ضرب المثلها از ديدگاه مردم
مسئله تعريف ضرب المثل به نظر مي رسد كه به قدمت علاقه انسان به آنها باشد . مردمي كه آگاهانه از آنها استفاده مي كردند يا شروع به جمع آوري آنها در دوران باستان مي كردند واضح است كه نياز داشتند كه بين ضرب المثل ها وساير صنايع مرموز كلامي مانند شعارها، عبارات و كلمات قصار و…….. تفاوت قائل شوند.
نه تنهاچنان مغزها ي متفكربزرگي مانند ارستيل 2 و پلاتو3 بلكه دانشمندان يونان نيز با اين سئوال كه در ضرب المثل از چي تشكيل شده است ؟ كلنجار مي رفتند .
جان فردريك4 بعضي از اين تعريفهاي اخير را در مقاله جذابش تحت عنوان « مفهوم يوناني ضرب المثل ها» را بررسي كرد.
بعد از فردريك بارتل 5 جرويتينگ نيز هزاران تعريف از ضرب المثل را كه از دوران باستان تاعصر جديد گردآوري كرده بود ،در مقاله اي قابل توجه به نام « ماهيّت ضرب المثلها» گردآوري كرد.
در پنجاه سال اخير از زمان مطالعات دقيق و ويتينگ مقاله هاي علمي برجسته ، رساله ها وحتي كتابهايي كه همه سعي مي كردند كه به اصطلاحاتي باتعريف كلي ضرب المثل برسند، تأييد شدند .
دانشمندان درسراسر جهان به جستجوي تعاريف كاربردي از ضرب المثلها ادامه مي دهند . از آن جمله بعضي از تازه ترين نمونه ها به زبان انگليسي توسط : شرئي آرورا 6، نيگل بارلي 7، اتو سيتل 8 و…..انجام شد .
اما بر خلاف تعريف هاي مهم وعالمانه اي كه بر اساس ديدگاههاي زبان شناسي بود ، همه تا حدودي با عقايد دانشمند قديمي ضرب المثل ( آرچر تايلر9) موافق بودند كه معتقد بود « يك ويژگي غير قابل توصيف به ما مي گويد كه يك جمله ضرب المثل هست و ديگري نيست .
تعريفهاي جديد تر ممكن است در حقيقت متناسب باشند با جمله هايي كه ما تا كنون آنها را ضرب المثل مي دانستيم اما دوباره در سخنان تايلر خردمند: «در هيچ تعريفي نمي تواند براي ، بطور قطعي مشخص كند كه يك جمله ضرب المثل است » يك تعريف نمي تواند نكات رايج ومرسومي براي تشخيص صحيح ضرب المثل داشته باشد.
اما بگذاريد دنياي بحث ها ي فلسفي وجدي را رها كنيم وبه شعار تايلر درباره ويژگي غير قابل توصيفي كه به طور فرضي به ما مي گويدكه ضرب المثل چيست توجه كنيم.
1. WOIFGANG MIEDER 2. Anstol 3. Plato 4 jan fredri 5. Brtlett jenwhitlay
6Shirley Arora 7. Mgel Barley 8. Otto Blehr 9. Archer Taylcr
نظريه هاي غير تخصصي در مورد ضرب المثل چه مي گويند؟
افراد غير كارشناس چگونه يك جمله را به عنوان ضرب المثل مي شناسند.؟
امروزه ديدگاه عمومي در موردضرب المثل چه مي گويد؟
براي جواب دادن به اين سؤالات بگذاريد به 55 نمونه تعريف ضرب المثل كه من از دانش آموزان ،؟دوستان و آشنايان در حدود سال گذشته جمع آوري كرده ام ،نگاه كنيم .
از نظر من هيچ كس نمي تواند نظرمن را در مورد پذيرفتن اين تحقيق عوض كند و حتي با وجود اين كه اين نمونه تحقيق براي من مثال بسيار كوچكي است ، مي تواندنظريه خوبي در ارائه ديدگاه عمومي مردم در مورد ضرب المثل باشد .
براي اين منظور من بررسي را از تعدادي مقاله هاي مشهور را در مورد ضرب المثل در روزنامه ها ومجلات كه متخصصين ضرب المثل به آنها توجه نكرده اند ،اضافه خواهم كرد .
فعاليتهايي در غالب مقاله اي كه از سال 1877 تا 1984 ميلادي در نشريه هايي مثل Newday,Time. Atlantic Mcnrhy, Saturday,Review,New york Times بوجود آمدند ،مطمئناً به دستيابي تعريفي از ضرب المثل از ديدگاه عموم ( ونه ديدگاه علمي ) كمك خواهندكرد .
قبل از شروع بحث ،بهتري آن است كه چند نمونه از اين ضرب المثلهاي انگليسي را ذكر كنيم :
« يك ضرب المثل خوب هيچ گاه ديرتر از موعد به كار نمي رود» « ضرب المثلها نتيجه تجربه هستند» « هيچ چيز نمي تواند بر ضرب المثل غلبه كند » « اگر ضرب المثل قديمي كمتر مورد توجه باشد ،ولي درستي آن كمتر نيست » « گفته قديمي نمي تواند بي نظير باشد»
« دانش ضرب المثل نمي تواند ممتاز باشد » ،« ضرب المثل هاي رايج به ندرت دروغ مي گويند» « درگفته قديمي كه مدت طولاني به عنوان حقيقت ثابت شده ، نمي تواند رد شود» « در ضرب المثل هاي قديمي حقيقت را مي گويند» « هر ضرب المثل حقيقت است » « در ضرب المثلهاي قديمي نتيجه حقيقت هستند» « آنچه كه همه مي گويند ، حقيقت است »
از نظر استفاده كنندگان ضرب المثل ،در تمام مراحل زندگي ،ضرب المثل عقل سليم تجربه ،خرد و بالاتر از همه حقيقت را در بر مي گيرد .
آيا چنين تعريفي هنوز حقيقت را حفظ مي كند يا افراد مدرن در يك جامعه تكنولژيكي (فني )ضرب المثل ها را از جنبه انتقادي بيشتري مي بينند؟ آيا ضرب المثل ها هنوز به عنوان هسته ناب دانش و حقيقت در نظر گرفته مي شوند، يا به عنوان قسمتهاي منسوخ تعليم اخلاقي به استهزا گرفته مي شوند؟
55 نمونه تعريف اخير از ضرب المثل ممكن است باعث تعجب كساني شود كه متوجه مي شوند اين توصيفها از ضرب المثل از افراد يك جامعه بافرهنگ و تحصيلكرده بر آمده است.
در حقيقت نحوه جمع آوري اين تعريفها به اين صورت بود كه از مردم خواسته شد نظرشان را در مورد اين سؤال كليشه اي بدون آمادگي قبلي روي كاغذ بنويسد .
آن سؤال اين بود:شما ضرب المثل را چگونه تعريف مي كنيد؟
جوابهاي اين سؤال به ترتيب حروف الفبا در زير ذكر شده است:
1- ضرب المثل شامل يك جمله كوتاهي است كه دانش عمومي رادر برگرفته است .
2- ضرب المثل شامل دانشي است كه از يك نسل به نسل ديگر منتقل مي شود.
3- ضرب المثل ها موقعيت هاي را توصيف مي كنند كه قبلاً اتفاق افتاده اندو بارها وبارها تكرار مي شوند.
4- ضرب المثل دانش عمومي مردم را بصورت كليشه اي ،كوتاه و زبان استعاري بيان مي كند.
5- ضرب المثل هاي درطي نسلهاي متمادي منتقل مي شوند ،دريك عبارت كوتاه خلاصه مي شوند ، يك اصل عمومي يا موقعيت رايج آن را مي گوييد همه دقيقاًمي دانند كه منظور شما چيست ؟ ضرب المثل ها اغلب زنده و گويا و سنبليك ياقافيه دار هستند. بنابر اين به آساني به خاطر سپرده مي شوند.
6- ضرب المثل يك اصطلاح رايج است كه منشأ پيدايش آن يامشخص نيست ويا فراموش شده است كه دانش مربوط به زندگي رابيان مي كند.
7- ضرب المثل عبارت شناخته شده و تكراري است كه عقيده عمومي را كه حقيقت فرض شده بيان مي كند ونيزاتفاقات روز مره وطبيعي را كه به اساني قابل فهم است ،ترسيم مي كند.
8- ضرب المثل يك مثال شناخته شده و قابل فهم از دانش پر هيجان توصيفي مستقل از زمان است كه به انسان مي آموزند وفلسفه زندگي رابراي او بيان مي كند .
9- ضرب المثل يك گفته تكراري دقيق است كه كليّتي از بعضي جنبه هاي زندگي روز مره رابيان مي كند .
10- ضرب المثل يك عبارت شناخته شده پر كاربرد است كه دانش ،نتيجه و ياهدفي از زندگي را در مورد جنبه هايي ازآن كه براي نوع بشر آشنا باشد ،بيان مي كند.
11- ضرب المثل يك جمله كامل است كه معمولاً پيام اخلاقي و آموزنده دارد.
12- ضرب المثل يك شكل فشرده اي ازگفته هاي سنتي وآموزه هاي كتاب مقدس است .ضرب المثل تلاش مي كند كه به ما از طريق گرفتاري ودرد و رنج ديگران را كه به اندازه ما خوشبخت نبودند ،بياموزد، ضرب المثل ها ماهيتهاي مثبت و گاهي منفي هستند متأسفانه خيلي از آنها نتيجه اي بر متدزنها دارند .
13- ضر ب المثل يك تفسير ونسخه فشرده اي از عقايد اساسي ، تعصبات وعقايدي است كه براي گروهي از مردم رايج هستند. جملات وعبارات كوتاه ومختصرو به يادماندني است .
14- ضرب المثل يك عبارت ثابت و جمله مجازي است .
15- ضرب المثل يك عبارت ثابت است كه نكته هايي از فرهنگ عامّه شامل مقايسه ها و قياسها دارد كه درشرايط متفاوت ولي موقعيتهاي مشابه بكار مي رود .
16- يك ضرب المثل بياني كليشه اي از حقيقتي قطعي است كه فقط در موقعيتي خاص بكار برده مي شود . يك ضرب المثل رايج نيمي از حقيقت است .
17- ضرب المثل يك تلاش زبان شناساه است كه يك حقيقت يادانش عمومي را در چند كلمه بيان مي كند.
18- ضرب المثل يك جمله استعاري است كه اصول اخلاقي را به تصوير مي كشاند .
19- ضرب المثل يك عبارت تك كلمه اي است كه شامل بخشي از دانش عامّه مي شود .مرجع خاصي است كه براي بسياري از موقعيتها يا مقاصد كلي به كار مي روي .
20- ضرب المثل يك عبارت يا جمله اي است كه مورد قبول عام وآميخته با استفاده رايح شفاهي مردم است .
21- ضرب المثل يك عبارت مصور است كه بيشتر اوقات پيغامي كه تصاوير مي دهند تكرار يك عمل انجام شده است .
22- ضرب المثل يك جمله يا يك متن پر معني وموجز است كه نصيحت يا يك نكته اخلاقي را در بر مي گيرد .
23- ضرب المثل يك گفته اي است كه اغلب به عنوان حقيقت پذيرفته مي شود و شامل سخنان علمي است .
24- ضرب المثل گفته اي است كه براي عموم مردم شناخته شده است. گاهي شامل يك نكته اخلاقي است وگاهي يك تهديد و هشدار براي خطر.
25- ضرب المثل گفته اي است كه بيشتر مردم آن رابه راحتي تشخيص مي دهند چون يك گفته كلي ومعني دار است .
26- ضرب المثل يك جمله يا عبارتي است كه افكار وعقايد مورد قبول يك گروه را بيان مي كندو از طريق استفاده از يك گروه يا دو ساختار يكسان مي شود.
27- ضرب المثل جمله است كه به طور شفاهي پيشرفت كرده است و هنوز به وسيله مردم يك ناحيه استفاده مي شود.معمولا از تجربه ناشي مي شود و جمله اي است كه علم را در غالب تجربه مي آموزد.
28- ضرب المثل جمله اي كوتاه و كلي است كه از طريق سنت منتقل مي شود و معني آن بر اساس روايات مطلب و موقعيت تغيير مي كند.
29- ضرب المثل جمله كوتاه وشاعرانه اي است كه توسط مردم عامه براي بيان قوانين وعلوم مربوط به زندگي استفاده مي شود .
30- ضرب المثل كلام محاوره اي دقيق وكوتاهي است كه به آساني به خاطر سپرده مي شوند و شامل عقايد مرسومي مي باشد كه حقيقت فرض شده اند .
31- ضرب المثل عبارت دقيق و كوتاهي است كه نكته اخلاقي ، قسمتي از دانش عامه و يا قانون مشابهي كه هر كس به وسيله آن بايد زندگي كند ،بيان مي كند.
32- ضرب المثل ها فشرده كوتاه از قسمتي از دانش مردم عامه است كه بطريقي كه قابل حفظ شدن باشد ،شكل گرفته است .بنا براين هدف اصلي آن آموزش است چه پشتوانه علمي داشته باشد وچه يك نقطه نظر باشد .
33- ضرب المثل اصطلاح كوتاهي است كه بيشتر مردم با آن آشنا هستند . ضرب المثل معمولاً شامل ديدگاه عموم مردم راجع به زندگي است
34- ضرب المثل عبارت كوتاهي است كه براي منتقل كردن بخش سنتي دانش محلي به كار مي رود .
35- ضرب المثل گفته اي كوتاه كه نكته اي را آموزش مي دهد يا معيار فرهنگ را براساس سنّت مردمي كه از آن استفاده مي كنند ،پايه ريزي مي كند . عموماً بدون استفاده از منطق قابل فهم است .لااقل من هرگز نشنيده ام كه ضرب المثل بنياد گرانه باشد .
36- ضرب المثل جمله و ياعبارت كوتاهي است كه انديشه اي درباره ماهيت بشر، ارزشها ويا ايده آل ها را خلاصه مي كند و معمولاًبراي هدفهاي عبرت انگير و آموزنده بكار مي رود.
37- ضرب المثل گفته يا جمله كوتاهي است كه يك مفهوم آموزشي نسبتاً ساده را بيان مي كند و دلالت بر حقي دارد كه مخالف عمل خلاف است .ضرب المثل ها كوتاه ومعمولاً غير مستقيم (مجازي ) هستند و اكثريت مردم جامعه با ضرب المثل ها ومفهوم آن آشنا هستند.
38- ضرب المثل جمله كوتاهي است كه يا آموزش مي دهد و يا در مورد موضوعي پند مي دهد . معمولاً مقايسه ها براي نشان دادن نكته اي به كار مي روند.
39- ضرب المثل گفته كوتاهي است كه دانش را يا از طريق آموزش يا مسخره كردن آن توصيف مي كند .
40- ضرب المثل جمله اي فصيح ياتمثيلي است كه با قصد بيان حقيقت گفته مي شود.
41- ضرب المثل گفته ثابت ومرسومي است و معمولاً يك جمله كه عقيده اي رابيان مي كند. معمولا دانش مورد نظر در مورد موضوعي و يا نحوه اي از عمل را پيشنهاد مي كند .
42- ضرب المثل گفته و ياجمله است مرسوم است كه هدفي را به طور خلاصه بيان مي كند و يا موقعيت خاصي را توصيف مي كند . اغلب گفته پركاربردي است كه فرد از طريق آن مي آموزند. تصويري همراه توضيح است كه براي اين كه درس آموخته مي شود آن را واضح مي كند . اين درس معمولاً از اصول اخلاقي است.
43- ضرب المثل آگاهي مرسوم ،نصيحت ويا جمله اي در يك عبارت ثابت است . كوتاه ودقيق بوده وشامل حداقل دو قسمت فاعل وفعل است .
44- ضرب المثل گفته مشهوري است كه به احساس شاعرانه مردم متعلق است و براي هر كس كاربرد دارد.
45- ضرب المثل گفته مشهوي است ، بودن نويسنده شناخته شده كه نسل به نسل منتقل شده ومعمولا در چندكلمه كه بيشتر از يك جمله نيست و به روشي كه آسان به خاطر سپرده مي شود . با بكار بردن ريتم قافيه ،زبان عملي ،تجانس آوايي ،تمثيل و………نصيحت ،تذكر ويادرس اخلاقي را بيان مي كند. بطور كلي به انسان مربوط است و معمولا با چه كسي شروع مي شود.
46- ضرب المثل طنزي است كه شفافيت و دقت انديشه را با استفاده مختصر وعميق از كلام مي آميزد .جمله معمولاً در موقعيتي به كار مي رودكه معمولا براي مردم با فرهنگ قابل فهم است .
47- ضرب المثل اصطلاحي است با عبارات محاوره اي يا مربوط به كتاب مقدس كه نكته اخلاقي را نشان مي دهد.
48- ضرب المثل يك اصطلاح تكراري ومجازي است .
49- ضرب المثل معمولاً براي بيان دانش به روشي دقيق بكار مي رود . گوينده ضرب المثل لازم نيست مبتكر فلسفي باشد .
50- ضرب المثل را بسياري از مردم مي شناسد اما شعور استفاده از آن را تنها يك نفر دارد .اين جمله بعنوان تعريف يك ضرب المثل مشهور است . بعنوان يك تعريف خوب نيست اما در ذهن مي ماند .
51- اصول خاص و موقعيتهاي روزمره زندگي در ضرب المثل ها بيان مي شود كه در نتيجه به مردم كمك مي كند تا دنيا را درك كنندو از تجربيات علم بياموزند .
52- در چندكلمه ضرب المثل ها مشكلات مردم وافكار را توضيح مي دهند.
53- ضرب المثل ها جملاتي معمول از حقيقت هستند كه مي توانند براي موارد خاص دريك شيوه تفسير به كار روند و به عنوان كلمات خردمندانه براي آينده عمل كند.
54- ضرب المثل هاكلمات طلايي رفتار دانش عامه هستند كه از نسلي تا نسل ديگر اندوخته شده اند.
55- ضرب المثل ها و اصطلاحات كوتاه وقصار از علم است كه ارتباطها و موقعيتها ي اساسي بشري رامنعكس مي كند .
تركيبي باليني از آنچه تعريف عمومي يك ضرب المثل ممكن است باشد با يك تحليل كلامي اين تعريفها نتيجه مي شود. با در نظر گرفتن تكرار اسمها و نمونه زير بوجود مي آيد .
اعداد داخل پرانتز نشان مي دهد كه هر اسم خاص چند بار در 55 تعريف آمده است ):
بطور مثال دانش (20) عبارت (14) جمله، گفته (25) عام (10) ، موقعيت (9) ،اصطلاح(7) ،زندگي (6) ، حقيقت ،اخلاق ،مردم (5) ،نسل ،تجربه ،نصيحت ، درس، كلمه (4) ،اصل ، مقايسه ، عقيده ، رفتار ،معني و عمل (3) ،زبان ،تفهيم ،هدف ، پيام ، عقيده ، تصوير، نظر ،فكر ، مقايسه ،رسوم ،قانون ،نقطه نظر،(2) ،اصل ،ايده ،اتفاق ، فلسفه ،دانش ،نتيجه ،تعصب ،رسوم ،مثال ،تهديد، معيار،ماهيت .ارزش ،ايدئال ،تصوير،شاعرانه ،نويسنده ،تذكر ه ،قافيه ،تجانس آوايي ،شعور ،خلاصه ،فهم زياد ،وضوح .دقت ،فرهنگ ،موقعيت رابطه (1).
اين مطلب نشان مي دهد كه ضرب المثل معمولاً ايد ه اي از يك عبارت .گفته ،جمله يا اصطلاح عاميانه اي است كه شامل بالاتراز همه دانش حقيقت ،اخلاق، تجربه ،درسها و نصيحتهاي مربوط به زندگي است كه از يك نسل به نسل ديگر منتقل مي شود.
متن اصل مقاله(13)statement(12) , sentence, saying است كه باتوجه به ترجمه مشابه بصورت بالا آمده است .