آشنايي با مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
مؤسسه استانداردوتحقيقات صنعتي ايران به موجب قانون، تنهامرجع رسمي كشوراست كه عهده داروظيفه تعيين، تدوين ونشراستانداردهاي ملي (رسمي) ميباشد.
تدوين استاندارد در رشته هاي مختلف توسط كميسيون هاي فني مركب از كارشناسان مؤسسه، صاحبنظران مراكز و مؤسسات علمي، پژوهشي، توليدي واقتصادي آگاه ومرتبط با موضوع صورت ميگيرد. سعي بر اين است كه استانداردهاي ملي، در جهت مطلوبيت ها و مصالح ملي وبا توجه به شرايط توليدي، فني و فن آوري حاصل از مشاركت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع شامل: توليدكنندگان ،مصرف كنندگان، بازرگانان، مراكز علمي و تخصصي و نهادها و سازمانهاي دولتي باشد.پيش نويس استانداردهاي ملي جهت نظرخواهي براي مراجع ذينفع واعضاي كميسيون هاي فني مربـوط ارسال ميشود و پس از دريـافت نظـرات وپيشنهادهـا در كـميته ملـي مرتبـط بـا آن رشته طرح ودر صورت تصويب به عنوان استاندارد ملي (رسمي) چاپ و منتشر مي شود.
پيش نويس استانداردهايي كه توسط مؤسسات و سازمانهاي علاقمند و ذيصلاح و با رعايت ضوابط تعيين شده تهيه مي شود نيز پس از طرح و بـررسي در كميته ملي مربوط و در صورت تصويب، به عنوان استاندارد ملي چاپ ومنتشرمي گردد. بدين ترتيب استانداردهايي ملي تلقي مي شود كه بر اساس مفاد مندرج در استاندارد ملي شماره ((5)) تدوين و در كميته ملي مربوط كه توسط مؤسسه تشكيل ميگردد به تصويب رسيده باشد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران از اعضاي اصلي سازمان بين المللي استاندارد ميباشد كه در تدوين استانداردهاي ملي ضمن تـوجه به شرايط كلي ونيازمنديهاي خاص كشور، از آخرين پيشرفتهاي علمي، فني و صنعتي جهان و استانداردهـاي بين المـللي استفـاده مي نمايد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مي تواند با رعايت موازين پيش بيني شده در قانون به منظور حمايت از مصرف كنندگان، حفظ سلامت و ايمني فردي وعمومي، حصول اطمينان از كيفيت محصولات و ملاحظات زيست محيطي و اقتصادي، اجراي بعضي از استانداردها را با تصويب شوراي عالي استاندارد اجباري نمايد. مؤسسه مي تواند به منظور حفظ بازارهاي بين المللي براي محصولات كشور، اجراي استاندارد كالاهاي صادراتي و درجه بندي آنرا اجباري نمايد.
همچـنين بمنظـور اطـمينان بخـشيدن به استفاده كنندگـان از خـدمات سازمانها و مؤسسات فعال در زمينه مشاوره، آموزش، بازرسي، مميزي و گواهي كنندكان سيستم هاي مديريت كيفيت ومديريت زيست محيطي، آزمايشگاهها و كاليبره كنندگان وسايل سنجش، مؤسسه استاندارد اينگونه سازمانها و مؤسسات را بر اساس ضوابط نظام تأييد صلاحيت ايران مورد ارزيابي قرار داده و در صورت احراز شرايط لازم، گواهينامه تأييد صلاحيت به آنها اعطا نموده و بر عملكرد آنها نظارت مي نمايد. ترويج سيستم بين المللي يكاها ، كاليبراسيون وسايل سنجش تعيين عيار فلزات گرانبها و انجام تحقيقات كاربردي براي ارتقاي سطح استانداردهاي ملي از ديگر وظايف اين مؤسسه مي باشد.
كميسيون استاندارد آب معدني طبيعي – ويژگيها
(تجديدنظر)
|
رئيس
|
نمايندگي
|
|
نظري نيا، عبدالله (دكتراي دامپزشكي)
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي-آزمايشگاههاي كنترل غذا و دارو
|
|
اعضاء
|
|
|
ابراهيم پوراژدري، يلدا (ليسانس صنايع غذايي)
|
شركت آبمعدني البرز دماوند
|
|
آزاد، عليرضا(ليسانس مهندسي شيمي)
|
شركت آبهاي معدني دماوند
|
|
تاج، سيد سعيد (فوق ليسانس مهندسي عمران
|
اداره نظارت بر بهداشت آب و فاضلاب
|
|
تكلو، معصومه (ليسانس شيمي)
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي-
|
|
تميزكار، مهوش (ليسانس تغذيه و شيمي مواد غذايي)
|
اداره نظارت برموادغذايي،آرايشي وبهداشتي
|
|
خوشنويس، آزاده (ليسانس صنايع غذايي)
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي-
|
|
رحيمي فرد، ناهيد (دكتراي ميكروب شناسي)
|
اداره نظارت برموادغذايي،آرايشي وبهداشتي
|
|
زندوكيلي، فاطمه (فوق ليسانس علوم بهداشتي در تغذيه)
|
شركت آبمعدني البرز دماوند
|
|
سليماني موسوي، حسن(ليسانس صنايع غذايي)
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي-
|
|
مير كريمي، سيد كاظم(ليسانس صنايع غذايي)
|
آزمايشگاههاي كنترل غذا و دارو
|
|
واقعيان، محسن(ليسانس تغذيه)
|
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
|
|
هاشمي، طاهره (ليسانس شيمي)
|
شركت آبمعدني البرز
|
|
هاشمي، سعيد (ليسانس صنايع غذايي)
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي-
|
|
دبير
|
|
|
دانشمند ايراني، كورش (فوق ليسانس شيمي)
|
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
|
پيش گفتار
استاندارد آب معدني طبيعي – ويژگيها نخستين بار در سال 1364 تهيه شد. اين استاندارد براساس پيشنهادهاي رسيده و بررسي و تأييد كميسيون هاي مربوط براي اولين بار مورد تجديدنظر قرار گرفت و در چهارصد و هفتاد و هفتمين جلسه كميته ملي استاندارد خوراك و فرآورده هاي كشاورزي مورخ 14/11/83 تصويب شد. اينك اين استاندارد به استناد بند يك ماده 3 قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي شود.
براي حفظ همگامي و هماهنگي با تحولات و پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع، علوم و خدمات، استانداردهاي ملي ايران در مواقع لزوم تجديد نظر خواهد شد و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح و تكميل اين استاندارد ارائه شود در تجديد نظر بعدي مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ملي ايران بايد همواره از آخرين تجديد نظر آنها استفاده كرد.
در تهيه و تجديدنظر اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه، در حد امكان بين اين استاندارد و استانداردهاي بين المللي و استاندارد ملي كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود.
منابع و مآخذي كه براي تهيه اين استاندارد به كار رفته به شرح زير است:
1- استاندارد ملي ايران 2441 سال 1372 «آب معدني طبيعي – ويژگيها».
2- Codex Standard 108:1981, Rev.1:1997, Amended: 2001 Natural Mineral Waters.
استاندارد آب معدني طبيعي – ويژگيها
1- هدف
هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگيها، نمونه برداري، روشهاي آزمون، شرايط توليد بهداشتي، بسته بندي و برچسب گذاري آب معدني طبيعي بسته بندي شده است.
2- دامنه كاربرد
اين استاندارد در مورد آب معدني طبيعي بسته بندي شده براي آشاميدن كاربرد دارد.
3- مراجع الزامي
مدارك الزامي زير حاوي مقرراتي است كه در متن اين استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. بدين ترتيب آن مقررات جزئي از اين استاندارد محسوب مي شود. در مورد مراجع داراي تاريخ چاپ و / يا تجديدنظر، اصلاحيه ها و تجديدنظرهاي بعدي اين مدارك مورد نظر نيست. معهذا بهتر است كاربران ذينفع اين استاندارد، امكان كاربرد آخرين اصلاحيه ها و تجديدنظرهاي مدارك الزامي زير را مورد بررسي قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاريخ چاپ و / يا تجديدنظر، آخرين چاپ و/ يا تجديدنظر آن مدارك الزامي ارجاع داده شده مورد نظر است. استفاده از مراجع زير براي كاربرد اين استاندارد الزامي است:
3-1- استاندارد ملي ايران 1053: سال 1376 ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي آب آشاميدني.
3-2- استاندارد ملي ايران 4403: سال 1377 آب معدني طبيعي – ويژگيهاي باكتريايي.
3-3- استاندارد ملي ايران 2606: سال 1373 آبهاي معدني طبيعي آشاميدني – آئين كار به منظور بهره برداري.
3-4- استاندارد ملي ايران 1409: سال 1381 ظروف شيشه اي براي محصولات غذايي و آشاميدني – ويژگيها.
3-5- استاندارد ملي ايران 4470: سال 1377 مواد غذايي – از پيش بسته بندي شده – برچسب گذاري.
3-6- استاندارد ملي ايران 2347: سال 1362 آب – روشهاي نمونه برداري.
3-7- استاندارد ملي ايران 5869: سال 1381 آب معدني – روش آزمون ميكروبيولوژي.
3-8- Codex Alimentarius, Volume 13. Methods of Analysis and Sampling – 1994.
4- تعاريف
در اين استاندارد اصطلاحات و / يا واژه ها با تعاريف زير بكار مي رود.
4-1- آب معدني طبيعي
آبي است كه با آب آشاميدني (1) به دلايل زير قابل تشخيص است:
الف- بوسيله محتواي املاح معدني خاص، عناصر كمياب (2) و ديگر تركيبات مشخص مي گردد.
ب- از منابع طبيعي مانند چشمه و نقاط حفاري شده از سفره هاي آب زير زميني بدست مي آيد، و كليه اقدامات احتياطي براي جلوگيري از هرگونه آلودگي يا تأثيرات خارجي روي كيفيت آن بايد انجام گيرد.
ج- تركيبات آن در فصول مختلف سال از ثبات نسبي برخوردار است.
د- تحت شرايطي كه ويژگيهاي آن تغيير نكند جمع آوري مي شود.
ه- در نزديكترين محل ممكن به سرچشمه آب، تحت شرايط بهداشتي خاص بسته بندي مي شود.
و- هيچگونه فرآيند پالايش (3) به جز فرايندهايي كه در بند 8-2 اين استاندارد تعيين شده است در مورد آن بكار نمي رود.
(1)
Drinking Water
(2) Trace Elements
(3) Treatment
4-2- آب معدني طبيعي گازدار (1)
آب معدني است كه پس از پالايشهاي مجاز طبق بند 8-2-1 و بسته بندي داراي دي اكسيد كربن به همان ميزاني است كه آب معدني در سرچشمه آب داشته است و بطور آشكار تحت شرايط فشار و دماي عادي متصاعد مي شود.
4-3- آب معدني طبيعي بدون گاز (2)
آب معدني است كه بطور طبيعي و پس از پالايشهاي مجاز طبق بند 8-2-1 و بسته بندي فاقد
دي اكسيد كربن به ميزاني است كه بطور آشكار تحت شرايط فشار و دماي عادي متصاعد گردد.
4-4- آب معدني طبيعي گاززدايي شده (3)
آب معدني است كه پس از پالايشهاي مجاز طبق بند 8-2-1 و بسته بندي، ميزان دي اكسيد كربن آن بطور خود بخود يا غير خود بخود حذف شده است.
4-5- آب معدني طبيعي غني از گاز (دي اكسيد كربن) (4)
آب معدني است كه پس از پالايشهاي مجاز طبق بند 8-2-1 و بسته بندي، داراي دي اكسيد كربن به ميزان بيشتري نسبت به مقدار آن در محل منشاء آب باشد. ضمناً اين گاز از خود منشاء آب معدني طبيعي تأمين مي گردد.
4-6- آب معدني طبيعي گاز دار شده (5)
آب معدني است كه پس از پالايشهاي مجاز طبق بند 8-2-1 و قبل از بسته بندي از منبع ديگري گاز به آن اضافه مي گردد.
4-7- تائيديه (6)
منظور تائيديه ايست كه اجازه بهره برداري از منابع زيرزميني آب را مي دهد.
(1) Naturally Carbonated Natural Mineral Water
(2) Non-Carbonated Natural Mineral Water
(3) Decarbonated Natural Mineral Water
(4) Natural Mineral Water Fortified With Carbon Dioxide From the Source
(5) Carbonated Natural Mineral Water (6) Authorization
5- ويژگيها
5-1- ويژگيهاي فيزيكي
5-1-1- وضعيت ظاهري
آب معدني بايد زلال و بدون ذرات معلق و رسوب باشد.
5-1-2- بو و مزه
آب معدني بايد عاري از بو و مزه نامطلوب باشد.
يادآوري: طعم و مزه آب معدني طبيعي برحسب شرايط محلي و وجود گاز و املاح مختلف آن ممكن است متفاوت باشد.
5-2- ويژگيهاي شيميايي
5-2-1- حداكثر ميزان مجاز فلزات سنگين و مواد شيمايي موجود در آب معدني طبيعي بايد طبق جدول شماره يك اين استاندارد باشد.
جدول 1- حداكثر ميزان مجاز فلزات سنگين و مواد شيميايي موجود در
آب معدني طبيعي
|
رديف
|
تركيبات
|
حداكثر ميزان مجاز ميلي گرم در ليتر
|
|
1
|
آنتي موان بر حسب Sb
|
005/0
|
|
2
|
ارسنيك بر حسب As
|
01/0
|
|
3
|
باريم بر حسب Ba
|
7/0
|
|
4
|
بورات بر حسب B
|
5
|
|
5
|
كادميم بر حسب Cd
|
003/0
|
|
6
|
كرم بر حسب Cr
|
05/0
|
|
7
|
مس بر حسب Cu
|
1
|
|
8
|
فلوئور بر حسب F
|
4
|
|
9
|
سرب بر حسب Pb
|
01/0
|
|
10
|
منگنز بر حسب Mn
|
5/0
|
|
11
|
جيوه بر حسب Hg
|
001/0
|
|
12
|
نيكل بر حسب Ni
|
02/0
|
|
13
|
سيانيد بر حسب Cn
|
07/0
|
|
14
|
نيترات بر حسب No3
|
50
|
|
15
|
نيتريت بر حسب No2
|
02/0
|
|
16
|
سلنيوم بر حسب Se
|
01/0
|
5-2-2- مقدار مواد زير در زمان آزمايش نبايد بيش از مقادير ذكر شده در جدول شماره سه استاندارد ملي ايران 1053: سال 1376 باشد:
- مواد فعال در سطح (مواد پاك كننده)(1).
- باقي مانده آفت كشها (2).
- هيدروكربنهاي آروماتيك چند حلقه اي (3).
5-3- ويژگيهاي ميكروبيولوژي
ويژگيهاي ميكروبيولوژي آب معدني طبيعي بايد براساس استاندارد ملي ايران 4403: سال 1377 باشد.
6- نمونه برداري
نمونه برداري آب معدني طبيعي بايد براساس استاندارد ملي ايران 2347: سال 1362 باشد.
7- روشهاي آزمون
7-1- روشهاي آزمون شيميايي
تا تدوين استانداردهاي ملي مربوطه روشهاي آزمون بر مبناي روشهاي ارائه شده در
Codex Alimentarius, Volume 13.Methods of Analysis and Sampling – 1994.
انجام مي گيرد.
7-2- روشهاي آزمون ميكروبيولوژي
روشهاي آزمون ميكروبيولوژي آب معدني طبيعي بايد براساس استاندارد ملي ايران 5869: سال 1381 انجام شود.
(1) Surface active agents
(2) Pesticides and PCBs
(3) Polynuclear aromatic hydrocarbons
8- شرايط توليد بهداشتي
8-1-آب معدني طبيعي بايد درشرايط بهداشتي طبق استانداردملي ايران2606:سال1373 توليدشود.
8-2- روشهاي پالايش
8-2-1- پالايشهاي فيزيكي مجاز عبارتند از جداسازي اجزاء نا پايدار مثل تركيبات محتوي آهن، منگنز، سولفور وارسنيك بوسيله دكانته كردن (1) و يا صاف كردن و در صورت لزوم تسريع آن با عمل هوادهي.
8-2-2- پالايشهاي مجاز بايد در شرايطي انجام گيرد كه در ميزان تركيبات آب معدني (مواد متشكله آن) تغيير اساسي ايجاد نشود.
8-3- حمل و نقل آب معدني طبيعي در واحدهاي حجيم (2) براي بسته بندي يا براي هر فرايند ديگري قبل از بسته بندي ممنوع است.
يادآوري: آب معدني طبيعي جهت بهره برداري از منابع زيرزميني آب بايد مورد بررسي و تأييد متخصصان و مراجع ذيصلاح(3)قانوني كشور قرار گيرد.
9- بسته بندي
9-1- آب معدني طبيعي بايد در ظروف تميز و غيرقابل نفوذ بسته بندي شود.
9-2- ظروف شيشه اي مورد استفاده در بسته بندي آبهاي معدني بايد با استاندارد ملي ايران 1409: سال 1381 مطابقت داشته باشد.
9-3- ظروف يكبارمصرف براي بسته بندي آبهاي معدني بايدازنوع مجاز(4)براي مواد غذايي باشد.
9-4- ظرفيت مجاز ظروف حداكثر 5 ليتر ميباشد.
9-5- حجم محتوي بايد حداقل 95% حجم ظرف باشد.
(1) Decantation (2) Bulk Containers
(3) در حال حاضر مرجع ذيصلاح وزارت نيرو، وزارت صنايع و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ميباشد.
(4) Food Grade
10- برچسب گذاري
با رعايت مفاد استاندارد ملي ايران 4470: سال 1377 آگاهيهاي زير بايد به زبان فارسي و در صورت صادرات به زبان مورد تقاضاي كشور خريدار روي هر ظرف بسته بندي نوشته شود.
10-1- نام و نوع فراورده: آب معدني طبيعي
10-1-1- مشخصه هاي زير طبق بند 4-2 الي 4-6 با واژه هاي توصيفي مربوط و منطبق با نوع آب بايد روي برچسب نوشه شود:
10-1-1-1- آب معدني طبيعي گازدار.
10-1-1-2- آب معدني طبيعي بدون گاز.
10-1-1-3- آب معدني طبيعي گاززدايي شده.
10-1-1-4- آب معدني طبيعي غني از گاز.
10-1-1-5- آب معدني طبيعي گازدار شده.
10-2- نام و محل جغرافيايي سرچشمه آب معدني بايد بوضوح اعلام گردد.
10-3- نام و نشاني كامل توليد كننده.
10-4- نام و علامت تجارتي.
10-5- تركيبات شيميايي.
10-5-1- حدود تركيبات شيميايي آب معدني طبيعي بايد بر روي برچسب ذكر گردد.
10-5-2- چنانچه فراورده حاوي بيش از يك ميلي گرم در ليتر فلوئوريد باشد بايد عبارت «حاوي فلوئوريد» بطور آشكار روي برچسب ذكر شود.
يادآوري: چنانچه آب معدني حاوي بيش از دو ميلي گرم در ليتر فلوئوريد باشد بايد عبارت زير روي برچسب نوشته شود:
« براي نوزادان و كودكان كمتر از هفت سال مناسب نمي باشد»
10-5-3- چنانچه ميزان نيترات بيش از ده ميلي گرم در ليتر باشد بايد عبارت زير روي برچسب نوشته شود:
« براي نوزادان مناسب نمي باشد»
10-6- حجم برحسب سيستم متريك.
10-7- شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي.
10-8- سري ساخت.
10-9- زمان ماندگاري (روز – ماه – سال).
10-10- شرايط نگهداري (نور و دما).
10-11- موارد زير در برچسب گذاري آب معدني طبيعي ممنوع است.
10-11-1- ذكر خواص درماني تحت هر عنوان.
10-11-2- استفاده از هرگونه عبارت يا تصاوير گمراه كننده.