاغذ و پيامدهاي آن و تحولي كه در اثر اختراع كاغذ و چاپ بوجود آمده است، سير بشر را به سوي اختراعات جديد، سرعت بخشيده است.
*كهكشان گوتنبرگ و ماركني :
در اين دو تعبير عالم به دو كهكشان تعبيرشده است. در كهكشان گوتنبرگ، بشر به هنرهايي مثل چاپ و نوشتن ، تصاوير دست پيدا كرد. در كهكشان ماركني، تحولات بسيار چشمگير و عجيب تر است، ماركني مي گويد : ورود بشر به عرصه راديو و استفاده از امواج و شيوه هاي جديد ارتباطي كه در گذشته سابقه نداشته است، مي باشد.
• گونه هاي ديگر ارتباط عبارتند از :
1. ارتباط با حيوان
2. ارتباط با ماشين
آئين همسر داري
بهانه جويي مرد، دلجويي از مرد
• ايراد و بهانه جويي مرد: به طور كل ديده شده است، بعضي از مردها چه در خانه و چه در منزل كارشان ايراد گرفتن است و همواره به كارهاي مردم اشكال مي گيرند، حال مي خواهد كوچك و بي اهميت باشد. اين گونه افراد ممكن است خود داراي ايرادهايي باشند كه به آنها توجهي نمي كنند.
اين افراد نه تنها مشكلي را برطرف نمي كنند، بلكه با گرفتن ايراد و بهانه زندگي را سخت مي كنند، اين افراد بيشتر اهل حرف هستند تا اهل عمل باشند.
حال اگر مردم در خانه از هر كاري ايراد بگيرد مثل رفتار خانم در خانه – تميزي منزل – نحوه غذا پختن و ... اين گونه رفتار باعث دلسردي خانم مي شود و انگيزه زندگي خوب و شيرين را از او مي گيرد.
• امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : از جمله شريفترين شخص كريم اين است كه از آنچه كه مي داند و مي فهمد ( از رفتار نامناسب ديگران تغافل نمايد)
• دلجويي از همسر : يكي از وظايف مرد اين است كه حالات همسر خود را در نظر بگيرد، به خصوص وقتي حادثه تلخي بر وي عارض شده است، بايد محبت خود را نسبت به وي افزايش دهد، براي اينكه اين محبت تسكين و تسلايي باشد بر ناراحتي او.
امام صادق (عليه السلام)مي فرمايند : حق زن بر مرد اين است كه بداني خداوند بزرگ او را مايه آرامش و انس تو قرار داده و اين نعمتي است از جانب خداوند، پس بايد او را بزرگ داري و با نرمي با او رفتار كني.
اخلاق در خانواده
درك همسر و نقش آن
درك همسر : زن و شوهر با توجه به اينكه زندگي مشتركي را با هم شروع كرده اند، بايد به خواسته هاي هم توجه كنند پس بنابراين بايد حق و حقوق يكديگر را ادا نمايند و به شخصيت اجتماعي همديگر احترام بگذارند.
• نقش درك همسر:
درك همسر آثار زيادي دارد :
1. كمك و تعاون
2. رفع اختلاف
3. رفتار محترمانه
4. حفظ شخصيت
5. هم دلي و هم دردي
حال اگر به همسر بي وجهي نشان داده شود :
1. دل سردي
2. ملالت
3. روح يأس و نااميدي را بدنبال دارد
• پيامبر (صلی الله عليه و آله)مي فرمايند : بودن مرد در ميان خانواده اش در پيشگاه خداوند از اعتكاف در مسجد من (مسجد النبي) محبوب تر است.
مهم ترين مسئله توجه به نياز خود است، حال اگر مردي به نيازهاي خود توجه كند و آن را بشناسد ، بالطبع متوجه نيازها هم در همسرش مي شود، ولي اگر به نيازهاي خود توجه نكند به نيازهاي همسرش هم توجهي نمي كند.
• امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : آنكس كه خود را نمي شناسد، چگونه ديگران را بشناسد.
• موانع درك همسر:
1 – روحيه خود برتربيني : در افراد ممكن است عاملي يا ويژگي خاصي وجود داشته باشد كه به واسطه آن خود را نسبت به ديگران برتر بدانند ، مثل زيبايي.
* امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : خود بزرگ بيني در سرپرستي و ولايت، خواري در انزواست.
* امام علي (عليه السلام)مي فرمايند : خود بزرگ بيني مرد، او را كوچك مي كند.
2 – بي توجهي به نقش همسر: همه افراد در زندگي نياز به توجه دارند، زن در منزل زحمت مي كشد، خانه را مرتب مي كند ، به بچه ها مي رسد و غذا تهيه مي كند، حال از همسرش توقع دارد كه هنگام ورود به منزل به كارهايي كه كرده، توجه كند و از او تشكر كند حال اگر مرد توجهي به دور و بر خود نداشته باشد، باعث ناراحتي و دلسري زن مي شود و انگيزه او را براي ادامه زندگي از بين مي برد.
* خداوند در قرآن كريم مي فرمايند : اگر شكر گزاري كنيد، بر شما خواهيم افزود و اگر ناسپاسي كنيد، مجازاتم شديد خواهد شد.