نگاهی به معادن سنگ آهن بافق
شهرستان بافق در۱۲۰كيلومتري جنوب شرقي شهر يزد داراي منابع زير زميني متنوعي است و از جمله مناطق معدن خيز كشور به شمار مي‌رود. سنگ آهن چغارت ، چاه گز و سه چاهون ، منگنز ناريگان ، فسفات اسفوردي ، سرب و روي كوشك و معدن مرمريت بيشه در ، از مهمترين معادن بافق هستند. شركت سهامي خاص معادن سنگ آهن مركزي ايران در ۱۰كيلومتري شمال شرقي شهربافق و در حاشيه مركزي ايران قرار دارداين شركت در سال ۱۳۵۰براي اكتشاف و بهره‌برداري از كانسارهاي آهن منطقه بافق توسط سازمان ذوب آهن ايران سابق تاسيس شد و هم اكنون يكي از واحدهاي مهم زير مجموعه شركت تهيه و توليد مواد معدني ايران و بزرگترين‌شركت توليد كننده سنگ آهن دانه‌بندي وكنستانتره كشور است. بلوك معدني بافق با ذخيره بيش از يك سوم سنگ آهن كشور بعنوان مهمترين زون آهن دارايران شناخته شده‌است. به دنبال عمليات اكتشافي انجام شده ، از سال۱۳۴۰تاكنون در اين منطقه بيش از۳۸آنومالي آهن دار با ذخيره نزديك به ۱/۷ميليارد تن شناسايي شده كه مهمترين آنها معادن چغارت ، سه چاهون، آنومالي شمالي، ميشدوان و چاه‌گز هستند شركت سنگ آهن مركزي ايران ، بزرگترين توليدكننده سنگ آهن دانه بندي كشور طي ۳۰سال گذشته است كه از سال ۱۳۵۰عمليات استخراج سنگ آهن در معدن چغارت را آغازكرد. اين معدن طي اين مدت، سنگ آهن مورد نياز كارخانه ذوب آهن اصفهان و برخي صنايع فولادسازي كشور را تامين كرده و از سال ۸۰تاكنون به جمع صادر كنندگان سنگ آهن پيوسته است. هم‌اكنون از دو معدن "چغارت" و "سه چاهون" سالانه هشت ميليون تن سنگ آهن استخراج مي‌شود كه نيمي از آن سنگ آهن دانه‌بندي شده‌است و بطور مستقيم براي مصرف در كارخانه ذوب آهن اصفهان و صادرات استفاده مي‌شود و مابقي نيز در كارخانه فرآوري چغارت به كنسانتره سنگ آهن تبديل مي‌شود.
معدن چغارت:
با ذخيره زمين شناسي ۲۰۷ميليون تن در ۱۰كيلومتري شمال شرقي شهر بافق واقع شده وارتفاع اوليه آن از سطح دريا ۱۲۸۶متر بوده است. ذخيره قابل استخراج اين معدن ۱۷۷/۲ميليون تن برآورد شده كه ۹۵/۶ميليون تن آن به دليل عيار بالا و فسفر پايين، پس از خردايش بصورت مستقيم قابل مصرف در كارخانجات فولاداست و مابقي آن براي پر عيارسازي به كارخانه فرآوري ارسال مي‌شود عمليات بهره‌برداري از اين معدن از شهريور سال ۵۰آغاز شد و تا پايان سال ۸۵بالغ بر و۹۷ ميليون تن سنگ آهن از آن استخراج شده است. عمليات استخراج در اين معدن به صورت روباز و با استفاده از شاول‌هاي الكتريكي با حجم بيل هفت متر مكعب و كاميون‌هاي 32و ۶۵تني صورت مي‌گيرد.
از معدن سنگ آهن چغارت علاوه بر سنگ آهن پر عيار و کم فسفر يک نوع سنگ آهن کم عيار و پر فسفرنيز استخراج مي شئد که قابل استفاده بري کوره بلند و صنايع فولاد سازي کشور نمي باشد ميزان استخراج اين نوع سنگ آهن که در محوته سنگ آهن چغارت ذخيره شده است حدود ۵/۱۹ ميليون تن مي باشد که مي بايستي آن را به طريقي قابل استفاده در صنايع فولاد سازي نمود. از طرفي ذخيره قابل استفاده سنگ آهن کم عيار سه چاهون در دو توده شمالي و جنوبي به ترتيب برابر ۴۵ و.۴/۴۹ ميليون تن بر آورد شده است لذا با توجه به ذخاير سنگ آهن کم عيار پر فسفر چغارت و کم عيار سه چاهون بري استفاده بهينه از ذخاير مورد بحث طرح توسعه مجتمع معدني سنگ آهن چغارت با اهداف زير از سال ۱۳۷۰ به مئرد اجرا گذاشته شد و تاريخ خاتمه طرح در سال ۱۳۸۳ طبق آخرين تجديد نظر برنامه زماني خواهد بود.
۱-ادامه تامين ۳ ميليو تن سنگ آهن پر عيار دانه بندي شده بري خوراک کوره بلند اصفهان.
۲-توليد۲/۳ميليو تن کنسانتره آهن به منظور توليدسينتر و پلت جهت تامين مواد اوليه مورد نياز طرح هي توسعه کوره بلند اصفهان و ساير صنايع فولاد کشور.
کارخانه کنستانتره سنگ آهن چغارت و سه چاهون داري ۲ خط توليد مستقل بري سنگ آهن پر فسفر کم عيار چغارت و سنگ آهن کم عيار سه چاهون مي باشد.مقدار خوراک ورودي کارخانه فرآوري بري ۲ خط توليد مورد بحث جمعا ۷/۵ ميليون تن در سال بوده و هر يک از خطوط توليد کنسانتره به ظرفيت ۶/۱ ميليون تن در سال وجمعا ۲/۳ ميليون تن کنستانتره در سال خواهد بود.
وزن کل تجهيزات و ماشين آلات جمعا حدود ۶۷۷/۱۱ تن بر آورد گرديد گه شامل ۲۹۰ تن وزن دو دسگاه سنگ شکن هي چغارت و سه چاهو و ۸۵۳۷ تن وزن ماشين آلات و تجهيزات قرارداد اصلي و ۲۸۵۰ تن مربوط به الحاقيه قرارداد مي باشد.
پروسس خط توليدسنگ آهن چغارت:
سنگ آهن کم عيار پر فسفر از ذخاير موجود توسط يک دستگاه سنگ شکن که در سايت چغارت نصب شده است خرد شده و توسط نوار نقاله به بستر همگن ساز چغارت انتقال مي يابد حداکثر ابعاد سنگهي خرد شده حدود ۳۰ سانتي متر مي باشد و عمل ذخيره نمودن توسط يک دستگاه استاکر انجام مي شود .
سنگهي ذخيره شده در بستر همگن ساز توسط يک دستگاه ريکلايمر و نوار نقاله به سيلوي ذخيره خط توليد چغارت با ظرفيت ۲۰۰۰ تن انتقال خواهد يافت.
سنگ آهن ذخيره شده در سيلوي ۲۰۰۰ تني از قسمت زير توسط يک دستگاه نوار نقاله به يک دستگاه آسياب خود شکن انتقال مي يابد و عمل خردايش با اضافه نمودن آب انجام مي گيرد . ظرفيت آسياب شامل ۳۶۶ تن سنگ آهن از سيلوي مربوطه در ساعت و ۱۱۰ تن در ساعت سنگ هي دانه درشت برگشتي از سرند لرزان که جمعا برابر ۴۷۶ تن در ساعت مي باشد.
دوغاب حاصل از عمل خردايش پس از خارج شدن از آسياب و عبور از يک دستگاه سرند لرزان توسط پمپهي دوغاب به جداکنندگان مغناطيسي مرحله اول جهت جداسازي انتقال يافته و سنگهي دانه درشت روي سرند لرزان جهت خردايش به وسيله نوار نقاله به آسياب بر مي گردد.
در مرحله اول جداسازي ذرات سنگ آهن از ساير مواد توسط جداکنندگان مغناطيسي انجام گرفته و باطله مربوط بري جداسازي مرحله دوم توسط پمپ به هيدرو سيکلون ها منتقل مي شود.
در مرحله دوم بازيافت باقيمانده ذرات سنگ آهن توسط جداکنندگان مغناطيسي اين مرحله جدا شده و باطله مربوط به تيکنر باطله منتقل مي گردد.
دوغاب شامل کنسانتره آهن در دو مرحله جداسازي به قسمت فيلتراسيون منتقل شده و توسط فيلتر هي نواري با استفاده از پمپ هي خلا آبگيري مي شود و سپس اين کنسانتره با ۶۶٪ آهن و ۹٪آب توسط نوار نقاله به استوک يارد مربوط منتقل و ذخيره مي شود.
چون نوع پروسس سيستم تر است لذا بري بازار يابي آب مصرف شده کليه باطله ها و آب زير فيلتر هي نواري به دستگاه تيکنر باطله منتقل مي شود و با استفاده از محلول شيميايي فلوکولانت که باعث سرعت در عمل ته نشيني مي شود جداسازي آب از باطله انجام گرفته و آب بازيافتي به مخزن آب پروسس منتقل وتوسط پمپهي مربوطه به محل هي مصرف در خط توليد انتقال مي يابد.
باطله خط توليد چغارت از محل زير تيکنر باطله توسط پمپهي دوغاب به محل انباشت که دورتر از محل کارخانه است پمپاژ مي شود .
ميزان توليد کنسانتره خط توليد چغارت برابر ۲۳۸ تن در ساعت مي باشد که توسط يک دستگاه استاکر نصب شده در استوک يارد مربوط انباشت مي شود و بري برداشت آن از يک دستگاه ريکليمر و نوار نقاله مربوطه و انتقال آن به يستگاه بارگيري راه آهن استفاده مي شود.
ذخیره قابل استخراج این معدن 2/177 میلیون تن برآورد شده که از این میزان 6/95 میلیون تن آن به دلیل عیار بالای آهن و فسفر پایین، پس از خردایش به صورت مستقیم قابل مصرف در کارخانجات فولاد می باشد و مابقی باید جهت پرعیارسازی به کارخانه فرآوری ارسال گردد.
عملیات بهره برداری از این معدن از شهریور 1350 آغاز شده و تا پایان سال 1384 حدود 97 میلیون تن سنگ آهن از این معدن استخراج شده است.
عملیات استخراج در این معدن به روش روباز و با استفاده از شاول های الکتریکی با حجم جام 7 متر مکعب و کامیون هایی با ظرفیت 32 و 65 تنی صورت می گیرد.
کارخانه خردایش و دانه بندی
نظر به اینکه 6/95 میلیون تن از ذخیره سنگ آهن قابل استخراج معدن چغارت به دلیل عیار بالای آهن و پایین بودن میزان فسفر به صورت مستقیم، قابلیت استفاده در کارخانجات فولادسازی را دارد، بدین منظور این تیپ سنگ آهن طی سه مرحله توسط سنگ شکن های فکی و مخروطی با ابعاد کوچکتر از 25 میلیمتر خردایش و سپس به دو بخش دانه ریز (صفر تا 10 میلیمتر) و دانه درشت (10 تا 25 میلیمتر) تبدیل و در انبارهایی با ظرفیت 35 هزار تن انباشت و در نهایت توسط راه آهن به کارخانجات ذوب آهن اصفهان یا بنادر کشور جهت صادرات ارسال می گردد.
کارخانه تولید کنسانتره
به منظور پرعیارسازی کانسنگ های کم عیار چغارت و سه چاهون، کارخانه ای با ظرفیت تولید سالیانه 2/3 میلیون تن کنسانتره احداث شده که در سال 1384 به بهره برداری رسید.
این کارخانه شامل دو خط تولید مستقل برای سنگ آهن کم عیار و پرفسفر چغارت و سنگ آهن کم عیار سه چاهون می باشد.
مقدار خوراک ورودی کارخانه برای هر دو خط تولید جمعا7/5 میلیون تن در سال بوده و ظرفیت تولید هر یک از خطوط، 6/1 میلیون تن کنسانتره در سال می باشد.
در این کارخانه، سنگ آهن پر فسفر و کم عیار پس از خردایش در آسیاهای خودشکن و گلوله ای، توسط دستگاه های جدایش مغناطیسی شدت پایین و بالا، پرعیار و آماده ارسال به واحدهای فولادسازی می گردد.
سیستم تولید در این کارخانه مکانیزه بوده و کلیه مراحل تولید توسط واحدهای اتوماسیون، کیفیت و آزمایشگاه، کنترل و نظارت می گردد.
معدن سه چاهون:
اين معدن كه در ۴۷كيلومتري شمال شرقي شهر بافق واقع شده از نظر زمين شناسي درسازندهاي پركامبرين پسين ايران مركزي قرار داشته و منشاء آن آتشفشاني رسوبي است. اين معدن مشتمل بر دو آنومالي است كه در فاصله سه كيلومتري يكديگر قرار دارد و مجموع آنها داراي ۱۴۴/۵ميليون تن ذخيره معدني است كه ۹۵ميليون تن آن با متوسط عيار آهن ۳۷/۲درصد و فسفر هشت درصد، قابل استخراج است. بهره‌برداري از اين معدن در سال ۱۳۸۴آغاز شد و طي برنامه‌ريزي انجام شده سالانه ۳/۴ميليون تن سنگ آهن از آن استخراج و پس از خردايش در كارخانه سنگ شكن با ابعادكوچكتر از ۳۰۰ميليمتر، توسط راه‌آهن به كارخانه فرآوري چغارت منتقل مي‌شود عمليات اوليه طراحي معدن در سال ۱۹۷۰ميلادي توسط مهندسين مشاور شوروي سابق انجام شد و بر اساس طراحي‌هاي انجام شده صورت می گیرد
پروسس خط توليد سنگ آهن سه چاهون :
سنگ آهن کم عيار سه چاهون پس از استخراج از معدن توسط يک دستکاه سنگ شکن که در سايت سه چاهون نصب شده است عمل خردايش اوليه انجام گرفته و به وسيله نوار نقاله به قسمت استوک پايل منتقل مي گردد.
سنگ آهن انباشته شده در استوک پايل توسطنوار نقاله و تجهيزات بارگيري در ايستگاه بارگيري سنگ آهن سه چاهون با واگن هايي با ظرفيت ۴۵ تا ۵۰ تن منتقل وبه محل ايستگاه تخليه سنگ آهن سه چاهون در سايت چغارت حمل مي شود.
سنگ آهن تخليه شده در ايستگاه تخليه سنگ آهن سه چاهون به وسيله نوار نقاله مربوطه به محل بستر همگن ساز منتقل و توسط استاکر خط سه چاهون عمل انباشت انجام مي گردد.
از محل بستر همگن ساز خط توليد سه چاهون توسط يک دستگاه ريکليمر و نوار نقاله سنگ آهن سه چاهون به سيلوي ذخيره ۲۰۰۰ تني مربوطه منتقل و از زير سيلوي مورد نظر به وسيله نوار نقاله به مقدار ۶۲۸ تن در ساعت خوراک آسياب خود شکن خط توليد سه چاهون تامين مي گردد.
عمل خرديش در آسياب خود شکن در سه چاهون همانند خط توليد چغارت بوده و دوغاب زير سرند لرزان جهت عمل جداسازي به وسيله پمپ هي دوغاب به جداکنندگان مغناطيسي مرحله اول منتقل و سنگ هي دانه درشت روي سرند لرزان مجددا به آسياب بر مي گردد.
به علت تفاوتي که بين مشخصات سنگ آهن سه چاهون و چغارت وجود دارد پروسس خط توليد چغارت از نظر به کارگيري ماشين آلات فرق دارد و بري ين خط توليد يک دستگاه آسياب گلوله ي نيز دز نظر گرفته شده است.
در خط توليد کنسانتره سه چاهون همانند خط توليد چغارت مراحل جداسازي سنگ آهن به وسيله جدا کنندگان مغناطيسي در دو مرحله انجام مي گيرد و کنسانتره مربوط به قسمت فيلتراسيون منتقل مي شود.
ظرفيت توليد کنسانتره خط سه چاهون برابر ۲۴۵ تن کنيتانتره در ساعت با ۶۶٪ آهن ۹٪رطوبت مي باشد.
بقيه عمليات انتقال کنسانتره بري انباشت و برداشت از استوک يارد مربوطه مشابه خط توليد چغارت مي باشد.
كارخانه فرآوري:
به منظور پر عيارسازي كانسنگ‌هاي پر فسفر چغارت و كم عيار سه چاهون ، كارخانه فرآوري با ظرفيت توليد سالانه ۳/۲ميليون تن كنسانتره سنگ آهن احداث شده و توليدسنگ آهن دانه‌بندي شده هم چهار ميليون تن است. اين كارخانه كه در سال ۸۴به بهره‌برداري رسيد شامل دو خط توليد مستقل براي سنگ آهن كم عيار و پر فسفر چغارت و سنگ آهن كم عيار سه‌چاهون مي‌باشد مقدار خوراك ورودي كارخانه براي هر دو خط توليد جمعا ۵/۷ميليون تن در سال بوده وظرفيت توليد هريك از خطوط توليد سالانه ۱/۶ميليون تن كنسانتره است. در اين واحد ، سنگ آهن پرفسفر و كم عيار پس از خردايش در آسيابهاي خود شكن و گلوله‌اي ، توسط دستگاههاي جدايش مغناطيسي شدت پايين و بالا، پر عيار و آماده ارسال به واحدهاي فولادسازي مي‌شود طرح احداث كارخانه آگلومراسيون به ظرفيت ۸۰۰هزار تن و طرح آماده‌سازي و بهره برداري از آنومالي سه چاهون از جمله طرح‌هاي در دست اقدام در شركت سنگ آهن مركزي ايران - بافق است واحد نمونه كشوري در سال‌هاي ۸۲ ، ۸۰و صنعت برگزيده سبز در سال‌هاي ۸۱ ۸۳و صادركننده نمونه سال ۸۵از جمله افتخارات معادن سنگ آهن مركزي ايران- بافق است.