شركت سهامي پتروشيمي خراسان

نگين درخشان در صنعت امروز ايران

 

مقدمه :

صنعت پتروشيمي در ايران يك صنعت بنيادي و در حال تكامل است كه دوران رشد و تحول خود را به سرعت مي گذراند . امروزه اهميت اين صنعت بركسي پوشيده نيست و دولتها سعي برآن دارند كه با ايجاد مجتمع هاي شيميايي و پتروشيمي علاوه بر تامين نيازهاي داخلي خود سهمي از بازارهاي جهاني را نيز در اختيار بگيرند . صنايع پتروشيمي ايران در مقايسه با كشورهاي ديگر به دليل منابع سرشار از گاز و نفت      زمينه هاي مصرفي بسيار خوب و گوناگون و نيز به خاطر استفاده از نيروهاي مجرب و متخصص داخلي ، از موقعيت ممتازي برخودار است در صورت تداوم روند تكاملي ، ميتواند به يكي از قطب هاي بزرگ توليدي در آسيا تبديل شود .

رشد بالاي افزايش جمعيت در 15 سال گذشته منجر به افزايش مصرف محصولات كشاورزي گرديده كه اين خود نيز افزايش توليد كودهاي شيميايي را          مي طلبد .

آتش بست سال 1367 فرصت مغتنمي براي ايران از جهت تدوين برنامه هاي اقتصادي فراهم آورد و در سال 1368 برنامه اول توسعه اقتصادي و بازسازي كشور با هدف جبران خرابي هاي ناشي از جنگ 8 ساله واحياء پروژه هايي كه در اثر جنگ راكد مانده بودند آماده اجرا شد . نياز فراوان به كودهاي شيميايي و بار مالي ناشي از واردات الزامي اين محصول استراتژيك از يك سو و ضرورت تامين مواد اوليه براي توليد ساير اقلام مصرفي جامعه از سوي ديگر ، شركت ملي صنايع پتروشيمي را برآن داشت كه ضمن توسعه واحدهاي توليدي موجود ايجاد مجتمع هاي جديد منجمله احداث مجتمع پتروشيمي خراسان را در دستور كار خود قرار دهد .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

موقعيت جغرافيايي :

اين مجتمع در 17 كيلومتري شهرستان بجنورد قراردارد . مساحت كل مجتمع 200 هكتار مي باشد كه شامل 65 هكتار محوطه صنعتي و 65 هكتار محوطه غير صنعتي مي باشد و حدود 70 هكتار به فضاي سبز و جنگلكاري اختصاص دارد .

شهرستان بجنوردحدود 415 هزار نفر جمعيت دارد و حدود 17245 كيلومتر وسعت دارد كه وسيع تر از چهار استان فعلي كشور مي باشد .

داراي 3 بخش ، 8 دهستان ، دو شهر و 230 روستا مي باشد . اين شهرستان حدود 200 كيلومتر مرز مشترك باجمهوري تركمنستان دارد و با دارا بودن صنايعي چون پتروشيمي ، كارخانه سيمان ،طرح عظيم آلوميناي جاجرم ، فرودگاه ، سد شيرين و دهها طرح كوچك و بزرگ ديگر يك قطب مهم صنعتي به شمار مي آيد .

يك آمار قابل توجه در موردتجمع روستايي ميباشد كه برطبق آمار داده شده بجنوردمقام دوم را از نظر تجمع روستايي بعد از شهر اصفهان دارد كه بيشتر شغل اين روستائيان كشاورزي است كه اين خود به نوبه خود مصرف بيشتر كودهاي شيميايي را مي طلبد و يكي از دلايل اصلي ايجاد اين مجتمع در اين منطقه مي باشد .

 

انگيزه احداث مجتمع :

با نام و استعانت از پيشگاه حضرت باريتعالي شركت پتروشيمي خراسان      (سهامي خاص ) به منظور ايجاد تاسيسات گوناگون براي توليد كود شيميايي اوره كه در نتيجه يك فرآيند مشكل و پيچيده و با استفاده از گاز طبيعي حاصل مي شود در سال 1368 تاسيس يافت .

هدف طرح ، ايجاد يك مجتمع كامل كود شيميايي و تامين كود مصرفي منطقه واستانهاي مجاور مي باشد .

عوامل اصلي انتخاب محل ، نزديكي به منابع اوليه گاز و آب و دسترسي به شبكه راه ها ، راه آهن و مهم تر از همه نزديكي به مراكز مصرف محصولات مي باشد .

بودجه مورد نياز از ابتدا تا پايان طرح 1200 ميليارد ريال پيش بيني شده كه 70% آن به صورت ارزي مورد نياز است .

همچنين از نظر مقاوم سازي چون در منطقه گسلي واقع است پيش بيني هاي لازم انجام شده است و ازنظر اسكلت فلزي و بتني بسيار مقاوم كه از نظر طراحي و ساخت پيچيده و پرهزينه مي باشد .پيسازيهاي انجام شده بالاترين استانداردها بوده كه به گفته مهندس بخش زلزله هاي تا حدود 9 ريشتر مقاومت دارد .

 

مراحل اجرايي پروژه :

عمليات طراحي و كل مهندسي واحدهاي فرايندي ( آمونياك و اوره ) و عمليات طراحي و مهندسي پايه واحدهاي جانبي و وابسته توليد شركت مهندسي كلاك انجام گرفته است ضمناً طراحي نيروگاه توسط شركت زيمنس و طراحي واحد تصفيه آب توسط شركت   ecodyne كانادا صورت گرفته است . در مورد طراحي نيروگاه بايد متذكر شد كه در داخل مجتمع 24 مگاوات برق توليد مي شودكه داراي سه ژنراتور       مي باشد كه دو ژنراتور به صورت مرتب كار مي كند و يك ژنراتور در مواقع ضروري استفاده مي شود .

قسمت اعظم كالاي مورد نياز پروژه توسط شركت صنايع سنگين كاوازاكي ژاپن طي قرارداد از شركتهاي مختلف اروپا . كانادا ، آمريكا ، ژاپن و كره تهيه و خريداري گرديده است .

براي قسمتهايي كه در داخل قابل تهيه بودند حداكثر استفاده از شركتهاي سازنده داخلي به عمل آمده وكالاي مورد نياز از اين طريق تامين شده است . ضمناً باتوجه به اوزان وابعاد كالاي پروژه كه وزن بعضي از اقلام آنها تا 350 تن ميرسيد و امكان حمل آنها از مبادي ورودي جنوبي مسير نبودبراي اولين بار تصميم گرفته شد از طريق درياي سياه و رودخانه هاي ولگا و دن در كشورهاي آزاد شده شوروي سابق حمل و سپس از طريق درياي خزر به بندر نكا و از انجا به بجنوردحمل گردد . اجراي اين كار صرفه جويي ارزي مالي و زماني قابل توجهي براي پروژه داشته است .

كالاهايي كه از بندر نكا حمل مي شدند توسط تريلرهاي بزرگي كه داراي 98 چرخ بودند به محل پروژه حمل مي گرديدند .

براي ساختمان و نصب تجهيزات ودستگاههاي يك چنين پروژه بزرگي از نيروهاي متخصص و متعهد ايراني همراه با ايجاد كار با كيفيت بسيار بالا و حداقل هزينه استفاده شده است .

 

تاريخ و مدت اجراي طرح مجتمع :

 

توليدات مجتمع :

آمونياك به عنوان فرآورده هاي مياني به مقدار 1000 تن در روز و كود اوره به عنوان فرآورده نهايي به مقدار 1500 تن در روز توليد مي شود و همچنين از فرآيند آنها گاز آمونياك توليد مي شود كه براي مصرف موتور يخچالها توليد مي شود .

خوراك مجتمع :

از عمده ترين مواد اوليه مورد مصرف مجتمع گاز طبيعي به مقدار 70.000 متر مكعب در ساعت و آب به ميزان 850 متر مكعب در ساعت و يا 300 ليتر در ثانيه       مي باشد . گاز مصرفي از پالايشگاه گاز خانگيران سرخس استفاده مي شود و آب نيز از طريق رودخانه اترك كه از منطقه مي گذرد و همچنين حفر 5 عدد چاه عميق تامين       مي شود .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مشخصات مجتمع :

واحد توليد آمونياك تحت ليسانس شركت انگليسي كلاك بوده و آمونياك براساس روش سنتز مستقيم گاز نيتروژن وهيدروژن بدست مي آيد . واحد توليد اوره تحت ليسانس شركت هلندي استامي كربن STAMICARBON مي باشد و اوره در اثر فشار 145 و دماي  ^oc175 تا ^oc183 با واكنش بين آمونياك و دي اكسيد كربن توليد مي شود .

 

نكات برجسته و ويژگيهاي عمده طرح :

در پروژه مجتمع پتروشيمي خراسان علاوه بر اينكه پيشرفته ترين فرآيندها و تكنولوژي ها انتخاب شده و بالاترين موازين واستانداردهاي طراحي و مهندسي نيز معمول گرديده ، ويژگيهاي ديگري نيز وجود دارند كه نتيجه آخرين دستاوردها و تجربيات علمي ، فني و ايمني در جهان مي باشد .

مجموع اين ويژگيها مجتمع پتروشيمي خراسان را يك مجتمع نمونه و همطراز با مجتمع هاي مشابه در پيشرفته ترين كشورها نموده است.

در واحدهاي مجتمع از سيستم هاي كنترل و ابزار دقيق از نوع بسيار پيشرفته به نام سيستم كامپيوتري كنترل گسترده (DCS) استفاده شده است و هر واحد به صورت مستقل سيستم كامپيوتري مجزاي كامپيوتري دارد .

مجتمع از نظر جانمايي كلي بسيار زيبا ، دقيق و از نظر شرايط اقليمي با ديد فني طراحي گرديده ، جاده هاي دسترسي با توجه به اختلاف ارتفاع در واحدهاي بسيار حساب شده و از تكنيك بالاي طراحي برخوردار مي باشد و در بخش شرقي مجتمع نيز به منظور ايجاد فضاي سبز ، در مقياس زيادي درختكاري شده است .

سيستم بازيافت پساب صنعتي به گونه اي طراحي شده كه كمترين ميزان آلودگي ممكن را داشته باشد وبسيار پيشرفته است . آب هاي بازيافت شده بخشي به برجهاي خنك كننده برگشت داده مي شود و بخشي براي آبياري فضاي سبز مصرف ميگردد .

در عمليات ساختماني و نصب تجهيزات اين پروژه عظيم جهت اثبات          توانايي هاي داخلي در انجام كار با كيفيت بالا استفاده از نيروي متخصص و متعهد ايراني مد نظر بوده است . اين طرح عظيم صنعتي كه همچون انفجاري در سكوت ونوري در تاريكي عرصه مستعد خراسان شمالي را به شادي و تحرك تازه پيوند زد با همت و تلاش كارگران و كارشناسان ايراني در تيرماه 1375 با حضور رياست جمهور وقت افتتاح شد وبهره برداري از آن رسماً آغاز گرديد.

مجتمع پتروشيمي خراسان با اتكا به الطاف الهي پس از ايده آل سازي مراحل فرآيند و رسيدن به توليداسمي و ارتقاء سطح خودباوري در نيروهاي جوان خود ، در حال حاضر در بين مجتمع هاي توليد كننده كود شيميايي بالاترين ركورد را دارا        مي باشد و اين در حالي است كه نسبت به طراحي اوليه مصرف برق و گاز واحدهاي توليد آمونياك و اوره به ميزان قابل ملاحظه اي كاهش يافته است و به اين ترتيب مجتمع پتروشيمي خراسان به موفقيتي دو جانبه كه تركيبي از كاهش انرژي و افزايش توليد بوده رسيده و توانسته است ركورد توليد اوليه خود را بهبود دهد .

مجتمع پتروشيمي خراسان به منظور ارتقاي بهبود كيفيت با تلاش كاركنان و حمايت و پشتيباني مديريت مجتمع پس از برقراري نظام تضمين كيفيت در خرداد 1378 مفتخر به اخذ گواهينامه ISO 9002 براي كليه واحدهاي مجتمع از شركت DNV هلند گرديد و پس از آن جهت هر چه بيشتر رعايت نمودن نكات زيست محيطي و آشتي ميان طبيعت و استقرار سيستم مديريت زيست محيطي در دستور كار خود قرار داد .

در ارديبهشت 1379 موفق به اخذ گواهينامه   ISO14001 و همچنين در تيرماه 1380 موفق به اخذ گواهينامه بين المللي سيستم مديريت بهداشت OHSAS 18001 از شركت  NDV هلند گرديد .

7.      اخذ گواهينامه بين المللي سيستم ايمني و بهداشت  OHSAS 18001 .

با توجه به اعمال سياستهاي صرفه جويي كميته خود كفايي مجتمع پتروشيمي خراسان تاكنون بالغ بر 6000 قطعه را نمونه سازي كرده اند و به اينترتيب در تامين قطعات يدكي در ماشين هاي حساس و در ديگر قطعات صرفه جويي ارزي قابل ملاحظه اي به عمل آورده است . در داخل مجتمع ما واحدي به نام واحد تحقيق و توسعه داريم كه اين واحد تاكنون از مجموع 70 پروژه تحقيقاتي 15 پروژه به اجرا در آورده است . از جمله ساخت دستگاه تست گاورنر و اكچواتور انحصاري شركت  WOOD WARD آمريكايي كه 110.000 دلار صرفه جويي ارزي داشته است .

از ديگر محصولات مهمي كه در آينده توليد آن به بهره برداري ميرسد توليد كريستال ملامين مي باشد . مساحت اين طرح 4/1 هكتار مي باشد. زمان شروع سال 1378 مي باشد . محصول توليدي به عنوان محصول نهايي كريستال ملامين و محصول مياني كربامات آمونيوم مي باشد .كاربرد محصول در تهيه رزين MF ، روكش چوب ، بخصوص كمد آشپزخانه ، ميزكار ، ظروف ملامين وغذا خوري ، پوشش براي كاغذ مرغوب در توليد ملامين فرم آلدئيد ، نساجي چرم و دباغي مي باشد .

مواد اوليه براي توليد اين محصول اوره به مقدار 70 هزارتن در سال و آمونياك به مقدار 12 هزار تن در سال مي باشد . كه اين مواد از خود مجتمع توليد و استفاده        مي شود . ارزش توليد سالانه اين محصول 96 ميليارد ريال مي باشد و تنها اين محصول در پتروشيمي اروميه به مقدار 3000 تن در سال توليد مي شود كه در مقايسه با توليد 20.000 تني پتروشيمي بجنوردرقم ناچيزي است . ميزان سرمايه گذاري ارزي 56 ميليون دلار و ميزان سرمايه گذاري ريالي 33 ميليارد ريال مي باشد .

 

صاحب ليسانس و مهدسي اصولي :

S.P.A ، يورتكنيكا صاحب ليسانس و شركت  ETCE مشاور مهندسي اصولي .

پيمانكار و صاخت و نصب : جنرال مكانيك

پيشرفت فيزيكي تا پايان سال 80 : 69% بوده است كه تا پايان سال 1382 به بهره برداري خواهد رسيد .

از ديگر توليدات اين مجتمع كه د رآينده به اجرا درخواهد آمد و در حال حاضر آزمايشات اوليه آن كه توسط دانشمندان ايتاليايي درداخل مجتمع مثبت گزارش شده توليد اوره با پوشش گوگردي ميباشد . اين مهندسان ودانشمندان در داخل يك ازمايشگاه كوچك و مجهز در داخل مجتمع در مقياس كوچك اين پروژه را به اجرا در آورده اند و قرار است تجهيزات لازم طي قراردادهاي بسته شده با ايتاليا به محل آن حمل شود . اين طرح صرفه جويي ارزي زيادي به همراه خواهد داشت و براي اولين بار در كشور به اجرا در خواهد آمد .

اوره اي كه در زمين بيش از 6 ماه مقاومت ندارد با پوش گوگردي ميتواند براي مدت زمان طولاني اثر خود را حفظ كند و براي مدت 2 يا سه سال مقاوم باشد .

از نظر پرسنل و مهندسين و تكنسين ها در حال حاضر حدود 1700 نفر در اين مجتمع در حال فعاليت مي باشند و نشان از اشتغال زايي و محروميت زدايي درمنطقه شده است . مجتمع پتروشيمي خراسان در حال حاضر با عزمي راسخ در راستاي ارتقاء سطح كيفي و كمي توليد گام برمي دارد واميد است درآينده نزديك با احداث و راه اندازي و احدهاي جديد جايگاه مناسبي در پيشبرد صنعت پتروشيمي در ميهن اسلامي به خود اختصاص دهد .