تعریف کالا : کالا را مترادف موجودی جنسی به کار می بریم و شامل مواد اولیه ، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده می شود و ملزومات تولید را هم در بر می گیرد.

با استفاده از این نسبت ، گردش موجودی کالای شرکت ( یعنی تعداد دفعاتی که شرکت در سال موجودی کالای خود را می فروشد ) محاسبه می کند و دوره گردش کالا نیز بیان می کند که هر چند روز یک بار انبار کالای شرکت پر و خالی شده است.

گردش موجودی کالا از تقسیم بهای تمام شده کالای فروش رفته بر موجودی کالا بدست می آید.در مخرج و به جای موجودی کالا بهتر است متوسط کالا را قرار داد. متوسط کالا از جمع موجودی اول سال و موجودی پایان سال تقسیم بر 2 بدست می آید. هرچه دفعات تعیین موجودی یا استخراج آن از دفاتر بیشتر باشد متوسط کالا دقیق تر خواهد بود.

بعد از محاسبه دفعات گردش کالا می توانیم دوره گردش کالا از تقسیم 360 بر دفعات گردش کالا محاسبه کرد.

 

به طور معمول نسبت گردش زیاد موجودی ها نشانه کارایی مدیریت شرکت است.

 

این نسبت میزان و اثر گردش دارایی را در تحصیل درآمد نشان می دهد و در مقایـــسه با گذشته حکــــایت از این می کند که آیا افزایش دارایی ها با افزایش فروش ملازمه داشته است یا خیر.

این نسبت از تقسیم فروش خالص بر کل دارایی ها بدست می آید.

با فرض ثابت ماندن قیمت ها هنگامی که شرکت ها به ظرفیت تولیدی خود برسد ، این نسبت به حداکثر خواهد رسید.کاهـــش این نسبت احتــــمالا نشانه کاهش حجم فعالیت شرکت است و پایین آمدن گردش کل دارایی ها می تواند نوعی اخطار تلقی گردد.

 

با محاسبه این نسبت می توان زمان یا تعداد روزهایی که طول می کشد تا شرکت مطالبات خود را وصول کند مشخص کرد.و با این نسبت می توان رابطه بین فروش های نسیه و مطالبات کوتاه مدت شرکت را تعیین کرد.و یا به عبارتی دیگر می توان گفت متوسط مدتی را که از فروش شروع و به وصول مطالبات می انجامد را می توان با استفاده از نسبت دوره وصول مطالبات نشان داد.

این نسبت طی 2 مرحله محاسبه می شود :

مرحله اول : گردش مطالبات را از تقسیم فروش نسیه سالانه بر متوسط مطالبات بدست می آوریم.

مرحله دوم : دوره وصول مطالبات را از تقسیم 360 بر گردش مطالبات محاسبه می کنیم.

ترکیب دو فرمول بالا را به صورت کلی می توان به صورت زیر نوشت :

 

 

مقایسه دوره وصول مطالبات با شرایط فروش کالا به صورت نسیه معمولا نباید اختلاف فاحشی داشته باشد.زیاد بودن مانده مطالبات و کم بودن مانده مطالبات هر دو می تواند ناشی از ضعفی در شرکت باشد بنابراین بهتر است تا متوسط دوره وصول مطالبات را شرکت را با توجه به شرایـــطی که شرکت های رقیب برای فروش خود در نـــظر گرفته اند تفسیر گرد.

 

این نسبت از جمع دو نسبت دوره گردش کالا و دوره وصول مطالبات حاصل می شود.

این نسبت مدت زمانی را که طول می کشد تا کالا فروخته شده و مطالبات ناشی از آن وصول شود نشان می دهد.

در صنایع دوره تولید را هم به دوره مذکور اضافه می کنند.

 

معمولا این دوره کمتر از یک سال است و ممکن است در بعضی از صنایع در یک سال چندین دوره عملیات وجود داشته باشد. این نسبت را باید با دوره های گذشته در همان واحد تجاری و یا با شرکت های مشابه مقایسه کرد. طولانی تر شده این دوره نسبت به دوره های گذشته نامطلوب بوده و نشان از کند شدن فعالیت واحد تجاری دارد . البته سرعت زیاد دوره نیز مطلوب نمی باشد زیرا نشان از کمبود سرمایه جاری موسسه دارد که ممکن است در مواجهه به عاملی نامساعد مشکلات زیادی را بوجو دبیاورد.

 

منابع :

تجزیه وتحلیل صورت های مالی (چاپ نهم )، دکتر فضل اله اکبری ، سازمان حسابرسی ، فروردین 1385

مدیریت مالی ، ریموند پی نوو، ترجمه دکتر جهانخانی و پارساییان ، نشر سمت ، تابستان 1383

بورس و سهام و نحوه قیمت گذاری سهام، غلامحسین دوانی ، نشر نخستین ، تابستان 1384

نسبتهاي فعاليت موجودي ها : اگرشركتي بيش ازنياز موجودي كالانگهداري كند ، بدين معناخواهد بود كه منابع مالي خودراتوانست درجاي ديگري سرمايه گذاري كند ويا بصورت موجودي كالادرانباربلوكه نموده است .به علاوه شركت متحمل هزينه هاي اضافي انبارداري شده وخطرازرده خارج شدن و يادمده شدن كالارانيزبايد بپذيرد . البته چنانچه موجودي كالادرسطحي كمترازمقداربهينه آن نيزنگهداري شود ، ممكن است شركت مشتريان خودرابه علت كمبود ياتمام شدن كالاازدست بدهد . دونسبت مهم براي ارزيابي وضعيت موجودي كالا عبارتنداز: نسبت گردش مـــوجودي كــالاوميانگين سني موجودي كالا. لازم به ذكراست ميــانگين مـــوجودي كــالاازطريق جمع مــوجودي كالايِ اولِ دوره ، باموجودي كالاي آخردوره وتقسيم آن برعدد2بدست مي آيد .

 

                                 قيمت تمام شده كالاي فروخته شده

گردش موجودی کالا  =  ---------------------------------------

                                           ميانگين موجودي كالا

 

                                                         ۳۶۵

ميانگين سني موجودي كالا  = -------------------------------

                                               گردش موجودی كالا

 

 

ميانگين دوره وصول مطالبات : ميانگين دوره وصول مطالبات نيز نشان دهنده تعداد روزهايي است كه بطورمتوسط طول مي كشد، تاطلب شركت وصول شود . ويابه عبارت ديگرنشان دهنده متوسط مهلتي است كه شركت درفروش هاي نسيه به مشتريان خودمي دهد .

 

                                            ميانگين حسابهاي دريافتني

میانگین دوره وصول مطالبات  = ---------------------------------

                                                  ميانگين فروش روزانه

 

سيكل عملياتي : سيكل عملياتي يك مؤ سسه تجاري عبارتست ازتعدادروزهايي كه طول مي كشد تاموجودي كالابه مطالبات و نهايتا" به وجه نقدتبديل شود . به اين ترتيب هرچه سيكل عملياتي كوتاهترباشد مطلوبترخواهد بود .

 

ميانگين سني موجودي كالا + ميانگين دوره وصول مطالبات = سيكل عملياتي

 

 

ارزش كل دارائيها : اين نسبت نشان دهنده توانايي شركت دربكارگيري مؤثردارائيهايش درايجاد درآمداست . يك نسبت پايين ممكن است به عوامل متعددي مربوط باشد و تعيين اين عوامل و دلايل بسيارمهم است .

                                        فروش خالص

گردش کل دارایی ها = ------------------------------

                                   میانگین کل دارایی ها

نسبت های سود آوری : یکی از شاخص های مهم سلامت مالی شرکت و کارایی مدیریت آن توانایی شرکت درکسب سود قابل قبول و یا برگشتی راضی کننده روی سرمایه گذاری آن است . بدیهی است که سرمایه گذاران تمایلی به مشارکت در شرکتی که سودآوری و درآمد سازی ضعیفی دارد از خود نشان نمی دهند . چراکه سود آوری اندک در قیمت سهام و توانایی بالقوه شرکت در پرداخت سود سهام تاثیر منفی دارد . اعتبار دهندگان نیز راضی به پرداخت وام به شرکتی که موقعیت ضعیفی از نظر سودآوری دارد نخواهند بود ، چون احتمال این را می دهند که طلب آنها هرگز بازپرداخت نگردد . البته باید یادآوری شود کــه قدر مطلق سود اهمیت چندانی ندارد مگر اینکه این سود در قیاس با منبع ایجاد آن (میزان سرمایه گذاری ) مورد ارزیابی قرارگیرد . برخی از مهمترین شاخص های ارزیابی نتیجه عملکرد شرکت به شرح ذیل می باشد :

حاشیه سود ناخالص : این نسبت نشان دهنده درصد سودی است که پس از پرداخت قیمت تمام شده کالای فروخته شده عاید می شود . بدیهی است که هرچه این نسبت بالاتر باشد وضع مطلوبتری را نشان می دهد . سود ناخالص عبارتست از تفاضل فروش خالص از قیمت تمام شده کالای فروخته شده.

 

                                  سود ناخالص

حاشیه سودناخالص = --------------------

                                  فـروش خالص

 

حاشیه سود خالص :‌ نسبت سود خالص به فروش خالص را حاشیه سود خالص می نامند . این نسبت نشان دهنده سودآوری حاصل از درآمد و یکی از شاخصهای مهم عملکرد شرکت است . همچنین این نسبت معرف بازدهی و کارایی تولید و ساختار قیمت تمام شده و هزینه های شرکت است .

 

                                     ســـود خالص

حاشیه سود خالص = -------------------------

                                      فـروش خالص

 

بازده ســرمایه گذاری ( برگشت روی سرمایه گذاری ) : این نسبت نشان می دهد که شرکت روی سرمایه گذاری انجام شده درآن ( کل داراییها شرکت ) چند درصد سود ( بازده )‌داشته است . دو نسبت مهم در این رابطه وجود دارد :

۱ ـ  برگشت روی داراییها

۲ ـ  برگشت روی حقوق صاحبان سهام

 

                                                                         سود خالص

برگشت نرخ بازده سرمایه گذاری به داراییها = -------------------------------

                                                                   میانگین کل داراییها

 

                                                             سود خالص

نرخ بازده حقوق صاحبان سهام = ---------------------------------------

                                                  میانگین حقوق صاحبان سهام 

 

خبرگان مالي از نسبت هاي فعاليت براي آگاه شدن از درجه كارآيي شركت از ديدگاه بهره جويي از منابع موجود استفاده مي كنند. در حقيقت، اين نسبت ها كارآيي شركت را ازديدگاه مديريت دارايي ها نشان مي دهد. عمده ترين اين نسبت ها، نسبت گردش موجودي كالا ، نسبت گردش دارايي هاي ثابت، نسبت گردش مجموع دارايي ها و متوسط دوره وصولمطالبات است كه به توضيح مختصر درباره آنها مبادرت مي شود.

 

 

با استفاده از اين نسبت مي توان گردش موجودي كالا، يعني تعداد دفعاتي كه شركت در طول سال موجودي كالاي خود را مي فروشد، محاسبه كرد. به طور معمول، هرچه اين نسبت بالاتر باشد، نشانگر كارآيي شركت در مديريت موجودي كالاست.

بهاي تمام شده كالاي فروش رفته	= نسبت گردش موجودي كالا
موجودي كالا

 

 

 

 

اين نسبت به نوعي نشان مي دهد كه شركت تا چه اندازه اي در استفاده از ظرفيت ثابت خود موفق بوده است. معمولا" هرچه مقدار اين نسبت بالاتر باشد، شركت در استفاده ازدارايي هاي ثابت خود، از كارآيي بالاتري برخوردار بوده است.

فروش	= نسبت گردش دارائي هاي ثابت
دارائيهاي ثابت

 

 

 

 

با اين نسبت مي توان رابطه ميان ارزش دارايي ها و حجم فعاليت شركت را مشخص كرد. به عبارت ديگر، اين نسبت كارآيي مديريت را در استفاده مناسب از سرمايه گذاري ها و دارايي هايشركت نشان مي دهد. پرواضح است كه افزايش اين نسبت مي تواند نشانگر استفاده مناسب تر از دارايي ها تلقي شود. 

فروش	= نسبت گردش مجموع دارائيها
مجموع دارائيها

 

 

   متوسط دوره وصول مطالبات

 

با كمك اين نسبت مي توان زمان يا تعداد روزهايي كه طول مي كشد تا شركت مطالبات خود را وصول كند، محاسبه كرد. پس به عبارت ديگر، با اين نسبت رابطه ميان فروش نسيه و مطالبات كوتاه مدت تعيين مي شود و مي توان به سياست اعتباري شركت در فروش محصولات پي برد. توضيح آن كه اگرچه اعطاي اعتبار بيشتر به مشتريان مي تواند بر افزايش سطح فروش محصولات تاثيرگذار باشد، ولي احتمال سوخت شدن مطالبات را افزايش مي دهد. بنابراين، گاهي افزايش متوسط دوره وصول مطالبات مي تواند نامطلوب تلقي شود.

حسابهاي دريافتني	= متوسط دوره وصول مطالبات
متوسط فروش روزانه

 

 

نسبت های فعالیت ؛ نسبت های هستند که توانایی شرکت در تبدیل حساب های مختلف موجود در ترازنامه به فروش یا وجه نقد را محاسبه می کنند.

 

شرکت ها به طور نمونه تلاش می کنند که تا حد امکان و به سرعت محصولاتشان را به فروش برسانند یا به وجه نقد تبدیل کنند زیرا منجر به افزایش درآمد ها می شود.بعضی از نسبت ها خیلی اوقات هنگام تحلیل بنیادی در شرکت های مختلف استفاده می شوند.

 

نسبت گردش دارایی ها و نسبت گردش موجودی کالا مثال های خوبی از نسبت های فعالیت می باشد.

 

مقدار فروشی که به ازای هر دلار ارزش دارایی ها حاصل می شود را گردش دارایی ها گویند که ار طریق تقسیم فروش خالص به کل دارایی ها محاسبه می شود.

 

 

گردش دارایی ها راندمان شرکت در استفاده از دارایی ها در جهت فروش یا کسب درآمد را اندازه گیری می کند همچنین استراتژی قیمت گذاری شرکت را نشان می دهد : شرکت ها با حاشیه سود کم تمایل دارند گردش دارایی های بالایی داشته باشند در حالی که شرکت ها با حاشیه بالا معمولا گردش دارایی های کمی دارند .

 

 

این نسبت نشان می دهد موجودی مواد و کالای شرکت در یک بازه مشخص چند بار بفروش رسیده و جایگزین شده است.

 

گردش موجودی کالا معمولا به صورت زیر محاسبه می شود

 

 

در حالی که ممکن است به صورت زیر نیز محاسبه گردد.

 

 

با وجود اینکه نسبت اولی معمولا استفاده می شود می تواند بهای تمام شده کالای فروش رفته جانشین فروش شود زیرا فروش در ارزش بازار محاسبه می شود در حالی که موجودی مواد و کالا بیشتر در هزینه ها ثبت می شود.همچنین میانگین موجودی کالا ممکن است بجای موجودی کالای انتهای دوره برای کمتر کردن عامل های فصلی استفاده شود.

 

بهتر است گردش موجودی کالا با میانگین صنعت مقایسه شود ؛ گردش موجودی کالا پایین دلالت بر فروش ضعیف و افزایش موجودی کالا دارد و نسبت گردش موجودی کالا بالا دلالت بر توان بالای فروش شرکت دارد.

 

موجودی کالای بالا ناخوشایند است زیرا نشاندهند سرمایه گذاری با نرخ بازده صفر دارد.