آشنايی با رشته مديريت فناوری اطلاعات
پيش گفتار
هزاره سوم به زعم صاحبنظران عصر اطلاعات و به تبع آن فناوري اطلاعات است.حركت جوامع صنعتي به سوي جامعه اطلاعاتي سالهاست كه آغاز گشته و از اوايل دهه 90 به بعد شتابي فزاينده يافته است.بگونه اي كه سرعت اين حركت در كشورهاي كمتر توسعه يافته من جمله ايران به خوبي حس مي گردد.اصطلاحاتي همچون e-commerce ,e-government,e-learning,-e-society و.... از جمله لغاتي هستند كه علي رغم نوظهور بودن و اينكه هنوز در منصه عمل كاملا جا نيفتاده اند با اين وصف در كشورها كمتر توسعه يافته اي چون كشور ما نيز واژه هاي آشنا به شمار مي آيند.
واين نيست جز به سبب ماهيت تحول آفرين و شتابدار اين فناوري كه انديشمندان را واداشته آنرا در زمره فناوريهاي نظام آفرين به شمار آرند و ورود جامعه بشري به عصري نوين بنام عصر اطلاعات را اذعان دارند.
چنين چشم اندازي سبب مي شود كه لزوم حركت سريع و چابك كشورهايي نظير كشور ما در عرصه فناوري
اطلاعات بخوبي احساس گردد.
اما لازمه هر برنامه توسعه و تحول, ايجاد بستر مناسب براي جذب, گوارش و بكارگيري فناوري است .فناوري اطلاعات نيز دربند اين لزوم بوده علاوه اينكه بدليل ماهيت تحول افرينش براي جذب و بكارگيري آن نياز به تدقيق و برنامه ريزي كلان و استراتژيك مي باشد.
در يك مدل توسعه پويا1, توسعه منابع انساني لازمه, براي برنامه پيش بيني شده ,يكي از محورهاي اصلي و شايد مهمترين محور هر برنامه توسعه مي باشد.در اين راستا تجهيز آحاد ملت به قابليتهاي بهره گيري از فناوري و آشنايي با آن يكسوي قضيه است و تربيت نيروهاي متخصص كه در طي فرايند برنامه ريزي اخذ تكنولوژي و توسعه و بكارگيري آن عاملان اصلي مي باشند جنبه ديگر قضيه مي باشد.
ضرورت
خوشبختانه تركيب جوان جمعيتي كشور و نيروي تحصيل كرده و در حال تحصيل بالاخص در علوم كامپيوتر علي رغم اينكه كافي نمي باشد اما پتانسيل مناسبي در حوزه تكنيكي و فني فناوري اطلاعات فراهم آورده است.با اين وجود گسترش و بكارگيري اين فناوري نيازمند رويكردي راهبردي و مديريتي در عرصه سازمانهاي عمومي وخصوصي كشور مي باشد.تربيت نيروهاي متخصصي كه ضمن آشنايي با اصول و كاربردهاي فناوري نگرشي راهبردي و سيستمي به مقوله IT داشته باشند لازمه گسترش بكارگيري فناوري اطلاعات در عرصه اجتماع مي باشد.به اين سبب تربيت نيروهايي كه آگاه از جنبه هاي مديريتي و سازماني و ضمنا آشنا با اصول و كاربردهاي فناوري اطلاعات باشند از ضروريات تامين نيروي انساني لازم, در وادي سازمانها و نظام برنامه ريزي كشور براي توسعه و بكارگيري فناوري اطلاعات مي باشد.
همانطور كه در شكل مشاهده مي شود متخصصين فني در عمل فاقد تخصصهاي اجتماعي و سازماني لازم براي توسعه و بكارگيري فناوري مي باشند و از سوي ديگر مديران و راهبران سازماني علي رغم بينش استرتژيك و سيستمي فاقد آگاهيهاي لازم در موردفناوريها , چگونگي و منافع و معايب آن براي سازمان مي باشند.وجود يك رابط براي تفاهم زبان اين دو حوزه با يكديگر ضروري است.تدوين رشته اي كه آموختگان آن ضمن تسلط بر وجوه سازماني و اجتماعي از جنبه هاي فني و تخصصي فناوري نيز آگاه باشند راه حلي است بر اين معضل.
رشته مديريت فناوري اطلاعات
با چنين ملاحظاتي رشته مديريت فناوري اطلاعات در مقطع كارشناسي ارشد در نظام آموزش عالي كشور تدوين و تصويب شد كه در اولين گام دانشگاههاي علامه طباطبايي و دانشگاه تهران در سال 1380 اقدام به پذيرش اولين دوره دانشجويان اين رشته نمودند.
هدف از تشكيل اين دوره در نظامنامه آموزشي آن به شكل زير اعلان شده است:
" هدف از تشكيل دوره كارشناسي ارشد مديريت فناوري اطلاعات آموزش نيروي انساني متخصص موسسات و سازمانهاي دولتي و خصوصي است.متخصصيني كه در زمينه هاي مربوط به فناوري اطلاعات و مديريت بنوانند در جهت تامين نيازهاي امروز و فرداي مديريت در جامعه فعاليت كنند. "
رشته مديريت فناوري اطلاعات در سه گرايش :
مديريت منابع اطلاعاتي
سيستمهاي اطلاعاتي پيشرفته
نظام كيفيت فراگير
تصويب شد كه از اين بين دو گرايش منابع اطلاعاتي و سيستمهاي اطلاعاتي پيشرفته فعال و در حال اجرا مي باشند.
تعداد كل واحدهاي درسي اين دوره 32 واحد مي باشد كه شامل 20 واحد مشترك . 8 واحد تخصصي مربوط به گرايش و 4 واحد پايان نامه مي باشد.ضمن اينكه دروس پيش نياز بنا به تشخيص مرجع برگزار كننده دوره ارائه مي شود.
اين رشته بدليل ماهيت ميان رشته اي آن در برگيرنده برخي از دروس اصلي علوم مديريت و شماري از دروس مربوط به علوم مهندسي و رايانه مي باشد.
دروسي مانند : تئوريهاي پيشرفته مديريت.- مديريت رفتارسازماني پيشرفته- تحقيق در عمليات پيشرفته- سيستمهاي اطلاعاتي مديريت پيشرفته- مديريت منابع اطلاعاتي- سيستمهاي اطلاعاتي استراتژيك- كاربرد IT در سازمان - تحليل آماري و... از زمره دروس مربوط به حوزه علوم مديريت مي باشند و دروسي مانند: تحليل و طراحي ساختاريافته سيستمها – سيستمهاي مديريت بانكهاي اطلاعاتي – سيستمهاي پشتيبان تصميم گيري و خبره- فناوري اطلاعات- مهندسي نرم افزار به كمك كامپيوتر CASE – متدلوژيهاي ايجاد و توسعه سيستم اطلاعاتي-مدلسازي اطلاعات سازمان- منطق فازي و هوش مصنوعي- مهندسي مجدد رويه هاي اجرايي و فرايندها و.... از زمره دروس مربوط به حوزه فني و علوم رايانه مي باشند. كه بسته به گرايش انتخاب شده ارائه مي شوند.
قابليتهاي لازم براي طي دوره
با توجه به ذكري كه رفت و ماهيت ميان رشته اي اين دوره واضح است كه علاقمندان به ادامه تحصيل در اين رشته مي بايد آشنا و علاقمند به هردو مبحث علوم مديريت و رايانه باشند تا بتوانند با موفقيت فارغ التحصيل گردند. در مبحث مديريت آگاهي از اصول مديريت , تئوريها و مفاهيم مديريتي , مهارتهاي برنامه ريزي و نگاه سيستمي , آشنايي با سازمان و مفاهيم سازماني و... در حوزه فني آشنايي با مفاهيم و اصول رايانه , نرم افزارهاي مديريتي و پايه اي , كاربردهاي كامپيوتر , سيستمهاي پايگاه داده , سيستمهاي اطلاعاتي مديريت و. . از مقدمات و آمادگيهاي لازم جهت گذراندن موفق اين دوره ميباشد.لذا ورود به اين رشته براي كارشناسان مديريت صنعتي , علوم كامپيوتر. مهندسي صنايع و كارشناساني با گرايشهاي مديريتي كه بر اصول كامپيوتر .نرم افزارهاي پايه اي و كابردهاي كامپيوتر آشنايي و علاقمند باشند توصيه مي شود.
پي نوشت ها
1 - مدل توسعه پويا بر گرفته از كليلت برنامه تكفا . مصوب شوراي عالي اطلاع رساني سال 1381
2 - 2 " مشخصات كلي دوره كارشناسي ارشد مديريت فناوري اطلاعات " . شوراي عالي برنامه ريزي
مدیریت بازارهای الترونیی در سازمان (7)
یی دیگر از خدماتی ه می توان به آن اشاره رد گسترش همگام با شبه های بانی و نظام های دریافت و پرداخت اعتباری است. به عنوان مثال سازمان ها و شرتهایی ه داری شعب فراوان و فعالیت زنجیره ای هستند و با حضور مستقیم مشتری مواجه هستند. باید با ارتباط گسترده با شبه های بانی و یا نظام های دریافت و پرداخت اعتباری این امان را برای مشتریان فراهم نند ه در هر زمانی اقدام به خرید خود نند ودر زمان مناسب هزینه آن را پرداخت نماید. شرت فدرال اسپرس از طریق پایگاه اینترنتی خود این امان را بوجود آورده است تا مشتریان در منزل خود اقدام به معامله و پرداخت و پی گیری الا نمایند. آنها سفارش خود را در سایت به اطلاع مسئولین مربوطه می رسانند و نهایتاً الای مورد نظر را در منزل خود دریافت می نند.
یی از شرتهای زنجیره ای ه سرویس fast food راه اندازی رده است در ارئه ی ارزش برای آن دسته از مشتریانی ه خرید سفارشی انجام دهند علاوه بر سرویس حمل و نقل رایگان ی نوشابه را به عنوان هدیه به مشتری ارئه می ند. شرت خودرو سازی رایسلر با طراحی ی نرم افزار رایانه ای ه روی امپیو تر های شخصی هر مشتری نصب می شود. زمان مناسب برای مراجعه به مراز سرویس اتومبیل را به او اطلاع می دهد.
یی از شرتهای معتبری ه در زمینه عرضه بذور شاورزی فعال است یی از دلایل افزایش بازدهی در فروش را اطلاعاتی می داند ه در نار فروش عادی بذرها در اختیار مشتریان خود می گذارد. مشتری در نار دریافت اطلاعات تخصصی در مورد بدر خاصی از قبیل قیمت، قوه نامیه و... می تواند اطلاعاتی همچون نحوه اشت، داشت، برداشت را نیز از طریق وب سایت فروشنده دریافت ند.
در دنیای مراودات اقتصادی شبه ای یی از مواردی ه می تواند در شفاف سازی و ترغیب مشتری برای خرید موثر باشد دریافت فاتور خرید به صورت online است شما باید تمهیداتی را برای این موضوع بیند یشید تا بتوانند افرادی را ه مایل هستند خرید های خود را معتبر تر و با نترل بیشتر انجام دهند راضی نید و به خرید مجاب نید. این شیوه مشتری را در مقایسه هزینه های پرداختی نسبت به شرتهای رقیب یاری می رساند.
یی از روشهایی ه بسیاری از شرته و موسسات اعتباری مثل بان ها، صندوق های قرض الحسنه و ...پیش می گیرند استفاده و ارائه ارت های الترونیی برای مشتریان است. مهمترین هدفی ه اشاعه این نوع ارتها در بین مشتریان بایستی تامین نند نزدی شدن ورسیدن به اصل مشتری مداری است. تیه و تاید بر این اصل در مبدلات الترونیی موجب افزایش می و یفی خدمات به مشتریان می شود و برای آنها خلق ارزش می ند ضمناً باعث گسترش تعداد مشتریان نیز می شود. چون با استفاده از این ابزار سرعت و دقت مبادلات را برای مشتری فراهم رده اید. برای رسیدن به این اهداف باید ارردهای ارت ها را مظایق نظر و انتظار مشتریان انتخاب نید. در غیر این صورت شما در استفاده از ارت الترونیی اصل را بر فروشنده محوری گذاشته اید. به طور مثال اگر مجبور شوید برای استفاده از ارتهای ارئه شده از جانب شما مبلغ معینی بابت اشترا بپردازد و این نگرانی را نیز با خود داشته باشد ه برای پرداخت اشترا های بعدی با مشل مواجه باشد. ضمن اینه شرتهایی نیز ه به عنوان شغب و پایانه های فروش شما محسوب خواهند شد در خرید دستگاههای ارت خوان دچار مشل خواهند شد. بنابراین این سری از محدودیت ها باعث می شود تا موسسه شما در گسترش و جذب مشتری و رضایت مندی آنها موفق نباشد. نمونه این مسئله طرحی بود ه با ارائه ارت بلیط به مسافران اتوبوس درون شهری تهران احرا شد. ارت ها در ابتدا با دریافت مبلغی به مردم ارئه می شد ه در صدی از مبلغ را هزینه اشترا و درصدی را نیز اعتبار ارت تشیل می داد. این طرح به دلایل متعدد شست خورد و یی از دلایل آن عدم توجه به نیاز مشتریان(مسافران اتوبوس درون شهری) است. در مدتی ه استفاده از این ارتها برای سوار شده به اتو بوس اجباری بود تعداد مسافرین تا حد قابل توجهی اهش پیدا رد و نارضایتی زیادی را نیز برای مسافرین اتوبوس درون شهری به وجود آورد. در واقع می توان گفت این طرح به علت عدم توجه به مشتری محوری و عدم ایجاد ارزش در بین مشتریان با اقبل عمومی مواجه نشد. ضمن اینه آموزشها ی لازم برای فرهنگ سازی استفاده از ارت بلیط نیز صورت نگرفته بود.
دنیای پیچیده فناوری اطلاعات، ابزارها و تنیهای مختلفی را برای اشاعه اطلاعات فراهم آورده است. مهمترین نگرش در استفاده از این ابزارها ایجاد امان استفاده هرچه بیشتر و مطلوب تر از اطلاعات است. با این دیدگاه وقتی از جامعه دانش مدار سخن به میان می آید باید این گونه استنتاج نیم ه همه افراد جامعه از نظر سطح دسترسی به اطلاعات از جایگاه یسانی برخوردارند. هرچند ه ممن است امانات اشاعه اطلاعات در هز ی از بخش های اجتماع تفاوت داشته باشد.گسترش و توسعه اینترنت در شور ما علی رغم این ه ازرشد مناسبی برخوردار بوده اما هنوزهم به استانداردهای لازم نرسیده است. ضمن این ه به خاطر مبود امانات فنی و علمی-آموزشی ضریب نفوذ اینترنت در بسیاری از شهرها وتقریباً همه روستاها صفر است. هرچند ه در شهر هایی هم ه اینترنت مورد استفاده قرار می گیرد همچنان مشلات پیش و پا افتاده ای اربران را رنج می دهد.
در تعریف جامعه دانش مدار این انتظار از جامعه و برنامه ریزان آن ایجاد می شود ه همه افراد، چه مردم سان در شهر ها و چه مردم روستا نشین قادر باشند در هر لحظه و با هر اماناتی ه در اختیار دارند به اطلاعات مورد نظر خود دست یابند.
اما آیا جامعه ما به چنین جایگاهی از نظرفنی برای توزیع اطلاعات دست یافته؟ مشلات و معضلات توزیع ینواخت و یسان اطلاعات در شور چیست؟آیا قادر به شناسایی و رفع این معضلات هستیم؟
نباید فراموش نیم ه شور ما به عنوان ی شور جهان سومی و در حال توسعه هنوز هم با مشلی به نام بی سوادی روبروست و در صد قابل توجهی از جمعیت را افراد بی سواد و یا م سواد تشیل می دهند ه بیشتر آنها در روستاها سان هستند. در مقایسه بین دو جامعه شهری و روستایی به خوبی می توان از سطح نامتقارن و نا متوازن اطلاعات ما بین این دو جامعه آگاه شد. جامعه شهری با امانات مختلفی چون روزنامه، اینترنت، شبه های مختلف تلویزیونی، دانشگاه و... می تواند به راحتی نیاز های اطلاعاتی خود را مرتفع سازد اما جامعه روستایی ه به راستی یی از مهترین حلقه های زنجیره توسعه پایداراست از بسیاری از این امانات محروم است و امانات موجود هم از حداقل استاندارد برخوردارند . از این رو باید به جایگاه روستا در جامعه اطلاعاتی یا دانش مدار ایران نگاه ویژه ای شود. بخش عمده ای از چرخه اقتصاد غیر نفتی شور در اختیار جامعه روستایی استه مبتنی براقتصاد تولیدی است. اسن توجه می تواند فرآیندتولید، اشتغال، عدم مهاجرت به شهر، صادرات و درآمد زایی را برای جانعه روستایی فرهم ند. بنابراین در حال حاضر و با توجه به شرایط و امانات فعلی بیاستی به دنبال راهارها و شیوه هایی از اطلاع رسانی باشیم ه با ابزارهای جامعه روستایی منطبق باشد. یعنی قادر باشد روستاییان را با توجه به سطح دانش، فرهنگ و امانات مالی در چایگاه مناسب و متوازن با جامعه شهری قرار دهد. در این صورت می توان امیدوار بود ه از ی جامعه دانش مدار برخوردار هستیم.
معضلات اطلاع رسانی به روستا
1)امانات فنی:
با توجه به اینه توسعه ابزارهای اطلاع رسانی در شور ما گام های اولیه خود را پشت سر می گذارد لذا ما هنوز در توسعه و اشاعه این ابزار ها به روستاها موفق نبوده ایم. توجه به سطح پراندگی روستاها در شور و همچنین آمار جعیتی این روستاها نیز ار دیگر معضلاتی است ه توسعه امانات فنی مثل خطوط تلفن ثابت، اینترنت و ... را با مشل مواجه می سازد. بنابراین یافتن ابزارو امانات عمومی تر و گسترده تر این امان را به ما می دهد تا از طریق این ابزارها به نحو بهتری در جهت اطلاع رسانی به روستا اقدام نیم.
2)امانات آموزشی
با توجه به اینه سطح دانش و امانات علمی و آموزشی روستاها در حد و اندازه شهرهای شور نیست لذا نباید انتظار داشت ه در شرایط فعلی جامعه روستایی بتواند با ابزارهایی مثل اینترنت و امپیوتر ارتباط مناسبی برقرار ند و از آن استفاده بهینه ند چه بسا ه جامعه شهری نیز هنوز با مسائلی چون زبان انگلیسی ه زبان عمومی اینترنت است درگیر است.
3)امانات فرهنگی
یی از شاخصهای ترویج توسعه روستایی امان تغییر و بهینه سازی فرهنگ روستایی است. جامعه روستایی بنا به دلایل مختلف در مقابل تغییر فرهنگی مقاومت نشان می دهد ه اعتماد امل به منبع اطلاعاتی و ابزار آن پیدا نند از پذیرش آن خودداری می ورزند. بنابراین نباید به یباره از جامعه روستایی انتظار داشت ه تغییر دفعی را بپذیرد. بله باید برای تغییرات تدریجی برنامه ریزی رد.
4) امانات مالی
چامعه روستایی مشلات اقتصادی فراوان قادر به هزینه ردن زیاد برای دستیابی به اطلاعات نیست. اما با توجه به اینه جایگاه این بخش از جامعه دانش مدار در جریان توسعه همه جانبه غیر قابل انار و تردید است. لذا برنامه ریزان و توسعه دهندگان اطلاعات در جامعه بایستی برنامه های توسعه اطلاعاتی خود را مطابق و هماهنگ با امانات و توانایی های مالی آنها تنظیم نمایند.
5)پراندگی روستاها
با توجه به پراندگی روستاها در شور و با توجه به سطح جمعیتی متفاوت و گاهاً غیر قابل مقایسه و عدم امانات مناسب برای رسیدن مناسب روزنامه، تاب و... به روستاها این مشل به وجود می آید ه روستائیان ما هیچگاه به موقع از اطلاعات مورد نیاز خود آگاه نمی شوند. بنابراین روشی ه برای اشاعه اطلاعات انتخاب می شود بایستی این قدرت را داشته باشد ه با حذف فاصله های جغرافیایی در اطلاع رسانی به موقع و سریع نیز نقش داشته باشد.
با توجه به مسائل مطرح شده با توجه با شرایط و امانات فعلی شور برای نیل به شعار جامعه دانش مدار(جامعه ای ه همه بخش ها امان دسترسی مستقیم و سریع اطلاعات را با انواع ابزارهای موجود بدهد) در ساختارجوامع روستایی بهترین گزینه ای ه بتواند از نظر فنی، علمی، فرهنگی و مالی مطابق با توالنمندی ها و ظرفیتهای روستا باشد استفاده از شبه های پیام نما با تله تست است.
تله تست به عنوان ی رسانه متوب الترونیی-تصویری علی رغم برخی مبودها دارای ویژیگیها و محاسن بسیار خوبی است. با توجه به اینه عمر چندانی از ظهور اولین شبه پیام نما در ایران نمی گذرد اما با این حال این شبه توانسته از موقعیت مناسبی در میان مخاطبان برخوردار شود.
تله تست ها با استاندارد800 صفحه اطلاعات گنجایش انتقال حجم بالایی از اطلاعات را دارند ه این اطلاعات می تواند از مسائل متنوع و مختلف تشیل شود.
چرا تله تست؟
با بررسی معضلات گسترشITروستایی به این نتیجه رسیدیم ه روستاهای ما با مشلات فنی، آموزشی، فرهنگی، مالی وپراندگی برای دستیابی سریع و مناسب به اطلاعات مواجه هستند. اماببینیم تله تست تا چه حد می تواند در رفع مشلات برای جامعه روستاییموثر باشد.
اگر از بعد فنی به قضیه نگاه نیم می توان این مسئله را عنوان رد ه با توجه به اینه حداقل ابزار مورد نیاز برای دسترسی به شبه پیام نما ی دستگاه تلویزیون است ه احتمال وجود و امان تهیه آن برای اثر روستا نشینان وجود دارد. لذا در این بخش با مشل چندانی مواجه نیستیم زیرا جامعه روستایی خود این ابزار را در اختیار دارد.
در مسئله آموزشی و علمی نیز با توجه به اینه تله تیت ها امان اشاعه اطلاعات با زبان فارسی را دارند قسمت اعظم مشلات را می توانند حل نند. همچنین به رعایت شیوه های نگارش در سطحی ه قابل در برای جامعه روستایی باشد می توان گام های خوبی برای توسعه مناسبتر این اطلاعات و اربردی شدن آنها در بین مردم روستا بنند. ضمن اینه آموزش نحوه اربرد و استفاده از شبه های پیام نما بیش از چند دقیقه وقت نمی گیرد.
اطلاعات منتشره از طریق تله تست ها هزینه ای را بر دوش روستاییان وارد نخواهد رد یعنی روستاییان در قبال استفاده از خدمات شبه های پیام نما به پرداخت شارژ نخواهند داشت و همانطور ه قبلاً ذر شد تنها با ی دستگاه تلویزیون قادر خواهند بود به شبه متصل شوند.
رسانه ای متوب چون تله تست با توجه به این ه از طرف ارگان های رسمی و مورد اعتماد مردم تهیه و برنامه ریزی می شود لذا می تئاند تاثیر خوبی در جذب مخاطب و تاثیر گذاری در بین آنها داشته باشد. تله تست با توجه به اینه توسط امانات مخابراتی و امواج تلویزیونی گسترش می یابد می تواند اطلاعات را در سطح گسترده ای از داخل و خارج شور منتشر ند. ضمن اینه حاوی اطلاعات روزآمد و جدیدی برای مخاطب خود باشد تا خلا ناشی از عدم وجود سایر ابزارهای اطلاع رسانی روزآمد مثل روزنامه ها و... را پرند .
آغاز مديريت و آشنايي با مفاهيم آن
نوشته شده توسط: نا معلوم تماس با نويسنده:manager_ict@yahoo.com تاريخ ارسال۲۸ آذر1383
در روزهايي كه اقتصاد و اجتماع و فرهنگ و ادب و زبان محاوره يا مكاتبه با دشواريها و ناسازگاريهاي فراواني روبرو شده است، هر صاحب فكر و انديشه اي، به دنبال علت و علل آن بر ميآيد، بدون آنكه بتواند راه حل درستي را بيابد و به كل جامعه ارايه دهد تا شايد بتواند گامي ولو بسيار كوچك و اندك، در اين مسير طولاني و پر از سنگ و سنگلاخ بردارد. در صورتي كه ما در هر نقطه و مكاني، در هر مؤسسه و بنگاهي، در هر اداره و نهادي و در هر زمين و ماوايي، آن را به چشم مي بينيم. لكن آنقدر در اين گستره گسترده گرفتار آمدهايم كه متوجه آن نميشويم.
نه در جامعه ما، كه در بسياري از جوامع امروز هم، ميتوانيم شاهد و ناظر آن باشيم به گونه اي كه در برخي از كشورها، ناملايمات و ناگواريها و دشواريهاي برآمده از آن، همه اركان حكومتي را زير سئوال برده و در برخي ديگر كمي كمتر!اين دشواريهاي قرن تكنولوژي و اينترنت و ماهواره، حتي دامن آمريكا، انگليس، فرانسه و روسيه را هم دربرگرفته است كه نمونه هايي از آن را مي توان در حادثه يازدهم سپتامبر امريكا، مسالة پردرد سر مهاجرت هاي غيرقانوني به بريتانيا، يا تيراندازي روز جشن انقلاب كبير فرانسه به ژاك شيراك مشاهده كرد.اين پديده، عمري به درازاي تاريخ خلقت دارد. چون از روزي كه بشر، قدم در غارهاي سنگي گذاشت و براي فرار از حوادث آن روزگار، فرار از حملات حيوانات درنده و گوشتخوار، يا رهايي از گرماي تابستان و سرماي زمستان به غارها پناه برد كه تا امروز همچنان وجود دارد. گاهي سازنده و كارآمد و زماني ديگر مخرب و ناسازگار، جرياني كه بي هيچ ترديد تا فردا و فرداهاي بسيار ديگري هم در برابر اقوام و ملت هاي بيشمار جهان عرض اندام خواهد كرد.
آن سحرگاه شفاف و نوراني كه يكي از آدميان لخت و عور و برهنه اوليه در كوههاي سر به فلك كشيده تبت، اولين "سياه چال كوهي" را دريافت و آن را مامن محكم و استواري براي حفظ و حراست خود و همجنسان و همنوعان خود قرار داد و براي رهايي از شكنجه ها و ترس و وحشت هاي ناخواسته ولي هميشگي، دوستان و خويشان خويش را گرد آورد و با توجه به بنيه هاي فيزيكي آنها، هريك را به كاري گماشت و مسئوليت انجام آن را به وي سپرد. بدون آنكه بداند نخستين "پله مديريت" را بنيان گذاشت. راه ترقي و پيشرفت، راه فكر و انديشه و تحقيق و سازندگي و راه ابتكار و خلاقيت و آفريدن را در برابر بشر آن روز و قرن هاي بعد از آن به تصوير كشيد.راهي كه اگر با تامل و تحمل و طمأنينه انجام شود، مسلماً نتيجه و ثمره اي پربارتر و نيكوتر ارايه خواهد داد. در صورتي كه پرهيز از مطالعه و بررسي، خرابي و ويراني را به نمايش مي گذارد. نقشي كه مي تواند نه تنها آن خاندان و آن قوم را با مشكلات و معضلات بيشماري درگير كند كه حتي در اين روزها كه اينترنت و ماهواره هم با همان "مديريت"هاي فرهيخته و متبلور ظاهر شده و مردم ساير جهان را به سوي خود كشانده است، باز هم همان جنگ و ستيزها، همان كشت و كشتارهاي بي دليل ناشي از خودخواهي و خود محوريها و تعصبهاي خشك و خالي از منطق، يا قحطي و گرسنگي و ظهور انواع و اقسام بيماريهاي شناخته و ناشناخته درمان پذير و غيرقابل درمان، يا كمبودها و نبودهاي وسايل و ابزار زندگي ادامه دارد. ناهمواريها و ناهنجاريهايي كه دو روي يك سكه را به تصوير ميكشند.يك روي آن، علم و دانش، تخصص و كارشناسي، كشف و اختراع را نشان ميدهد، ولي روي ديگرش بلاي جان مردم بينوا و تنگدست و ناتوان شده است. همانهايي كه پيوسته از دردها و ناراحتيها مينالند و فريادشان به آسمان ميرود.
آنهايي كه به خاطر نبود "مديريت" در سيلاب هاي مهيب و كشنده پاراگوئه غرق ميشوند، يا در اندونزي و مالزي و هند و پاكستان و الجزاير، خويشان و همشهريان خويش را به قتل مي رسانند. قتلهايي با تير و تفنگ و مسلسل و بمب، يا اسارت در چنگال تيز تورم و گراني و بيكاري، از آمريكا تا چين و از روسيه تا آفريقا و آمريكايي جنوبي؟!
مسايلي كه بايد براي حل آنها به جاي خودمحوري، راه و رسم "مديريت" صحيح و تخصصي را برگزينند.مديريت كارشناسانه و محققانه با شور و مشورت مشاوران ورزيده و كاردان، مديران چاره ساز و كارساز، نه آشوبگران و فتنه گران حيله گر و سارقان مسلح يا قاچاقچيان بدسگال و مافياهاي قدرتمند و خونريز و دولتمردان انحصارطلب.در همينجا، رخصت مي خواهم تا پيش از هر چيز از "مديريت" بگويم، از مديريت كه بودنش، حلاّل تمامي مشكلات است و نبودنش عامل همه ناراحتيها، ناهنجاريها، نارسايي و كمبودها در تمام زمينههاي سازندگي و پيشرفت. چرا كه مديريت "انواع" مختلف دارد. لكن پيش از هر مسألهاي بايد بدانيم كه "مديريت" چيست؟ و چه معنايي دارد؟بسياري از محققان و دانشپژوهان "مدير" را "اداره كننده و هماهنگ كننده" دانسته اند و در فرهنگستان ما نيز او را راهنما، مرشد ، رهبر و ادارهكننده مجموعه زير نظرش معنا كرده اند.
ليك آنچه كه مورد باور همه كارشناسان و متخصصان فن "مديريت" است، اين است كه "مدير" را به عنوان رهبري كننده، هماهنگ كننده، ادارهكننده، يا به معناي ديگر - كه اخيراً به آنها اضافه شده - "مددكار پرسنل زيرمجموعه" خود اعلام كرده اند.
به گفته ارسطو، مدير در تمام زمينه هاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي و نظاير آن حضور دارد. از يك خانواده چندنفري تا يك كشور يك ميليارد نفري. چرا كه در يك خانواده، بزرگ خانواده را در حكم "مدير يا سرپرست" آن خانواده مي دانند. زيرا اوست كه مي تواند امور خانواده را بين همسر، پسران و دختران خود تقسيم كند و بنابر دانش و تجربيات و استعدادهاي آنان، مسئوليت هر كاري را به يكي از آنان واگذار كند تا محيطي به وجود آيد كه مملو از صميميت و سرشار از محبت باشد و دقيقا به همين سبب است كه افراد بسياري از خانواده ها، حتي پسران و دختران خردسال آنها را هم مي بينيم كه مبادي آداب، اهل فضل و دانش و يا از رفتارهاي معقول و منطقي اجتماعي برخوردار هستند. اما در مقابل آنها، خانوادههاي ديگري ديده ميشوند كه 180 درجه با خانواده نخست تفاوت دارند يا به سخن ديگر بين آنها تفاوت از زمين تا آسمان است. چرا كه پدر يكي از آن خانواده ها - خاندان نخست - يا به كلام ديگر "مدير" آن خانواده "مديريت" داشته و فرزندان خود را به درستي تربيت كرده است. اما در خانواده ديگر متأسفانه "مديريت" به معناي واقعي كلمه وجود نداشته است تا بتواند آنها را افرادي كاردان و كاركشته و فعال، افرادي مودب و تربيت شده و خوش زبان، افرادي كه دست كم بتوانند روي پاي خود بايستند، تحويل جامعه بدهد.خانواده هايي كه هماره با يأس و نااميدي، با جنگ و جدالهاي دايمي، نه فقط با غريبهها و غيرخوديها، كه حتي با خودشان هم درگيري دارند. از نوعي “مديريت ناكارآ” يا ميتوان گفت عدم مديريت اصولي رنج ميبرند. طبيعي است نبود مديريت صحيح خانوادههايي را پرورش ميدهد كه افراد آن خانواده ميتوانند نقش تخريبي و ناهنجار خود را در جامعه پياده كنند و فضاي بيرون از خانه را دچار ناملايمات سازند.
آن روي تصوير هم، مديريت هاي بسيار پرتوان و كارسازي را مي بينيم كه اجتماعات، ملتها و اقوام يا كشورهاي يك ميليارد نفري را اداره مي كنند كه اگر با كشورهاي بسيار كوچكتري بسان كشورهاي آمريكاي جنوبي يا آفريقايي به محك و مقايسه كشيده شوند، هيچكس در "مديريت" بسيار خوب آنها، كوچكترين ترديدي به خود راه نميدهدا
انواع مديريت
گفتيم كه مديريت انواع مختلف دارد. روي همين كلمه ايستادگي و تاكيد ميكنم. زيرا بعدها به جايي مي رسيم تا مكاتب مختلف آن را مورد بحث و بررسي قرار دهيم و بانيان و پايه گذاران آنها را!
برخي از اين مديريت ها، جنبه مكتبي ندارد. بلكه جنبه هاي ديگري دارد بسان "مديريت سنتي" "مديريت قبليه اي" و…
مديريت سنتي
مديريت سنتي نه اين روزها كه از بدو طلوع خود، هيچ ضابطه و معياري، هيچ الگو و جدولي نداشته است. اين مديريت به قولي آنقدر در و پيكرش باز بوده و باز هست كه توجيه و تعريف جنبههاي مثبت و منفي آن، ساعتها وقت لازم دارد.
در مديريت سنتي، هيچ كتاب و كتابچه اي و هيچ خط و ربطي و هيچ چيزي كه بتواند جنبه علمي و آموزشي داشته باشد، وجود ندارد.
آنچه كه در مديريت سنتي، موجبات ماندنش را فراهم كرده، انتقال تجربه ها و عملكردهاي نسل پيشين به نسل هاي جوانتر، بوده است.
به عنوان مثال، در همدان فعلي يا اكباتان و هگمتانه گذشته از قديمالايام هنر كوزهگري مرسوم و معمول بوده و با كوزهگري ها و سفالپردازيهايي روبهرو بودهايم كه اين كوزهگران از لحاظ يادگيري فوت و فن كارشان، به هيچ مدرسه و دانشگاهي نرفته اند و هيچ كتاب و دفتر آموزشي هم نديدهاند. اما، استادان فن تمام زير و بم هاي كوزهگري را به شاگردان خود، با صبر و حوصله تمام آموختند كه چه موقع، با چه ابزاري و چگونه با فوت مستمر خود به آنها بدمند و لعاب بدهند.
در مديريت سنتي آن چيزي كه ميتواند كارساز باشد، استعداد انسانها است. در مديريت سنتي، صاحب كار و سرمايه گذار از فوت و فن تمام رشته ها، آشنايي كامل دارد و بر همه ابزار و ادوات كار هم تسلط و اشراف! و همين اشراف به او اجازه مي دهد كه به كارگرانش نيز تسلط فكري و روحي پيدا كند. مثال ديگري بزنيم، برخي از كارمندان و پرسنل اداري نهادها، سازمانها و وزارتخانه ها يا همه كاركنان و استادكاران و مهندسان صنعت و توليد و كارگاه و كارخانه ها، گاهي در برابر رييس يا رئيسان بالاتر خود مقاومت مي كنند. دستورات و اوامر او را به "هيچ" ميگيرند. چون او را به اصطلاح قبول ندارند و درك و فهم و منزلت خودشان را بالاتر از او مي دانند. ليك روزي كه دانش مدير يا رييس بالاتر خودشان را ديدند و به علم و مهارت و استادي او پي بردند، بيهيچ گفت و گويي رياست و مديريت او را هم با كمال ميل و رغبت ميپذيرند.
بنابراين، يكي از "مديريت"ها همين مديريت سنتي، قديمي و فراگير است كه به هركجا نظر افكنيم، نمونههايي از آن را در اداره و سازمان هاي دولتي، در كارگاهها و صنايع توليدي كوچك يا در دفتر و حجره و بنگاههاي مختلف به چشم ميبيني