برنامه ريزي استراتژيك نرمال و رسمي با مضمون و طرح جديد براي اولين بار در اواسط دهه ي 1950 جهت سازمانهاي اقتصادي ارائه گرديد.

تا آن زمان شركتهاي بزرگ يكسري برنامه هاي بلند مدت را تهيه و به مرحله اجراء مي گذاشتند. ولي در دهه ياد شده با تكوين فرآيند آن يك نظام جامع و مدون تحت عنوان برنامه ريزي استراتژيك براي شركت هاي بزرگ و متعاقبا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ً كوچك عرضه شد.

برنامه ريزي استراتژيك يك فعاليت مديريت ظريف و پيچيده در سطح سازمان بوده و از فرآيند مديريت جدا نمي باشد. به عبارت ساده تر در رأس وظايف و مسئوليتهاي مديريت عالي در هر سازمان برنامه ريزي جايگاه ويژه دارد و بدون برنامه ريزي اداره يك سازمان به نحو مطلوب و منطقي در شرايط رقابتي و مملو از تغييرات و تأثيرات درون سازماني و برون محيطي ميسر نيست.

بنابراين برنامه ريزي استراتژيك يك وظيفه و مسئوليت اجتناب ناپذير مديريت به ويژه در هرم سازماني بوده و درجه اين مسئوليت باتوجه به ويژگيهاي سازمان و ترتيب رده هاي آن متفاوت است.

بطوركلي در اداره هر سازمان دو نوع مديريت وجود دارد. مديريتي كه در هرم ساختار سازمان انجام مي شود. مديريت استراتژيك و بقيه مديريت اجرايي است.

در سالهاي گذشته مسئوليت عمده مديريت سازمان در يك تعريف كلي، استفاده از منابع محدود براي كسب حداكثر سود بود ولي امروز وظيفه ي هر مدير علاوه بر يك سود حداكثر، آماده سازي اركان سازمان براي سازگاري با وضعيت هاي كاملاً متغير شرايط محيطي، به منظور بقاء است.

همان طوري كه قبلاً ذكر گرديد برنامه ريزي استراتژيك جزء وظايف مديريت در يك سازمان پويا است.

در اين راستا مديرعامل كمپاني مكينزي با جمع بندي تجربيات چندين دهه خود در رابطه با مسئوليت خود و برنامه ريزي مديران چهارده فرآيند را به عنوان شرح وظايف اساسي معين كرده كه اين فرآيند عبارتند از:

 

 

پيش بيني و اتخاذ تصميم هاي كلي در مورد فعاليتها و يا حوزه هاي تابعه در راستاي رشد مستمر سازمان.

 

تدوين و ارائه مفاهيم، ايده ها و برنامه هاي كاربردي براي نيل
موفقيت آميز به اهداف تعيين شده از فرآيند برنامه ريزي جامع بوده و شامل برنامه ريزي مديريت و اجراء مي گردد.

 

تصميم گيري در مورد اجراي اهدافي كه ازنظر زماني كوتاه تر از
چشم انداز بوده و درطيف مربوط به فرآيند تدوين استراتژي، زيرمجوعه اين حركت عميق و اصولي محسوب مي شود.

 تدوين و تنظيم سند آرماني سازمان حاوي بارها،ارزشهاي
الهام آفرين درجهت جلب مشاركت آگاهانه كاركنان به منظور نيل به اهداف ازقبل تعيين شده با حداقل منابع مصروفه است.

 

اتخاذ تصميم درباب طرح ها و اجراي فعاليت هاي اصلي درتحقق استراتژي ها ي مطابق با آرمان سازمان.

طر ح و ايجاد ساختارمناسب سازماني به طوري كه بتواند مجموع منابع آن را درجهت نيل به اهداف ازقبل تعيين شده سازمان دهي نمايد .

 

 

انتخاب، استخدام و آموزش نيروي انساني براي ساختار مناسب سازماني كه بدواً براي اهداف استراتژيك طراحي وآماده شده است.

 

مستند كردن روش هاي انجام فرآيند ها و فعاليت هاي سهم جاري سازمان.

 

تأمين كارگاه، ماشين آلات و تجهيزات مورد نياز براي انجام فعاليت مورد نظر.

حصول اطمينان از تأمين كافي و نقدينگي و اعتبارات مورد نياز براي ماشين آلات و فعاليت هاي عملياتي .

 

الف)برنامه ريزي به روش آتيه بندي با قوه ي درك مستقيم.

ب)برنامه ريزي استراتژيك (نرمال)

 

ترومن رئيس جمهور معروف آمريكا همواره شكايت داشت كه ((تصميمات حتي ساده من منجر به پيچيدگيهاي باورنكردني ميشود))زيرا استراتژي ،مثلا دو برابر كردن ميزان فروش سازمان دريك دوره پنج ساله منجربه انواع و اقسام مطالعات و بررسيهاي پيچيده ميشود كه ممكن است خارج ازحوصله مدير باشد ولي مديربايد توجه كند تحقق يك استراتژي به ظاهرساده مانند دوبرابركردن ميزان فروش تعليل ظرفيت خطوط توليد ،مالي و بازاريابي و دهها فاكتور تأثيرگذارديگررا اجتناب ناپذيرمي سازد.بالاخره در يك كلام مي توان گفت: « تدوين برنامه هاي استراتژيك امري پيچيده است.»

 

 

 

درفرآيند تدوين برنامه هاي استراتژيك مراحل عديده تصميم گيري وجود دارد كه اين فرآيند درسازمانهاي مختلف ،متفاوت است.زيرا وظيفه اصلي مديران اتخاذ تصميم پس از عبور از مراحل تشخيص است و در مراحل تشخيص، عوامل گوناگون سازمان در كنار باورها و ارزشهاي شخصيتي متفاوت مديريت و درفضاي فشارهاي اجتماعي ،سياسي ،فردي و گروهي درون و برون سازماني مطرح ميشود كه درنهايت بشكل تصميم به ظهور مي رسد.

 

گرچه روشها و رويه هاي كاري متعددي براي تدوين برنامه هاي استراتژيك درحد نسبتا كافي ابداع شده اند ولي نبايد اين حقيقت را نيزازچشم دور داشت كه امرمهم تدوين استراتژيك اكثرا هنري دارد و افراد معدود و محدود درشرايط عادي قادربه تحليل صدها عامل تأثيرگذار و متعامل دريك فرآيند و استخراج نتايج كاربردي از وراي افق هاي عمدتا مبهم و دور ازدسترس مي باشند.

يكي ازرويدادهاي مهم درجريان تدوين برنامه هاي استراتژيك تهيه نماد استراتژيك است .بنابراين رويكرد مديريت مالي سازمان با فراهم شدن زمينه هاي لازم سئوال هاي اساسي را به ترتيب مي پرسند.

بهترين استراتژي ممكن براي سازمان خلاق و مبتكر ابداع ويا اختراع است .يك يا چندين محصول مورد پذيرش بازار و تمركز كليه منابع و امكانات براي توليد و عرضه آن است.بنيانگذار كوكا كولا آميختن شربت نوشابه باگازco₂  را ابداع وسپس با استراتژي پركردن آن درشيشه با حجم 330 اونس را پيگيري كرد و درنهايت نه تنها بازار آمريكا،بلكه بازار سايركشورهاي جهان را تصاحب كرد.ريش تراش ژيلت ،فتوكپي زيراكس،كلينكس(دستمال كاغذي)نمونه هايي ازهزاران مورد است كه با استراتژي اختراع ،پا به ميدان گذاشته و موفقتهاي بزرگي درعرصه ثروت و سود آوري را به دست آورده اند.

با جهش هاي شگرفي كه درعرصه سخت افزارو نرم افزارهاي كامپيوتردر دهه هاي اخير حاصل شده است ميتوان به كمك انواع
شبيه سازي ها ،مناسب ترين امكانات را براي انتخاب استراتژي يك سازمان درراستاي كسب سود و ارائه خدمات پيش ازفروش موثر به مشتريان را جمع بندي و مورد تحليل قرارداد.بايد توجه داشت كه كامپيوترهيچ وقت استراتژي ها را مشخص نمي كند.بلكه صرفا امكانات موجود را پردازش مي نمايد تا مناسب ترين مدل انتخاب گردد.

رويكردهاي مهم براي تعيين استراتژي ها عبارتند از:

- مطالعه ماتريس محصول- بازار

- بررسي چرخه عمر محصول

- پيدا كردن گل در بازار

- اختراع

- مدل هاي كامپيوتر

- مشخص كردن وجوه مهم استراتژيك

- فراست و ذكاوت

- شانس

- تحليل ضعف ها ،تهديدها ،قوتها و فرصت ها .

- تحليل شكاف دربازار

- تقليد ازرقيب بزرگ

- تحقيقات تطبيقي

- تحقيقات هم افزائي

- ساير موارد ازقبيل رويه هاي طوفان ذهني ،سعي و خطا و ...

علاوه برطراحي واستقرار نظام مناسب ،بعد مهم ديگرازوظايف اصلي مديريت،همانا نظارت مداوم جهت حفاظت و حراست نظام برنامه ريزي و پذيرفتن هزينه هاي معقول و منطقي آن است.مديريت عالي بايستي با ارزيابي ها دوره اي نظام برنامه ريزي و ميزان اثربخشي آن ،دوام و بقاءآن را درقبال هزينه ها تأمين نمايد.مديريت عالي وظيفه د ارد كه ازمناسب بودند نظام طراحي شده نسبت به ساختار سازماني موجود اطمينان لازم را بدست آورده و اجازه ندهد كه دراثرغفلت و يا عدم مطابقت ساختاري،نظام برنامه ريزي به سمت زوال سوق پيدا كند.

 

1) Strategic planning

2) Management mistakes, successes

3) Small business management fundamentals

4) برنامه ريزي استراتژيكمرتضي شأني.