گردشگری ابزاری برایکاهش فقر
فقرپدیده ای است چندبعدی وبه تبع آن به طرق مختلف برزندگی مردم تاثیرمی گذاردوفقرامستعدبالاترین درجه آسیب پذیری درعرصه های فقدان سلامتی،آشفتگی اقتصادی وبیماریهای طبیعی می باشد.فقربه رشدانسانی لطمه واردمی سازد،توسعه انسانی رامحدودمکندومانع سرمایه گذاری انسانی موردنیازجهت دستیابی به رفاه خانواده میگردد.علاوه براین صدمات ناشی ازفقردرمقایسه باافرادوامکانات درگیر،طولانیتروگسترده تراست.
هنگامیکه کودکان نمیتوانندیادبگیرند،وقتی سلامت وبهداشت اندک بهره وری رامحدودمی کند وقتی که مادران دچارسوءتغذیه ،نسلی رابه وجودمی آورندکه فاقدغذای کافی است،جامعه بعنوان یک کل لطمه می خورد.لذامبارزه بافقرنه تنهایک ضرورت اخلاقی است بلکه به مثابه سرمایه گذاری برای آینده است. سرمایه گذاری برای کاهش فقر،آن سرمایه گذاریهای هستندکه کل جهان ازآن منتفع میگردد.فقدان درآمدودارایی جهت دستیابی به نیازهای اساسی یکی ازاصلی ترین علل فقراست.دراین میان عوامل بسیاری برفقدان درآمدودارایی یعنی تغییرات اقتصادی تاثیرمیگذارد.درکل بارشداقتصادی ودرآمد،فقرکاهش می یابدوکاهش درآمد،فقرراافزایش می دهد.باوجوداینکه رشداقتصادی بطورسیستماتیک درپیوندباکاهش فقرمی باشدامامیزانی که درآن رشدبه کاهش فقرتعبیرمی شودبه سطح اولیه نابرابری درتوزیع درآمدوچگونگی تغییراین توزیع درطول زمان بستگی دارد.
دراین میان صنعت گردشگری به جهت ویژگیهای منحصربفردی که داردمی تواندبعنوان ابزاری برای کاهش پدیدهای شرم آورفقروحتی مبارزه باآن بکارگرفته شود.بایستی اذعان نمودکه گردشگری بدلیل درآمدزایی بالا،کاربربودن وایجاداشتغال برای تمامی سطوح وطبقات اجتماع داردوهمچنین بدلیل نقشی که درتوزیع عادلانه درآمدوهدایت پول ازجیب طبقات ثروتمندومتوسط اجتماع به جوامع روستایی وفقیرایفامی نماید، فرصتهای طلایی رادراختیاربشریت گذاشته شده است.طوریکه امروزه دربسیاری ازکشورهای درحال توسعه ارآن درجهت کاهش فقربکاررفته می شود.
پتانسیل های گردشگری روستاها،مناطق وجوامع ایزوله وفقیرنشین،بیش ازهرچیزبه سرمایه های جغرافیایی،کیفیت مناظرطبیعی وآثارتاریخی،مضافآشادابیفرهنگ محلی آنهابستگیدارد.لذاعمق بخشیدن وارزش نهادن به این عوامل همچنین تبدیل آنهابه عناصرقابل عرضه ، ترویج سیاست حفظ ومراقبت ازسنت ها،آداب ورسوم، چشم اندازهاومحیط زیست این مقاصدجذابیت منطقه وپتانسیل های آن راتضمین نموده واین عناصروعوامل رابه صورت یک محصول واقعی گردشگری درمی آورد.
راهکاراقتصادی درزمینه بکارگیری گردشگری به نفع فقراآن است که به این مقاصدبعنوان مکانی برای تجارت نگریسته شود.این راهکارکمک می کندتادریک سیستم کلی هرمقصدگردشگری بعنوان یک زیربخش توسعه بشماررودوتخصیص عمودی درزمینه توسعه گردشگری به فعالیت های افقی تبدیل شود.سنگ بنای خط مشی دارزمدت توسعه گردشگری به نفع فقرابستگی به شیوه اجراتاستمراروپیگیری طدلانی مدت برنامه های کیفی آن دارد.لذابایستی گردشگری به نفع فقرارابافرهنگ وتفکرکیفی دنبالنمود.استفاده ازگردشگری به نفع فقراانسانی ترین نوع توسعه است که درنشت اخیرسران سازمان ملی جهانگردی بعنوان یک اصل پذیرفته شده است .استفاده ازگردشگری به نفع فقرا محصول یابخش ویژ های ازگردشگری نیست ، بلکه یک نگرش است.
گردشگری به نفع فقرابصورت ابزاری برای کمک به اقتصادجوامع محلی برای اولین باردرکشورهای درحال توسعه پدیدآمد.این امربه نوبت خودباعث تقویت رابطه بین فقراوتجارت گردشگری شده تاجائیکه فقرروبه کاهش رفته وفقراتوانایی فعالیت وشرکت گسترده تری رادرتوسعه گردشگری پیدامی کنند.
اهداف این نونع گردشگری ازافزایش اشتغال محلی گرفته تاشرکت فعال مردم درفرایندتصمیم گیری وبرنامه های توسعه راشامل می شود.
درواقع گردشگری به نفع فقرانوعی گردشگری است که منافع ویژه وخاصی رابرای فقراتامین می نماید.گردشگری برای فقرایمک ایده ونگرش کلی است .راهبردهای گردشگری برای فقرادرعوض تصمیم گیری برای گسترش ابعاداین بخش ، به گشایش فرصتها به منظورحصول عوایداقتصادی ،سایرمنافع معیشتی ویامداخله درتصمیم سازی به نفع فقرامی اندیشند.اصلا چرابایدنقطه نظرات مرتبط بافقرارابه مبحث گردشگری واردکرد.کاهش فقرمستلزم ( رشدحمایت ازفقراست) .گردشگری به عنوان یکی ازبزرگترین صنایع جهان درحال حاضردربیشترکشورهای فقیریادرحال رشدوجودداردویانقش پراهمیتی راداراست .ویژگیهای خاص ازگردشگری استعدادآنرادرزمینه برنامه حمایت ازفقرابهبودمی بخشد.این ویژگیهامی توانندشامل مواردزیرباشد:نیازبه مشارکت وکارگروهی ،دربرگرفتن زنان وبخش غیررسمی دراشتغال گسترده آن،محوریت دارایی های طبیعی وفرهنگی فقراوتناسب بانواحی فقیر.
به خدمت گرفتن گردشگری درزمینه رشدبرنامه های حمایت ازفقراباه این معناست که درعین کاهش تاثیرات منفی برفقرا،برروی این زمینه هاسرمایه گذاری شود.استعدادتغییرپذیری ،ازنقش مستمربرنامه ریزی کلان حکومت هاوتمایل شدیدتجاری وبین المللی به گردشگری پایدارنشات می گیرد.باتعدیل صنعت گردشگری این پتاسیل وجودداردکه ازقبل این صنعت منافع مستقیمی رابه نفع فقراافزایش داد.عملی نمودن این امربااتخاذوبکارگیری راهبردهای خاص ممکن است.مطالعات موردی حاکی ازاین است که راهبردهای گردشگری برای فقرامی تواندتفاوت هایی درگردشگری ایجادنمایدوازاین طریق فرصت هاومنافع جدیدی عایدفقراکنند.درجاییکه چنین اتفاقی می افتدارزش گردشگری برای فقرابی اندازه می شود.روال چنین است که منافع هرچندبطورغیرمادی بین جوامع توزیع شوندواین موضوع بخصوص درنواحی دورافتاده حائزاهمیت است.
بطورکلی راهبردهای بکارگیری گردشگری به نفع فقرامی تواندشامل مواردزیرباشد.
1- گردشگری برای فقرابه راحتی درجوامع فراترمی رود.لذاسطوح تنوع فعالیتی موردنیازآن بسیارگسترده ومتغییراست.
2- موقعیت محل حائز اهمیت استگردشگری به نفع فقرادرجاهاییکه مقاصدگسترده تری درحال توسعه هستندبهترین کارایی رانشان می دهد.
3- درنواحی دورافتاده شدت فقرمی تواندبیشترباشدهرچنداصل موضوع گردشگری ممکن است درمقیاس سطوح محدودگردد.
4- راهبردگردشگری برای فقرافعالیت های توسعه محصولات جدیدمخصوصآانواع مبتنی برفرهنگ محل رابه همراه دارد.لذابایدتوجه داشت که این محصولات رابایددرون محصولات اصلی جای دادتابتوانندبازارخودراپیداکنن.
5- گردشگری پایداربایددرخرمت فقرزدایی قرارگیردواین خودنیازمندآنست که کانون توجهات به سمت فقرمتمایلا گردد.
6- فقرهسته مرکزی گردشگری برای فقرادرتوسعه گردشگری بشمارمیرود.
7- هدایت کاربردی موضوعات اجتماعی غالبآ ضعیف منابع اجتماعی ، فقط یک جنبه ازپایداری هستند.
نگارنده: خانم جوريه كلانتري
ليسانس مديريت جهانگردي
كارشناس تبليغات و بازاريابي سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري استان ايلام