-    به طور كلي ناكامي چيزي است بيشتر از يك محدوديت و يا باز داشتن ساده از كاري كه مورد درخواست است . د ركودك ناكامي عكس العملي است به امتناع محيط از آنچه كه از او خواسته است و به آن ارزشي شخصي وواقعي داده است و در بزرگسال عكس العمل فرد است در مقابل حقي كه براي خود قائل است و از آن محروم شده است ، توضيحات فوق روشن مي سازد كه رابطه معيني ميان مكانيسم دروني ناكامي و آنچه كه در فرد به ويژه كودك در موقعيت هاي شكست زندگي عادي اتفاق مي افتد ،وجود دارد «هسنارد[3] 1969»[2] 1975 و لافن

الف ) « فشار رواني » موقعيتي است كه مانع بر آورده شدن نياز فرد است ، دو نوع فشار رواني وجود دارد : فعال و غير فعال ، كه هر كدام از اين نوع فشار هاي رواني ، دروني يا بيروني هستند .

ب) نياز: روز نزدايك اصطلاح « نياز» را در مفهوم وسيعي به كار مي برد و آن را به دو دسته تقسيم مي كند :

ج) مانع : كرامر [8](1985) مي گويد : مفهوم « مانع » به معني عوامل باز دارنده واقعيت دادن به ناكامي ، به اندازه مفهوم ناكامي اهميت دارد .

مانع هر دو نوع دروني و بيروني است ،

و با توجه به آنچه در مورد ناكامي ، مانع ، نياز، استرس گفته شد ، مي توان به نتايج زير رسيد :

الف – ناكامي عكس العملي است در برابر امتناعي كه در پذيرفته شدن ارزشها خواه به وسيله عوامل دروني و خواه به وسيله عوامل بيروني ، در فرد بروز مي كند .

ب – مانع ، خواه دروني ، خواه بيروني باشد ، عامل امتناعي است كه فرد به آن ارزش داده است .

ج- نياز همان ارزشي است كه از طرف فرد به عوامل داخلي يا خارجي نسبت داده شده است .

د- استرس نحوه هستي داشتن فرد است در حضور عوامل امتناعي ارزش داده شده و بيروني ويا دروني .

پرخاشگري [11]:

-    پرخاشگري معمولا به رفتار ي اطلاق مي شود كه قصد از آن صدمه رساندن ( جسماني يا زباني ) به فرد ديگري يا نابود كردن امكانات مادي آ‎نها است . واژه اصلي در اين تعريف قصد است ، يعني اگر شخصي تصادفاً پاي كسي را لگد كند و فوراً عذر خواهي كند ، احتمال نمي رود كه بر چسب رفتار پرخاشگرانه بر آن زده شود ، ولي اگر همين عمل با قصد و نيت آزار رساندن همراه باشد ، مسلما موجب عصبانيت خواهد شد . وبا وجود اين حتي اعمال عمدي پرخاشگرانه ممكن است هدفي غير از صدمه رساندن داشته باشد . مثل قدرت ، ثروت ، مقام ، و غيره… در پرخاشگري وسيله اي ، هدف بدست آوردن پاداش است نه صدمه زدن به ديگران مثل جنگيدن براي دفاع ازخود ، حمله به فرد ديگر هنگام دستبرد ، و از اين قبيل .

نيروي مرگ گرايش بنيادي موجودات زنده به انحلال اورگانيسم خود را نشان مي دهد . بدين ترتيب ، نيروههاي مرگ و زندگي در چهار چوب نيروههاي متضاد قرار مي گيرند .

ملاني كلاين [16]به تبعيت از آبراهام [17] نياز به گاز گرفتن و با دهان پاره كردن را در كودكان واجد اهميت مي داند به ويژه در مرحله دهاني ، : وقتي كودك از مكيدن شير در پستان مادر ناكام مي شود ،

دچار اوهام پرخاشگرانه مي گردد و مي خواهد مادر را دندان بكند و پاره كند و پستان را گاز مي گيرد .

نيروي اوهام [18]تخريب كننده معادل نيروي سائقه مرگ است و از خصوصيات آن ، كودك احساس مي كند كه آنچه مي خواسته در اوهامش واقعاً اتفاق افتاده است ، به عبارت ديگر او احساس مي كند ، موضوع نيروي تخريب (پستان مادر ) خود را متلاشي كرده ويا در حال متلاشي كردن آن است .

كودك با اوهام پرخاشگرانه ( پاره كردن و گاز گرفتن ) مادر خود را رنج مي دهد ، در همان حال با گسترش اوهام به جمع آوري و باز سازي جسم متلاشي شده مي پردازد ، ترسي كه از احساس متلاشي كردن مادر ايجاد مي شود كاملا از بين نمي رود ملاني كلاين معتقد است سائقه مرگ و زندگي را بايد به عواملي كه مبناي پوياييهاي رواني هستند بيفزاييم . گرايشهاي تخريب به صورت وسيع و همه جانبه باليبيد و وابستگي دارند ، ميان پرخاشگري و سائقه مرگ تأثير وتأثر دوراني وجود دارد . سائقه تخريب موجب پرخاشگري مي شود و پرخاشگري دلهره را بوجود مي آورد و دلهره پرخاشگري را تقويت مي كند . اما اين دور باطل با تقويت شدن ليبيد و شكسته مي شود : سائقه عليه سائقه مرگ بكار مي افتد و بدين وسيله زندگي حفظ مي شود و ادامه مي يابد . ملاني كلاين معتقد است كه همين امر شكوفايي جنسي كودك را موجب مي شود . ( هليگارد و اتكينسون 1985).

هايمن [19] معتقد است كه ناكامي نيازهاي بدني راه دشمني با موضوعات مادي را هموار مي كند ، پيدايش كينه هاي اوليه به همان اندازه وابسته به احساس هاي بدني است كه محبت هاي اوليه .

( هارتمن ، كريس و لوونستن [20]هر سه نفر دو گانگي ليبيد و ونيروي تخريب را مي پذيرند ، اما از بحث زيست شناسي درباره نيروي مرگ و نيروي زندگي خود داري مي كنند و با مفهوم قديمي پرخاشگري كه مطابق آ”ن هدف پرخاش تخريب موضوع پرخاشگري است مخالفت مي كنند و نشان مي دهند كه پرخاشگري به چهار فرآيند تازه تغيير مي كند : 1- جابجايي 2- والا گرايي 3- محدود شدن هدف ها 4- تداخل پيدا كردن باليبيد و آنها اهميت والاگرايي را بيشتر مي دانند ، زيرا والاگرايي نيروي پر خاشگري را تبديل به نيرويي مي سازد كه در اختيار « من » قرار مي گيرد و مانند يك اصل موضوعه مي پذيرند كه ثبات روابط عاطفي يا موضوعات از يك طرف به توانايي فرد در تحمل ناكامي وابسته است واز طرف ديگر به والاگرايي و پرخاشگري مربوط مي شود . ( پرخاشگري و ناكامي ص 27 ) .

سرج لوبوويسي [21]با مطالعه پرخاشگري در كودكان مي پذيرد كه تظاهرات پرخاشگري در كودكان يكسان يكنواخت ودرحال تحول است . پرخاشگريها هم عكس العمل كودك در برابر شرايط محيط خارجي و عيني است و هم عكس العملي است در برابر تصوراتي كه رفته ، رفته دروني شده اند ، اين تصورات با شروع زندگي فرد در نتيجه روابط او با اشياء و جهان خارج متمايز گشته اند .همچنانكه لوبوويسي مي گويد ، به دشواري مي توان مجموعه رفتارها و سلوك فرد را تحت عنوان پرخاشگري مشخص كرد . زيرا پرخاشگري را مي توان به تمام رفتارهاي غريزي فرد منتصب ساخت در واقع كودك مي تواند در خوردن ، خوابيدن ، حركت كردن ، يا كنترل كردن ماهيچه هاي ادرار و مدفوع خود پرخاشگرانه باشد ويا بعدها در دوره كودكستان و دبستان خشم خود را به صورت هاي شديد و ملايم به شكل امتناع كردن ، مقابله نمودن ، منكر شدن در زمينه هاي اجتماعي در رفتارهاي خشن ، تخريب و لجبازي نشان بدهد ، اين توصيف و تبين رفتار كودكان ناسازگار است و تنها شامل تظاهراتي بيروني ، پرخاشگري مي گردد .

پرخاشگري را در كودكان عاقل ، خويشتن دار و مضطرب نيز مي توان يافت ، لوبوويسي در مورد كودكان مضطرب مي گويد : پرخاشگري در اضطراب نقشي بعهده نمي گيرد . و برعكس اضطراب مي تواند در كودك نحوه اي از بيان پرخاشگري باشد . از طرفي ديده مي شود كه جوانان بسيار ناسازگار غالبا نا آرام و پرخاشگر بوده اند كه در جريان بلوغ كنترل شده اند . از نظر لوبوويسي رفتار پرخاشگرانه زاييده كودك به تنهايي نيست بلكه د رتغييرات روابط كودك و مادر پيدا مي شود : از يك طرف برونفكني هاي كودك بر مادر واز طرف ديگر نتايج پاسخهاي مادر به اين برونفكني هاي پرخاشگرانه را بايد مورد توجه قرار داد .

پرخاشگري در حيوانات براي دفاع از قلمرو و يا حفظ مقام و نقش طبقاتي دردرون يك گروه اتفاق مي افتد . دارا بودن يك قلمرو موجب بروز رفتار پرخاشگرانه ميشود واگر حيوان ا زقلمرو خود دور شود پرخاشگري نيز كاهش مي يابد .

همچنين پرخاشگري واقعي ميان يك تيره از حيوانات براي تصاحب قلمرو و يا ماده ها براي دفاع از آ”شيانه ، غذا ، يا گروهي از حيوانات همنوع بروز مي كند ، در حيوانات « خود داري » همراه با رفتار پرخاشگرانه ديده مي شود : خود داري مادران در برابر فرزندان ، بزرگتر ها در برابر كوچكترها و …

كارلي [22] مي نويسد : فيزيولوژيستها درباره چيزي بنام « غريزه پرخاشگري » مطالعه نمي كنند ، بلكه سلوكهاي پرخاشگرانه را بررسي مي نمايند .

آمادگيهاي فيزيولوژيكي مي تواند در حيوان عكس العملهاي شبه عاطفي با تظاهرات هيجاني ايجاد كند ، اين عكس العمل ها در حالتي كه كرتكس صدمه ديده شود دوام بيشتري دارد ، پذيرفته شده كه منطقه قدامي هيپوتالاموس براي ايجاد چنين پديده اي ضروري است . بحرانهاي هيجاني شبه خشم[23] در حيواناتي كه مخ آنها برداشته شده باشد ديده نمي شود . تحريك الكتريكي منطقه قدامي هيپوتالاموس در حيوانات سالم تظاهرات شبه عاطفي ، مشابه آنچه كه در حيوان عاري از كرتكس ديده شده بوجود مي آورد .

كارلي ،دخالت هيپوتالاموس در رفتار پر خاشگرانه و (عادت شده )را مي پذيرد . اما مي گويد ورود آن رفتار ئر ساخت رواني و يا بكارگيري آن در يك حادثه وابسته به سيستم لمبيك است .

هسته هاي دروني هيپوتالاموس نقش بازدارنده در رفتار پرخاشگرانه را دارد . پرخاشگري پديده اي اجتماعي است .بررسي آن در افراد به تنهايي با مشگلاتي همراه است و نمي تواند اطلاع درستي بدست دهد .تعبير و تفسير جامعه شناسي يا مردم شناسي رفتار پرخاشگرانهع به تنهايي نتيجه اي دو پهلو و غير قابل اطمينان خواهد داشت ،تجربه نشان داده بدون تعارض هاي اجتماعي ،با تحريك التريكي مغز مي توان تغيراتي در چهره ،حركات بد ن ايجاد كرد ،معادل آنچه تعارضات

اجتماعي بوجود مي آورد .

پژوهشگراني مانند دلگادو [24]–در انسان قسمت پهن بخش پيشين پيشاني [25]و بخشي ا زقسمت بالايي آن موجب كاهش پرخاشگري مي شود ، اعمال جراحي كه در قسمت هايي از تالاموس ، پيشاني ، هيپوتالاموس . قسمت زيرين مغز انجام شده است با كاهش عكس العملهاي پرخاشگرانه در انسان همراه بوده است . در منطقه زيرين كرتكس و لمبيك نقاطي را پيدا كرده اند كه تقويت كننده پرخاشگري هستند و نقاط ديگري يافته اند كه موجب كاهش و حذف پرخاشگري مي شود .

درسال 1966 سانو [26]و عده اي ديگر از جراحان ژاپني ، براي كنترل رفتار حمله و پرخاش دركودكاني كه ناراحتي مغزي داشتند قسمت عقب هيپوتالاموس را به مقدار كمي برداشتند و ملاحظه كردند كه عمل جراحي آنان مفيد بود وهمين عمل در منطقه مياني هيپوتالاموس نيز مفيد بود .

-اثر داروها نيز در ايجادرفتار پرخاشگرانه مؤثر است ، مصرف آمفتامينها با ساير داروها در حيوانات جونده ايجاد خشم شديد مي كند ولي دوام ندارد . يا مشخصات رفتار پرخاشگرانه حيوانات را در بر نمي گيرد ، مصرف كلر و دپازپوزين موجب تقليل پرخاشگري مي شود ( پرخاشگري وناكامي ص 13)

پرخاشگري به عنوان يك فعاليت دفاعي در وجود انسان سازمان ويژه اي براي چگونگي بروز پيدا مي كند ، اين سازمان با تغييرات بيوشيميايي و هورموني فعال مي شود . عوامل اجتماعي موجب تغيير و جهت دادن به پرخاشگري مي گردند و پرخاشگري درفرد مي تواند با والاگرايي همراه باشد و به صورتي مفيد در آيد .

مزلو[29]مي نويسد : در انواع حيوانات پرخاشگري به طور فطري برا ي دفاع است . اما در انسان فطري نيست ، بلكه حاصل اختلال در سازمان نيروهاي بي اختياري است كه به دو عوامل دروني و بيروني فرد و همچنين به كمبود فرهنگ و قدرت كنترل او وابسته است .

بندر[30]معتقد است : كودك در انتظار آن است كه بزرگتري او را در برابر حملات خصمانه محافظت كنند و مي خواهد با او صحبت نمايند . غذا بدهند و لباس بپوشانند . درمقابل مزلو معتقد است كه پرخاشگري به منزله پاسخ به ناكاميهاي مانند گرسنگي ، كمبود عاطفي ، كمبود ارتباط با ديگران ، ضعف ارضاء جنسي و پذيرفته نشدن از طرف ديگران است . اگر پرخاشگري را به صورت واكنشي د رنظر بگيريم مي پذيريم كه پرخاشگري عكس العملي در برابر اعمال پرخاش ديگران است و وابسته به تربيت خانوادگي و كمبود هاي عاطفي است . (روف كاربالو)[31]

1-پرخاشگري مستقيم :مستقما به شخص يا شي كه موجد پرخاشگري است نشان داده ميشود .

2-پرخاشگري غير مستقيم (جابجا شده ):چون شخصي نمي تواند پرخاشگري خود را به صورت مستقيم به عامل موجد پرخاشگري نشان بدهد ،آْنرا به فرد يا شي ديگري انتقال مي دهد و موضوع پرخاشگري را جابجا مي كند ،مثلا معلمي ازدست همسرش عصباني است ، خشم خود را با فرياد زدن بر سر دانش آموزان نشان مي دهد چون قادر نيست به همسرش خشمگين شده و يا فرياد بزند . و يا كودكي كه از دست والدينش عصباني است چون نمي تواند با آنها با پرخاش واكنش نشان بدهد ، اسباب بازيهاي خودش را خراب كرده ويا مي شكند .

5- پرخاشگري نسبت به خود : پرخاشگري نسبت به خود به صورت خود آزاري اوليه مثل خود را گاز گرفتن ، چنگ زدن ، .. خود آزاري ثانويه و هدايت شده مثل كوبيدن سر به ديوار ، نرده ، … كه موجب زخمهاي خطرناك مي شود و آنافرويد [33]نشان داد كه : پرخاشگري ثانويه در كودكاني كه در مؤسسه نگهداري كودك هستند بيشتر است . همچنين در كودكان عقب مانده و روانپريش اهميت زيادتري دارد . رفتارهاي خود آزاري ثانويه جزء اختلالات كم و بيش دائمي هستند و غالبا به حد افراطي مي رسند و به منزله بروز خشم براي تخريب خود است . كودك نسبت به رفتار خود بي تفاوت است ولي ناظرين دستخوش ترس و وحشت مي شوند . در خود آزاري اوليه ، رفتارهاي كه از كودك سر مي زند ، از عوامل عادي و سرشتي شخصيت است يعني وسيله اي است براي سازگاري ، اكتشاف ، سازماندهي و خود كامجويي او .

الف ) تحققات در زمينه پرخاشگري

1- ( فرويد 1900[34] ) درزمينه سائق هاي غريزي معتقد بود كه همه رفتارهاي ا زدو دسته غرايز متضاد نشات مي گيرد « غريزه هاي زندگي [35]» كه به زندگي و رشد انسان نيرو مي بخشد . و « غريزه هاي مرگ [36]» كه انسان را به سوي نابودي سوق مي دهد، كار مايه غريزه زندگي شهوت زيست – مايه [37]است ، كه عمدتاً بر فعاليت هاي جنسي متمركز است . غريزه هاي مرگ مي تواند به شكل خود كشي و ديگر رفتارهاي خود ويران گر متوجه درون شوند . و يا به صورت پرخاشگري به ديگران به سوي بيرون متوجه گردند . بنابراين ميل جنسي و پرخاشگري دو انگيزه اساسي رفتار آدمي است .

( هليگارد و اتكينسون 1985).

اگر نمونه پرخاشگرانه براي رفتار پرخاشگرانه اش پاداش داده شود ، كودكاني كه شاهد رفتار سرمشق پرخاشگر هستند بيشتر پرخاشگر مي شوند ، تا آنهايي كه شاهد سرمشق پرخاشگري باشند كه براي پرخاشگري خود تنبيه مي شود .

10-( شنتوب وسولراك [47] 1961) نشان دادند كه پا زدن شير خوارها ، پرتاب كردن اشياء و زدن ديگران ، جانشين تخليه هاي رواني – حركتي اوليه مي شود و جنبه خود انگيزي ندارد .

شير خوارگان دختر و پسر با پيشرفت سن پاي مي زنند ، اينكار در (42 درصد ) كودكان چهار ساله قابل مشاهده است . منحني تحولات پرخاشگري نسبت به ديگران از دوازده ماهگي به سرعت رشد مي كند واز چهار سالگي به ( 52 درصد ) مي رسد . در پسران تظاهرات پرخاشگرانه بيشتر از دختران است . پرخاشگري نسبت به ديگران در چهار چوب تخليه رواني – حركتي موقعي ظاهر مي شود كه جستجو گري نسبت به بدن خود ولذت بردن از خود ترك شده است . در اين حال سازمان يافته تر وبا تحول بيشتر به صورت رفتارهاي هدايت شده و به سوي ديگران و نسبت به دنياي خارج بروز مي كند .

وقتي خود را از دستيابي به چيزي كه ميل دارد ، محروم حس كند ، خشم او متوجه شخص ويا چيزي مي شود كه او را ناكام ساخته است وقتي كه مي خواهد كاري را انجام بدهد كه هم به انجام آن ترغيب و هم منع مي شود در اين حال پرخاشگري روزانه وقتي پيش مي آيد كه كودك در معرض خطر ، ناكامي ويا دستخوش ميلي همراه با تلاش است .

نوشپيتز و همكاران او با توجه به شرح حال كودكاني كه دچار پرخاشگري زياد مي شوند اطلاعات جالبي بدست آورند عده اي فوق العاده تحريك پذير هستند و پيوسته در جستجوي موفقيت هاي احساسي هستند وعده اي پر توقع هستند و انتظارتشان پيوسته به وسيله والدين بر ‎آورده شده است ، در نتيجه كوچكترين ناكامي را نمي توانند تحمل كنند و عده ديگري كه كودكان ناكام شده از عواطف هستند يعني در مدت طولاني وبه مقدار بسيار كم رفتاري عاطفي مي بينند ، طرد شدن از طرف والدين ، گاهي موجب رخنه كردن ، عدم اعتماد و عكس العملهاي پارانوئيدي خصمانه مي شود . در همانند سازي اينگونه كودكان نيز اختلالاتي ديده مي شود ، برخي از آنان داراي رفتارهاي بچه گانه بوده وبا كودكان كوچكتر از خود همانند سازي مي كنند گاهي با بزرگترها همانند سازي مي كنند و رفتارهاي اغراق آميز[52] و برتري جويانه [53] دارند و در برابر بزرگتر قدرت و حقي مساوي ادعا مي كنند .

ناكاميهاي سنين خردسالي در تمام اين افراد موثر بوده است و كشش براي اين افراد به معني متلاشي كردن ، نا پديد ساختن و نابود نمودن و خارج كردن قرباني از دنياي اشياء است و كشتن ديگران به معني حق هستي دادن به خود است و در معناي وسيع متلاشي كردن ديگري به منزله متلاشي كردن خود است . به نظر او كونيسكي ، افرادي كه اقدام به خود كشي مي كنند داراي سه خصيصه قابل رويت هستند :

ب) تحقيقات در زمينه ناكامي :

1- تحقيقات ( داليرد و [63]و ديگران 1939) در زمينه فرضيه « ناكامي – پرخاشگري » نشان داد كه : ناكامي ماندن تلاش هاي فرد براي دستيابي به هدف موجب پيدايش سائق پرخاشگري مي شود و اين نيز به نوبه خود رفتاري را براي صدمه رساندن به فرد يا شي كه موجد ناكامي است ، بر مي انگيزد ، بروز پرخاشگري باعث كاهش اين سائق مي شود و در پاسخ به ناكامي پرخاشگري يك پاسخ غالب است ، اما اگر پرخاشگري رد گذشته تنبيه شده باشد ممكن است پاسخهاي ديگري ظاهر شود مطابق اين تبين پرخاشگري فطري نيست ، اما از آنجا كه ناكامي يك پديده تقريبا همگاني است ، پرخاشگري را بايد سائقي بحساب آ‎ورد كه در جستجوي مفري است .

2- تحقيقات ( راجر باركر – تامارادمبو – كورت لوين [64] 1941) در رابطه با ناكامي و پرخاشگري نشان داد ناكامي مي تواند منجر به پرخاشگري شود ، آزمايش اين روانشاسان به اين صورت بود كه كودكان خردسال را با نشان دادن اطاقي پر از اسباب بازيهاي جالب و اجازه ندادن بازي با آنها محكوم كردند . كودكان در پشت حائلي سيمي ايستادند و اميدوار و حتي متوقع بوند كه با اسباب بازيها بازي كنند اما به آنها دسترسي نداشتند . در اين آزمايش گروه ديگري از كودكان مستقيماً و بدون اينكه ناكام شوند ، اجازه يافتند با اسباب بازيها بازي كنند . اين گروه دوم كودكان با نشاط و سرور با اسباب بازيها به بازي پرداختند در صورتيكه گروه ناكام هنگاميكه سرانجام به اسباب بازيها دسترسي پيدا كردند . آنها را به طرف ديوار پرت كرده لگد مال كردند .

ج) تحقيقات در زمينه آ‎زمون روز نزوايگ :

در اين تحقيق تعداد نمونه شصت نفر بود وهمه آنان مذكر بودند و در گروهي سني كودكان قرار داشتند ، اين تعداد به سه گروه تقسيم شدند ، يك گروه بيست نفري از اين پسران ، طي دوره كوتاهي نقش استدلال و روشهاي كنار آمدن بامشكلات آموزش داده شد و از آنان خواسته شد تا با شخصيت داستاني همانند سازي كنند كه مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته بود و ديگران را براي انجام اين عمل ترغيب مي كرد .

2-    تحقيقات ( دور شاو – نتا – ماريو 1990[75]) د رزمينه « درماندگي آموخته شده و نظريه اسناد با واكنش در برابر ناكامي [76]: »

-در اين تحقيق صد ونود ودو نفر ا زفارغ التحصيلان در چهار گروه : تنبيه و سرزنش دروني

-تنبيه و سرزنش بيروني – مقاومت دروني و مقاومت بيروني در معرض موقعيتهاي : بدون مشكل ، مشكلات قابل حل ، و مشكل غير قابل حل و چهار مشكل غير قابل حل قرار دادند . آزمون روزتروايگ بر روي آنان اجرا گرديد . ونتايج آن نشان داد : تنها افرادي كه در گروه مقاومت دروني قرار داشتند ، هم به سرعت به آزمون پاسخ دادند وهم در برابر مشكلات بدون احساس شكست بودند . ساير گروهها دراجراي آزمون سرعت كمتري داشته و در برابر مشكلات احساس شكست داشتند .

-در اين تحقيق گروه نمونه متشكل بود از صدو چهار نفر از ميانسالاني كه در دو گروه قرار داشتند ، پنجاه و چهار نفر از آنان در خانه سالمندان بودند و پنجاه نفر از آنان در ميان خانواده هاي خود زندگي مي كردند ، آزمون روزتر وايگ بر روي هر دو گروه اجرا گرديد ونتايج آن نشان داد كه : ميانسالاني كه در ميان خانواده هاي خود زندگي مي كردند در برابر موقعيت هاي ناكام كننده ، واكنش كمتري نشان داده و موقعيت را كمتر ناكام كننده تلقي مي كردند تا افراد يكه در خانه سالمندان نگهداري مي شدند . هوش كلامي آنان نيز از گروه مقابل بهتر بود ، ولي افراديكه در خانه سالمندان بودند رشد « من[78] » نارس داشتند و همچنين عكس العملهاي خصمانه تري به موقعيت هاي ناكام كننده نشان داده و در برابر چنين موقعيتهاي خود را سرزنش مي كردند .

هر دو گروه از اين زنان د ر برابر موقعيتهاي ناكام كننده شغلي واكنشهاي پرخاشگرانه بيروني را نشان دادند و تعدادي از آنها در برخي از موقعيتها بصورت دروني منكر ناكام كنندگي موقعيتها شده و حتي خودشان را سرزنش مي كردند .

الف ) تحقيقات د رزمينه پرخاشگري :

توسط ( براهني محمد تقي 1365) انجام گرفته است كه خلاصه آن به ترتيب زير است :

الف ) كل اختلالات رفتاري د رميان دانش آموزان پسر كلاسهاي سوم ، چهارم ، پنجم دبستان ( 36/48) در هزار بوده است ، كه كلاس سوم ( 95/40) كلاس چهارم (98/52) كلاس پنجم (96/50) در هزار بوده است بيشترين اختلالات پرخاشگري (28/11) در هزار و كمترين اختلال استعمال سيگار (09/0 ) در هزار بوده است .

ب ) دانش آموزان پرخاشگر از لحاظ تحصيلي از همكلاسان خود پائينتر بودند ( 46 درصد ) آنان يك الي پنج بار مردود شده بودند .

ج) از لحاظ جسماني ، قد بلند و قدرت جسماني بالايي داشتند (3/9 درصد ) نقايص دروني داشتند و در مواردي هم اختلالاتي از قبيل : جويدن ناخن ، شب ادراري ، لكنت زبان ، صرع ،…

د) از لحاظ عاطفي و رواني ، مهمترين خصوصيات آنان پيروزي ، قدرت ، خود نمايي ، مخفي كردن هميشگي عيب خود بوده و حالت پرخاشگري را به صورت هاي لفظي و عملي و حمله به اشخاص و شكستن لوازم ديده شد .

ي ) پدران اين دانش آموز ان ( 71/14 درصد ) داراي شخصيتهاي بيمار گونه از قبيل هيپوكندر يا ، هيستري پارانودئيد ، اسكيزوفرنيا بودند .

نتايج تحقيق نشان داده است كه نوجوانان پرخاشگر اكثرا متعلق به خانواده هاي هستند كه سطح در آمد آنها پايينتر از سطح در آمد نوجوانان غير پرخاشگر است . از نظر فرهنگي خانواده هاي نوجوانان پرخاشگر پاينتر از خانواده هاي نوجوانان غير پرخاشگر بوده است . و خواستها و نيازهاي عاطفي و رواني نوجوانان پرخاشگر در خانواده در نظر گرفته نمي شود والدين اكثرا به اين نوجوانان توجهي نداشته و توقعات زيادي از آنان دارند .

نوجوانان پرخاشگر از نظر تحصيلي پايينتر ا زهمكلاسيهاي خود بوده و بيشتر تمايل به تماشاي برنامه هاي خشن و جنگجويانه دارند ، پرخاشگري آنان از نوع عملي و لفظي توام است اين نوجوانان حتي در برابر خانواده هاي خود پرخاشگري و عصيان را نشان مي دهند ، تحصيلات والدين آنها پايين بوده و متعلق به خانواده هاي شلوغ مي باشند .

-نتايج تحقيق نشان داده است كه : نوجوانان پرخاشگر بيشتر متعلق به خانواده هاي شلوغ بوده ( افزايش سن والدين ) بالاي پنجاه سال ، فاكتور مهم و اساسي در ميزان پرخاشگري نوجوانان محسوب مي شود . عدم تامين نيازهاي جسمي ، رواني ، عامل مهمي در پرخاشگري نوجوانان قلمداد مي گردد . عدم توجه به نظرات و خواسته هاي آنان در پرخاشگري موثر است خانواده ها ي پر در آمد و كم در آمد هر دو در بروز پرخاشگري تاثير دارند . نوجوانان و جوانان صاحب مشاغل آزاد د رمقايسه با خانواده هاي كارگران – كارمندان – كشاورزان بيشتر دچار پرخاشگري شده اند ، و عيب نقص هر يك از اندام و اعضاء و برداشت هاي فرد از محيط اطراف در اين راستا تاثير قابل ملاحظه اي در پرخاشگري دارند . مشاهده فيلم هاي جنگي – پليسي و مطالعه اين گونه كتب در بروز و شدت رفتار پرخاشگرانه موثر مي باشد . تنبيه بدني و خشونت اعمال شده از طرف والدين عاملي در بروز و ميزان پرخاشگري محسوب شده است . مورد استهزاء قرار گرفتن – شكست تحصيلي د ر رابطه نقش مستقيم دارد . دوستان افراد پرخاشگر شبيه افرادي جنگجو – عياش و خوشگذران هستند . اعتقادات مذهبي و گرايش نوجوانان به نماز و شركت در نماز جمعه و هيات هاي عذار داري ا زعوامل مهم كاهش و عدم بروز رفتار پرخاشگرانه تلقي شده است . نوجوانان پر خاشگر بيشتر متعلق به خانواده هاي بيكار هستد ، نوجوانان پرخاشگر بيشتر به ورزشهاي انفرادي مي پردازند و غير پرخاشگران به ورزشهاي گروهي ، نوجوانان پرخاشگر خواستار رفتاري نرم و ملايم هستند تا اينكه آ‎نها را نصيحت كند و غيره …

از عوامل موثر در پرخاشگري مي توان عوامل ذيل را نام برد .

1- عوامل اجتماعي : ( ناكامي ) ، اگر از صد نفري پياده در خيابان خواسته شود كه مهمترين علت پرخاشگري با يك كلمه بيان كند ، اكثرا خواهند گفت : ناكامي ، بسياري از آنها خواهند گفت كه ابطال هدفهاي انسان مهمترين عامل سوق دهنده به طرف پرخاشگري است پذيرش اين ديدگاه ا ز فرضيه ( ناكامي ) – پرخاشگري ) « جان دالرد » مايع مي گيرد كه اين فرضيه ، در فرم ابتدايي خود بيان مي دارد كه :

الف ) ناكامي هميشه منجر به پرخاشگري مي شود . ب ) پرخاشگري هميشه ناشي از ناكامي است.

با اين همه اكنون معلوم شده كه افراد ناكام هميشه با افكار ، تمايلات ، كلمات ، و اعمال پرخاشگرانه به ناكامي خود ، واكنش نشان نمي دهد . در واقع ممكن است واكنش هاي گوناگوني مانند : كنارگيري ، افسرد گي ، درماندگي ، يا تلاش براي تسلط بر منبع ناكامي را از خود نشان دهد . همچنين مشخص شده كه تمام پرخاشگريها ا زناكامي ناشي نمي گردد . مردمي مثل فوتباليست ها و مشتزن ها به دلايل مختلف د رواكنش محرك هاي گوناگون رفتار پرخاشگرانه نشان مي دهند . از محيط هايي كه مي توان ناكامي را بوجود آورد « مدرسه » است . مدرسه به همان نسبت كه يك منبع يك ارضاي نياز است ، يك سرچشمه ناكامي نيز مي باشد . زيرا كودك بايد جهت تحمل كردن و پذيرش نتايجي كه در مدرسه براي او وجود دارد آمادگي و سازگاري لازم را كسب نمايد .

 يكي از مسائلي كه در ناكامي بايد مورد توجه قرار گيرد ( درجه تحمل [86]) يا توانايي گذشت در برابر ناكامي است زيرا اگر فرد عكس العمل نامتناسبي در رفاه از خود نشان دهد ، توانايي گذشت در برابر ناكامي ضعيف است و اين ضعف با تشديد و بيروني شدن رفتار پر خاشگرانه بيشتر مي شود .

اگر توانايي گذشت در برابر ناكامي كم باشد يا حالت رواني نژندي وحالت روان پريشي سر و كار داريم . و بالاعكس در حالت سلامت رواني درجه گذشت در برابر ناكامي بالاست بررسي دقيق قرائن موجود حاكي ا ز آن است كه نقش ناكامي در بوجود آوردن ويا نياوردن پرخاشگري آ‎شكار به طور عمده به دو عامل بستگي دارد : نخست به نظر مي رسد كه ناكامي زماني موجب افزايش پرخاشگري مي گردد . كه نسبتا شديد باشد اگر خفيف يا متوسط باشد ممكن است موجب تشديد و پرخاشگري نگردد – ثانيا شواهد فراوان نشان مي دهدكه ناكامي زماني بيشتر احتمال دارد پرخاشگري بوجود آورد كه غير منصفانه و مستبدانه تلقي شود تا منصفانه و عادلانه .

2- تاثير تراكم : مطلالعات ( فريد من[87] ) در مورد تاثير تراكم نشان داد كه ، تراكم بيش از حد ممكن است سطح پرخاشگري را بالا ببرد ، در مطالعاتي ديگر چنين رابطه به ثبوت نرسيده است . در موقعيت هايي كه واكنش تببيك منفي هستند ( مثل مزاحمت – تحريك – ناكامي ) تراكم جمعيت ممكن است ، احتمال انفجارهاي پرخاشگرانه را تشديد نمايد .

-اين تحقيق از نوع همبستگي بوده و به دنبال كشف رابطه بين تنبيه بدني با متغيرهاي همچون پرخاشگري ، افسردگي ، وافت تحصيلي دانش آموزان د ر مدارس راهنمايي شهرستان فردوس مي باشد . حجم نمونه در اين تحقيق (2520) نفر دانش آموز دختر و پسر مدارس راهنمايي تحصيلي شهرستان فردوس را شامل شده است . براي گرد آوري اطلاعات ازيك پرسشنامه بيست و هشت سئوالي محقق ساخته و دو تست شامل تس سي سوالي « آيزنگ » جهت اندازه گيري متغير پرخاشگري و تست سيزده عاملي « بك » براي سنجش متغير افسردگي استفاده شده است
، برخي از يافته هاي مهم اين تحقيق به شرح ذيل است :

-كودكان شاهد از فقدان پدر رنج مي برند و احساسات وعواطف ناخوشايند خودرابه وسيله واكنشهاي نابهنجار مانند : افسردگي ، پرخاشگري ، واپس روي و .. نشان مي دهند و پسران بدليل آنكه والد همجنس خود را از دست داده نسبت به دختران داراي موقعيت حساس تري هستند و بيش از دختران ، تحت تاثير اين فقدان قرار مي گيرند .

پژوهش حاضر يك گزارش تحليلي گذشته نگر است كه به منظور تاثير طلاق بر بروز رفتارهاي نابهنجار نوجوانان د رشهرستان بيرجند سال (72) انجام گرفته است . ابزار گرد آوري داده هاي ، پرسشنامه و فرم مشاهده بوده است كه در تنظيم آن از آزمون ( اس . سي . ال 9) استفاده شده است . تعداد صد وشصت نوجوان كه هشتاد نفر انها بعنوان گروه مورد و هشتاد نفر گروه شاهد هستند و داراي شرايط مورد نظر پژوهشگر بودند در اين پژوهش شركت كرده اند . نتايج حاصل از تجزيه تحليل ‎آماري نشان مي دهد ميانگين امتياز افسردگي بر مبناي (48) در خانواده گسسته (01/19) و در خانواده پيوسته (68/12) و انحراف معيار در نوجوانان خانواده گسسته (62/8) و در پيوسته (82/8) بوده است بنابر اين امتياز افسردگي در نوجوانان خانواده با اختلاف ميانگين (33/6) و انحراف معيار (20/0) بيشتر از نوجوانان خانواده پيوسته است . ميانگين امتياز اضطراب بر مبناي (32) در خانواده گسسته (1/10) و پيوسته (32/7) و انحراف معيار آن در خانواده گسسته ( 79/5) و در پيوسته (61/6) بوده است لذا ميزان اضطراب در نوجوانان خانواده گسسته با اختلاف ميانگين (68/2) و انحراف معيار (82/0) بيشتر از نوجوانان خانواده پيوسته است . ميانگين امتياز پرخاشگري بر مبناي (40) در خانواده گسسته (55/12) و پيوسته (35/7) و انحراف معيار آن در گسسته (67/5) و در پيوسته (03/6) است . لذا ميزان پرخاشگري در نوجوانان خانواده گسسته با اختلاف ميانگين (2/5) وانحراف معيار (36/0) بيشتر از نوجوانان خانواده پيوسته است . ميانگين امتياز بزهكاري بر مبناي (48) در نوجوانان خانواده گسسته (13/6) و در پيوسته (76/2) بيشتر از نوجوانان خانواده پيوسته است . در مقايسه رفتارهاي نابهنجار نوجوانان درخانواده گسسته و پيوسته و از ديد مربيان دانش آموزان نيز با (p   <  0/001 ) تاييد كننده اين نتيجه بود ه است .

همچنين نتيجه داد كه رفتارهاي نابهنجار در نزد نوجوانان دختر پسر متفاوت است . بنابراين اين نتايج آماري تحقيق مي توان گفت كه طلاق در بروز رفتارهاي نابهنجار تاثير دارد و طلاق والدين در نوع رفتارهاي نوجوانان پسر و دختر نيز تاثير دارد .

اختلاف و تفاوت احتمالي بين صفات شخصيتي ورزشكاران رشته هاي انفرادي و گروهي مورد توجه محققان بوده است . در يك تحقيق توصيفي ، تحليلي ، صفات شخصيتي درونگرايي ، اعتماد به نفس و پرخاشگري ورزشكاران رشته هاي انفرادي ( كشتي و دو ميداني ) و گروهي ( بسكتبال و فوتبال ) بررسي و مورد مقايسه قرار گرفتند . اين تحقيق بر روي دويست نفر ورزشكاران منتخب رشته هاي بستكبال ، فوتبال ، دو ميداني ، كشتي ليك استان خوزستان در سال 71-72 انجام گرفته است . صفات شخصيتي مذكور به وسيله پرسشنامه شخصيتي آيزنگ حاوي چهل و پنج سوال سه گزينه اي بود . اندازه گيري گرديد ، تجزيه تحليل توصيفي واستباطي اطلاعات با استفاده از برنامه هاي كامپيوتري (QTRQ),(PCTAB) و همچنين آزمون كاي اسكور X² و آزمون Zانجام گرفته است ، نتايج حاصل بطور خلاصه عبارتند از : اختلاف معني دا رو صفت شخصيتي درونگرايي بين ورزشكاران رشته هاي انفرادي و گروهي با اطمينان (95 درصد ) مشاهده گردد . اختلاف معني دار در صفت شخصيتي اعتماد به نفس و پرخاشگري بين ورزشكاران رشته هاي انفرادي و گروهي با اطمينان ( 95 درصد ) مشاهده نگرديد . اختلاف معني دار در صفت پرخاشگري بين ورزشكاران رشته هاي كشتي و دو ميداني با اطمينان (95 درصد ) مشاهده گرديد . اختلاف معني دار در صفات شخصيتي پرخاشگري و اعتماد به نفس بين ورزشكاران رشته هاي كشتي و فوتبال مشاهده نگرديد . نتايج نشان داد كه ورزشكاران رشته هاي گروهي نسبت به ورزشكاران رشته هاي انفرادي برونگران مي باشند . ورزشكاران رشته هاي انفرادي نسبت به ورزشكاران رشته هاي گروهي دورنگرامي باشند . همچنين نتيجه گرفته شد كه اعتماد به نفس و پرخاشگري ورزشكاران درحد بالايي است .

در اين تحقيق نشان داده شد كه ورزشكاران رشته هاي گروهي پرخاشگر تر از ورزشكاران رشته هاي انفرادي مي باشند ، و با نتايج اطلاعات حاصل مي توان گفت به احتمال زياد نوع ورزش در شكل گيري شخصيت ورزشكاران موثر مي باشد .

بنابر شواهد بدست آمده از مطالعات پژوهشگران ، پرخاشگري رفتاري است كه به قصد آزار ديگران انجام مي شود و در جنس مذكر بيش از جنس مونث قابل رويت است .

نكته بحث انگيز در اكثر اين تحقيقات اين است كه كداميك از عوامل زيستي با محيطي عمدتا چنين تفاوتي را موجب مي گردند . بنابر نتايج بدست ‎آمده از مطالعات طولي پنج كشور ، فراتر از هر گونه زمينه زيستي ، سرشتي ، و يا ژنتيكي كه احتمالا تفاوت هايي رويت شده در رفتار پرخاشگرانه جنس مونث و مذكر را موجب مي شوند ، نحوه اجتماعي شدن و انتظارات بسياري از جوامع از دختران و پسران در تفاوت ميان واكنشهاي پرخاشگرانه ضد اجتماعي آ”نها نقش مهمي را ايفاء مي كند ، مكوبي و ژاكلين [94]، اينگونه نتيجه گرفتند كه باوجود مشاهده موارد بسياري مبني بر يكسان بودن واكنشهاي پرخاشگرانه در ميان زنان ومردان و بستگي پرخاشگري و يا عدم پرخاشگري به وقوع رويدادهاي كه موجبات بروز اين واكنشها را فراهم مي سازند ، آگاهي اشخاص براي نشان دادن واكنشهاي پرخاشگرانه در قبال اين رويداد ها باتوجه به جنسيت آ‎نها متفاوت است . آنان به رغم مطالعات گسترده خود نتوانستند هيچ گونه شواهد قانع كننده اي را مبني بر آنكه تجارب مختلف طي فرآيندهاي اجتماعي شدن بيانگر تفاوت در پرخاشگري است ، بدست آورند .

ژاكلين و وايت [95]– اجتماعي را بايد در نظر گرفت . به هنگام نقد آثار ديگر پژوهشگران نتيجه گرفتند با وجود يكه جنس مذكر ظاهرا از نظر سرشتي آمادگي بيشتري براي نشان دادن واكنشهاي پرخاشگرانه دارد ، تنوع در پرخاشگري كه بواسطه عوامل زيست شناختي ايجاد مي شود ، نسبتا ناچيز است وبراي درك دلايل پرخاشگري در انسان و يافتن راهي براي كنترل آن عوامل رواني

هايد –[96] از تمام يافته هاي مكوبي و ژاكلين به انضمام صد و چهل و سه مورد فعاليت هاي پژوهشي معاصر ، استفاده كرد ، وي بر اساس پژوهشهاي تحليلي تاكيد مي ورزد ، با آنكه تفاوت در پرخاشگري ميان مردان و زنان از پايايي بالايي برخوردار است . اما حقيقتا اين تفاوت چندان زياد نيست .

مضافا اينكه اين تفاوت در آزمايشگاه كمتر از محيط هاي طبيعي قابل رويت است و با سن همبستگي منفي داشته و در سالهاي اخير به حداقل رسيده است .

تحقيقي كه در زمينه اجتناب از پرخاشگري ( يا اضطراب پرخاشگري ) انجام شد نشان داد كه تفاوت جنسيتي در جهت عكس پرخاشگري عمل مي كند . نمرات متوسط دختران در اين زمينه بالاتر وبه لحاظ آماري معنادار است . تحقيقي كه در زمينه دو سو گرايي در اجتماع شدن پسران به واسطه تاثير متفاوت حضور والدين در مراسم مذهبي بر پرخاشگري پسران و دختران نشان داد كه : هر چه بيشتر والدي دختران هشت ساله رابه كليسا مي برند ، ده سال بعد از شدت پرخاشگري آنان كاسته مي شود . درمورد پسران چنين ارتباطي ديده نشد ، چون عدم پرخاشگري صفتي است زنانه و چنين تعاليمي به آئين كليسا مطابقت ميكند .

فرض بر اين است كه تمايل شخصي به بازيهاي دخترانه يا پسرانه از عوامل همانند سازي با نقش جنسيتي آنها به شمار مي رود . بنابر شواهد بدست آمده ، عدم پرخاشگري در مدرسه ميان پسراني مشاهده شده كه به بازيهاي دخترانه بيشتر تمايل داشتند . ده سال بعد بين انتخاب همسالان براي پرخاشگري و تمايل به بازي و فعاليتهاي دخترانه در كلاس سوم ، اين همبستگي كاملا بر عكس شد . تمايل پسراني كه به بازيهاي و فعاليتهاي پسرانه مي پرداختند با انتخاب همسالان براي پرخاشگري ، همبستگي مثبت داشت كه البته چندان معنا دار نبود .

براي دختران هيچگونه روابط معنا دار آماري وجود نداشت .به هر حال يكي از مهمترين عوامل پيش بيني آسيب هاي رواني دختران در اوايل نوجواني ، الويت دادن آنها به بازيهاي دخترانه [97]است .

تمايل پسران به انتخاب بازيهاي دخترانه عامل باز دارنده پرخاشگري در سنين كودكي و آينده محسوب مي شود .

شايد به همين دليل است كه بين گزارش والدين مبني بر تنبيه خشنونت بار دختران خود براي پرخاشگري و نمرات آنها در آزمون هاي كه به منظور تشخيص آسيبهاي رواني در بزرگسالي انجامي مي شود رابطه معنا دارتري وجود دارد . پرخاشگري رفتار نامناسبي براي دختران محسوب مي شود ، بنابراين چنين بنظر مي رسد ، والديني كه مدعي هستند دختران خود را به شدت تنبيه مي كنند در قبال چنين انتظاراتي اينگونه واكنش نشان مي دهند . بنابر داده هاي اطلاعاتي كه طي دو دوره پيگردي بدست آمده ، تمايل زنان به فعاليتهاي مردانه كليشه اي را بايد داراي ارتباطي مثبت با پرخاشگري دانست .

و در زمينه پاياني رفتار پرخاشگرانه : يكي از موارد تفاوت پرخاشگري ميان دختران و پسران دوام و پايداري رفتار پرخاشگرانه آنها است . د ر مطالعاتي كه طي بيست ودو سال انجام گرفت ، ضريب پاياني پرخاشگري براي مردان (5/0) و براي زنان (34/0) بدست آمد ( در سنين هشت تا سي سالگي )

رابينز[98]– زيستي يا سرشتي و نحوه اجتماعي شدن دو جنس و انتظارات جوامع از آنان را نيز در نظر گرفت . مشخص كرد كه احتمال بروز اختلالات رواني در آن دسته از دختراني كه در كودكي رفتارهاي مردانه چون پرخاشگري را از خود نشان مي دادند . و در هنگام مطالعه نيز د ر زمره اشخاص با انحراف رفتاري قرا رداشتند ، بيشتر از ديگران بود . نتايج تحقيق نشان داد كه : براي هر دو جنس رفتار جامعه پذير زودرس عامل مهمي در رشد « خود » محسوب گشته و با پرخاشگري در دوران كودكي ارتباط نداشته و حال آنكه پرخاشگري كودكي تا حدودي بر رشد « خود » و بزرگسالي تاثير منفي برجاي مي گذارد . در بروز رفتارهاي پرخاشگرانه در دختران و پسران بايد زمينه هاي ژنتيك

علل پرخاشگري در كودكان عبارتست : 1- تولد نوزاد جديد 2- عدم بر آورد شدن تمايلات وخواسته هاي كودك 3- ناكامي 4- شيوه هاي تربيتي والدين : ( با استفاده از تنبيهات بدني – عدم ارتباط عاطفي مناسب با كودك – عدم نظارت بر اعمال و رفتار كودكان – استفاده نكردن از شيوه هاي تنبيه با ثبات و …) 5- حسادت 6- تقليد 7- رفتار پرخاشگرانه والدين با يكديگر نيز تاثيرسويي در حافظه كودكان بر جاي مي گذارد 8- جلوگيري از حركات بدني كودكان 9- پوشاندن لباس و شستشو دادن بدن 10- رشد حس استقلال : ( كودك را بر آن مي دارد كه تا انجام برخي از كارها مانند غذا خوردن و لباس پوشيدن را خودش بعهده بگيرد ولي چون از انجام آن بر نمي آيد ( دچار خشم مي شود )

نتيجه : والديني كه بدون در نظر گرفتن علايق و تواناييهاي فرزند خود از او انتظار دارند كه هميشه و در همه حال با كسب موفقيتهاي پي در پي به عنوان « ستاره » جمع شناخته شود ، بايد بدانند كه با دست خود عوامل مستعد كننده پرخاشگري و سرانجام ناكامي را در وجود او تقويت نموده اند.

فرضيه اول تحقيق كه بر حسب آن بين ميانگين هاي مربوط به ميزا خود بيمار پنداري در گروهاي پرخاشگر وغير پرخاشگر تفاوت معني دار وجود دارد ، تاييد مي گردد و به همين اساس فرض صفر رد مي شود و محاسبه Tشده و در سطح اطمينان (0/999) معني دار است . فرضيه دوم تحقيق بيان مي كند ، بين ميانگين هاي مربوط به ميزان افسردگي در گروههاي پرخاشگر و غير پر خاشگر تفاوت معني داري وجود دارد تاييد مي گردد . به سخن ديگر نوجوانان پرخاشگر داراي سطح افسردگي بالاتري غير پرخاشگر هستند به همين اساس فرض صفر رد مي شود وT محاسبه شده در سطح اطمينان (0/98) معني دار است . فرض سوم تحقيق كه بر اساس آن بين ميانگينهاي مربوط به ميزان هيستري در گروههاي پرخاشگر و غير پرخاشگر تفاوت معني دار وجود دارد تاييد مي گردد بر همين اساس نوجوانان پرخاشگر داراي اختلال هيستري بالاي در مقايسه با نوجوانان غير پرخاشگر هستند ، و در نتيجه فرض صفر رد مي شود وT محاسبه شده در سطح اطمينان (0/977) معني دار است . فرض چهارم تحقيق كه ميزان واكنشهاي روان دردمندي در نوجوانان پرخاشگر بيشتر از نوجوانان غير پرخاشگر است تاييد مي گردد . به عبارت ديگر نوجوانان پرخاشگر داراي واكنش روان دردمندي بيشتري درمقايسه بانوجوانان غير پرخاشگر   هستند و فرض صفر رد شده و T محاسبه شده در سطح اطمينان (0/999) معني دار است .

ب ) تحقيقات در زمينه ناكامي :

در تعريف ناكامي گفته اند : « ناكامي اساسا يك تجربه به پاسخ ذهني نسبت به ايجاد مانع در ارضاي نيازهاي فرد است » هر چه خواسته و نياز انسان از اهميت بيشتري برخوردار باشد ، ناكامي عميقتر و تحمل آن مشكلتر است . پس ناكامي مي تواند گاه شديد و گاه سطحي و ساده باشد .

چنان كه دانش آموزي از خريدن كتابي دلخواه محروم مي شود وديگري از قبول نشدن در پايان سال تحصيلي ، هر دو محروميت را تجربه كرده اند ، اما يكي محروميت كم و ديگري آن را حدي گسترده تر آزموده است ، لذا دانش آموز دوم غمي عميقتر دارد وممكن است سال دوم علاقه به درس خواندن و تحصيل را از دست بدهد .

علل پيدايش ناكامي :

روانشناسان علل پيدايش ناكامي را به علل فردي – محيطي تقسيم مي كنند ( الف ) علل فردي ناكامي : 1- علل جسماني ناكامي 2- علل رواني ، ذهني ، ناكامي ، بهره هوشي « فردي داراي بهره هوشي متوسط به دليل فشار اطرافيان دست به انتخاب رشته اي مي زند كه متناسب باهوش و استعداد او نيست او نمي تواند در آن رشته موفق باشد و دچار شكست و ناكامي مي شود . »

تعارض « وقتي بين دو انگيزه تعارض وجود داشته باشد يكي از آنها موجب ناكامي ديگري مي دردد مانند دانش آ‎موزي كه همزمان در مقابل دو امر مورد علاقه قرار مي گيرد و مجبور است كه يكي از آن دو راانتخاب كند . » تخيلات واهي « گاه علت ناكامي را مي توان در علاقه فرد به تحقيق بخشيدن تخيلات فراوان يا بي پايان او دانست ، آن هم تخيلاتي كه با واقعيت هاي بيروني و عقلاني قابل انطباق نيست . »

ب) بررسي عوامل محيطي ناكامي ، كه خود به چند دسته تقسيم مي شود .

مادراني كه بيش از حد متعارف درخارج از منزل كار مي كنند ، فرزندان خود را رشد عاطفي باز مي دارند و گلهاي نوشكفته خود را از تابش فروغ محروم مي سازند ، اگر مادر نتواند از كار كردن در خارج از منزل اجتناب كند . بايد تلاش كنند كه ميزان تماس و ارتباط هاي خودشان را با فرزند انشان هر چه بيشتر حفظ نمايند . بدين ترتيب كودكان با ناكامي كمتري مواجه شده و سلامت و بهداشت رواني بهتري دارند .

4- وجود تبعيضات : يكي ديگر از عوامل ناكام كننده تبعيضات است كه به صورت هاي : بتعيض نژادي ، تبعيضات نارواي محيط هاي آموزشي ، تبعيضات ناروا در محيط خانه و … كه نه تنها باعث بروز ناكامي مي شود ، بلكه مشكلات رفتاري را نيز در پي خواهد داشت .

البته پاسخ پرخاشگر آميز معمولا پاسخ آموخته شده اي است كه خشم يا سائقه ناشي از ناكامي را كاهش مي دهد .

در بحث از عوامل تشديد كنند پرخاشگري مي توان اذعان نمود كه بررسي دقيق قرائن موجود ، حاكي از آن است كه نقش ناكامي در بروز و عدم پيدايش پرخاشگري آشكار به طور عمده به دو عامل بستگي دارد : الف ) به نظر مي رسد كه ناكامي زماني موجب افزايش حالت پرخاشگرانه در فرد مي شود كه نسبتا شديد باشد ، اما اگر خفيف يا متوسط باشد ممكن است موجب تشديد آن نشود . ب) قرائن فزاينده حكايت از آن دارد كه ناكامي زماني بروز پرخاشگري را افزايش مي دهد و آن را تشديد مي كند ك با ناحق و تحميلي باشد .

مي توان نتيجه گرفت كه انگيزه رفتارهاي آدمي يعني اهدافي كه او را در زندگي دنبال ميكند ، كسب رضايت خاطر و كاميابي است و اين هدف و منظور تحقق نمي يابد ، مگر آنكه احتياجات طبيعي كه بخشي از آن جنبه بدني دارد مانند نياز به آب ، هوا – حفظ خود از سرما و گرما .. و يا معنوي و رواني هستند مانند نياز به محبت ، احترام و تملك امور معنوي .. و تمايلات اكتسابي او تامين شود . هرگاه وصول به اين اهداف بامانع يا مشكلي برخورد نمايد ، براي رفع آن گاه متوسل به پرخاشگري مي شود . طبيعي است كه كودكي كه از مهر و عطوفت مادر محروم مي ماند و يا معلم كمتر به او توجه مي كند به دليل برخورداري از ناكامي دست به پرخاشگري مي زند ، براي مقابله با پرخاشگريهاي ناشي از ناكامي در محيطهاي ‎آ”موزشي بايد موارد ذيل را مطمح نظر داشت:

4-تحقيق در زمينه « ناكامي و شيوه هاي مواجهه با آ‎ن » ( فرغار[103] 1371)

افراد مختلف به طور متفاوت در برابر ناكامي و واكنش نشان مي دهند براي مثال نتيجه يك بررسي كه درباره هفت دانش آموز انجام گرفته ذكر مي گردد :

اين دانش آموزان در مسابقه بهترين انشاي سال شركت نمودند با توجه به نتايج مسابقه و عكس العمل افراديكه موفق به دريافت جايزه نشدن ، واكنشهاي متفاوت در قبال احساس ناكامي از برنده شدن مورد توجه قرار مي گيرد :

ساير واكنشهاي به ناكامي عبارتند از :

احساس حقارت : احساس ناكامي اغلب با احساس حقارت همراه است ، مثلا كسي كه در انتخابات ورودي دانشگاه موفق نمي شود از اين كه حس جاه طلبي او ارضاء نشده دچار احساس شكست مي شود وهرگاه فردي درمقايسه موقعيتي ازخود با سايرين به اين تجربه برسد كه نسبت به سايرين كمبودهايي دارد ، ممكن است با اين طرز نگرش درمورد خود دچار احساس حقارت شود و مكانيسمهاي دفاعي از قبيل : جبران – دليل تراشي ، سركوبي … به كار گيرد .

واپس گرايي بيماريهاي جسمي ناشي از كشمكشهاي روحي بروز بيماري رواني ناشي از فشار روحي درموارد خاص نيز ناكامي به اختلال يا وقفه در كار بعضي از ارگانهاي بدن مثل : بينايي ، شنوايي ، يا تكلم منجر مي شود .

بايستي حتي المقدر بكوشيم تا از پديد آمدن احساس محروميت شديد و واكنشهاي حاد آن پيشگيري به عمل آورده و بايد در نظر داشت كه ميزان احساس ناكامي به تعداد وانواع نيازهاي ارضاء نشده و همچنين به طرز تفكر و واكنش هاي فرد بستگي دارد و بايد قدرت مقابله با مشكلات را در افراد بالا برد . گرچه لازمست كه ازرنج بردن كودكان از احساس ناكامي و حقارت پيشگيري شود ولي اين بدان معني نيست كه ما بايد هميشه سعي كنيم كه از آ”نان مراقبت و نگهداري كنيم ، يا نقشي محافظه كاران داشته باشيم . بلكه نحوه مواجهه با مشكلات در رشد فردي نقش مهمي ايفاء مي كند . از طريق برخورد مناسب بامشكلات است كه كودكان به واقعيتها و محدوديتهاي خويش وعالم بيرون پي مي برند و به اعتماد به نفس دست مي يابند .كسي به توانايي خودش ايمان دارد مقابله با مشكل را يك ارزش تلقي ميكند و از اين طريق مي توان به حدي ا زموفقيت رسيد كه قبلا ناممكن مي نمود .

1- تحقيق در زمينه « بررسي تحولي مسند كنترل و رابطه آن با پرخاشگربي » ( فراهاني[104]1375) در اين تحقيق از آزمون مسند كنترل نوويكي – استريلكند و تست تصاوير ناكامي[105] روزنزوايگ بر روي صد و بيست دختر در گروههاي سني هشت تا چهارده سال اجرا گرديد ، تا تاثير سن بر مسند كنترل و پرخاشگري و رابطه اين دو با هم ارزيابي مي گردد . فرض بر اين بود كه با افزايش سن ، جهت پرخاشگري دروني مي شود و كودكان بامسند كنترل دروني تر و بيروني تر از حيث رفتار پرخاشگرانه ( ريخت و جهت پرخاشگري ) ا ز يكديگر متفاوت هستند . يافته هاي نهايي پژوهش نشان داد كه ، درمحدوده خاصي از فرايند اجتماعي شدن ( هشت تا چهارده سال ) عامل سن در تغيير جهت مسند كنترل موثر نيست . با افزايش سن گرايش بيشتري به درون فكني پرخاشگري حاصل مي گردد . كودكان با مسند كنترل بيروني تر ، بيشتر حل مشكل ناكامي را علي رغم وجود مانع با تعقيب هدف پيشگيري مي كنند ، گرايش بيشتري به پيدا كردن راه حل موقعيت ناكام كننده از طريق فرد ديگر دارند وبا قبول سرزنش و انتقاد از خود پرخاشگري را بيشتر متوجه خود مي كنند ، كودكان با مسند كنترل دروني تر ، بيشتر براي دفاع از خود عمل مي كنند و در مقابل ناكامي اغماض بيشتري ازخود نشان مي دهند و با طرفه رفتن از موقعيت ناكام كننده گرايش بيشتري به باز داري بيان خصومت آميز دارند .

-جامعه مورد بررسي در اين تحقيق ، متشكل از دانش آموزان دختر و پسر كلاسهاي چهارم و پنجم مقطع ابتدايي ، از سه دبستان آموزش و پرورش شهرستان قروه مي باشد .

-حجم نمونه ، عبارت است از دويست نفر از دانش آموزان كلاسهاي چهارم و پنجم دبستان ، صد دانش آموز دختر و صد دانش آموز پسر با روش نمونه گيري تصادفي انتخاب شدند :

براي انتخاب دانش آ‎موزان ، ابتدا ، ‎آزمون روز نزوايگ را به صورت آزمايشي بر روي بيست نفر از دانش آموزان كلاسهاي اول ، دوم ، سوم ، چهارم و پنجم ( ده دانش آ‎موز دختر و ده دانش آموز پسر اجرا كرده و پاسخهاي آنها مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت ، نتيجه آزمون آزمايشي مشخص كرد : دانش آموزان دختر و پسر كلاسهاي اول تا سوم به اكثر سوالات آزمون پاسخ نداده بودند و به همين دليل گروه نمونه از بين دانش آموزان چهارم و پنجم انتخاب شده اند .

از ميان شش كلاس چهارم ( تعداد دانش آموزان هر كلاس بيست و چهار نفر بود ) و هفت كلاس پنجم ( تعداد دانش آموزان هر كلاس بيست و شش نفر بود ) مدارس پسرانه ، دو كلاس چهارم و دو كلاس پنجم به صورت كاملا تصادفي انتخاب شده و براي هر گروه ( آزمايشي و كنترل ) يك كلاس چهارم با يك كلاس پنجم در نظر گرفته شد ( براي هر گروه جمعا پنجاه نفر )

از ميان سه كلاس چهارم و سه كلاس پنجم مدرسه دخترانه ( كلاسهاي چهارم سي و دو نفر دانش آموز داشت و كلاسهاي پنجم سي و چهار نفر ) يك كلاس چهارم و دو كلاس پنجم به صورت كاملا تصادفي انتخاب شده وبراي هر گروه ( آزمايشي وكنترل ) شانزده نفر از دانش آموزان كلاس چهارم و هفده نفر از دانش ‎آموزان هر كلاس پنجم در نظر گرفته شدند ( براي هر گروه جمعا پنجاه نفر ) .

سن دانش آموزان گروه نمونه از ( ده سال ، ده سال و چند ماه و يازده سال تا يازده سال و چند ماه ) مي باشد .

طرح تحقيق « پس آزمون چند گروهي با گروه كنترل » مي باشد .

    RGEb-x t₂      1       R =تصادفي            x = متغيير مستقل

   2- RGCb - - t₂            =T آزمون مصور ناكامي روز نزوايگ كودكان [106]

 3-RGEg -X     t₂         GE= گروه آزمايشي       =Gc گروه كنترل

   4- RGCg - - t₂        =Gb     گروه پسران             =Gg گروه دختران

متغيرمستقل : در اين تحقيق ايجاد حالت ناكام كننده كه عبارت بود از جلوگيري از شركت دانش آموزان گروه آزمايشي در مسابقات ورزشي كه قرا رآن قبلا گذاشته شده بود و قبل از انجام آزمون اعلام شد كه اين قرار لغو شده و دانش آموزان نمي توانند در اين مسابقات شركت كنند مي باشد .

متغير وابسته : واكنشهاي آزمودنيها به متغير مستقل بر اساس نتايج آزمون مي باشد .

5-ابزار اندازه گيري ، نحوه اجراء و شيوه هاي تجزيه و تحليل آن :

ابزار اندازه گيري ، آزمون مصور ناكامي روزنزوايگ[108] مي باشد كه براي آشنايي با اين ابزار توضيحاتي درخصوص آن داده مي شود :

سائول روزنزوايگ از سال 1930 به روانكاري توجه كرد و تلاش نمود تا نظريه فرويد را مورد بررسي تجربي قرار دهد . تا آن زمان مطالعات روانكاري بر پايه تجربه هاي كنترل نشده متكي بود . مجموعه وسايلي كه براي اين كار تهيه كرده بود رويهم آزمون ناكامي ناميده شد كه با علامت اختصاري F- Test معرفي شد اين مجموعه چهار قسمت بود و قسمت چهارم آن اساس پيدايش آزمون ناكامي به شكل رايج امروزي آن گرديد وشامل تصاويري بود كه براي برونفكني احساسات و هيجانها بكار مي رفت و بعدها شكل و تعداد منظمي به خود گرفتند و ‎آزمون تصويري ناكامي را بوجود آوردند و علامت اختصاري  ( p.f)آن است و در نخستين صورت تكامل يافته آن در سال 1944 منتشر شد .

روزنزوايگ آزمون خود را گسترش داد و امروزه در سه شكل متنوع بكار برده مي شود كه بر حسب سه دوره سني ، كودكي ، جواني و بزرگسالي تهيه شده است .آزمون ناكامي براي كودكان در سال 1945 در امريكا منتشر شد و براي اولين بار در سال 1945 به وسيله ( وان روي[109]C.P.A[110] فرانسه براي كودكان شش تا دوازده ساله بوسيله ( انژون ، فرزون ، پيشو[111] ) استاندارد شده واكنون مورد استفاده است . ) براي استفاده فرانسوي زبانها آماده گرديد . در فاصله سالهاي 1956 تا 1963 به وسيله مركز روانشناسي كاربردي

روزنزوايگ معتقد است آزموني كه براي كودكان تهيه شده ، معتبر تر از آزمون بزرگسلان است ، زيرا كودكان راحتر و ساده تر احساس ها و هيجانهاي خود را در تصاوير مربوط برونفكني

مي كنند ، وتعبير آنها عيني تر و واقعي تر است ، نام كامل آزمون در انگليسي « روش تداعي تصاوير براي تشخيص عكس العملهاي ناكامي [112]p.f.s[113] گذارد به معني بررسي تصاوير ناكامي . است . كه روزنزوايگ علامت اختصاري آن را

اين آزمون حد ميانه آزمون تداعي كلمات متلعق به يونگ [114]TAT ( اندريافت موضوع ) متعلق به موازي است ، مانند آزمون TAT از تصاوير استفاده مي كند وبه آزمايش شونده امكان مي دهد تا با شخصيت هاي نقش شده در تصاوير همانند شود و به همين جهت تصاوير نامشخص طرح شده اند . وجه شباهت آن با آزمون يونگ از آن جهت است كه محركها و پاسخها مستقيما به هم وابسته اند : تصاوير در آزمون روزنزوايگ بجاي كلمات كليدي در آزمون يونگ بكار رفته اند و پاسخها در هر دو آزمون مشابه يكديگر صادر مي شود . و آزمون

بدين ترتيب مي توان گفت كه آزمون تصاوير ناكامي متكي به شيوه برونفكي مفيد است واز روش كلي تداعي معاني به كمك تصاوير استفاده مي كند ، به عقيده روزنزوايگ : شيوه هاي برونفكني براي رسيدن به عينيت از آزمايش شونده مي خواهند تا جايي كه ممكن است ذهن گرايانه و شخصي عمل كند .

در اين شيوه رفتارهاي تخيلي مورد نظر است كه با كمك وسايل كم و بيش سازمان يافته اي بوجود آمده است اغلب پژوهشگران و از آن جمله روزنزوايگ معتقد است كه آزمون او ، محدود و كنترل شده است و داراي هدفهاي مشخص است اين آ”زمون طرح هاي كلي عكس العملهارا در موقعيت هاي مشخص ارزيابي مي كند و برخي از جنبه هاي ويژه شخصيت را نشان مي دهد و وسيله اي براي آشكار ساختن نوعي عكس العمل در برابر استرسهاي عادي زندگي است . از ميان اين عكس العملها مي توان دفاع از خود[115]، شرمساري [116]،پرخاشگري [117]، تحمل ناكامي [118]را نام برد .

آزمون روز نزوايگ براي كودكان چهار تا سيزده ساله مركب از بيست و چهار تصوير است كه در آنها به شيوه داستاني كودكاني را نشان مي دهد كه دچار ناكامي و موقعيت نامطلوب شده اند ، در هر تصوير دو شخص وجود دارد .شخص طرف چپ در حال گفتن جمله اي است كه يا موجب ناكامي و يا مويد ناكامي شخص طرف راست مي شود .

شخص ناكام كننده در بيشتر تصاوير بزرگسال است ، اما شخص ناكام شونده هميشه يك كودك است . ناكام كننده گاهي يك زن و معرف رفتار مادرانه و گاهي يك مرد ومعرف رفتار پدرانه است. ناكام شونده گاهي دختر و گاهي پسر است . همين وجه تمايز به پژوهشگران امكان مي دارد كه عكس العملهاي آزمايش شونده را درموقعيتهاي خانوادگي و د رارتباط با والدين و يا هر كدام به تنهايي ارزيابي كند . در هر بيست و چهار تصوير ناكامي هاي عادي كوچك در زندگي روزمره مطرح است ونشانگر ناكامي از احتياجات واقعي است ، مثلا احتياج به مورد تاييد قرار گرفتن ، تعلق به گروهي داشتن و غيره ، گسترش مفهوم و دامنه احتياج در تصاوير موجب گسترش مفهوم ناكامي مي شود ، به عبارتي ديگر هر چه انواع احتياجات افزايش يابد صورتهاي بروز ناكامي فراوانتر مي گردد .، به طوري كه مفاهيمي مانند « شكست » و موقعيت هاي شكست آور را در بر مي گيرد .

-اجراي آزمون بر چند فرض بنيادي متكي است :نخستين فرض آن است كه آزمايش شونده در موقعيت هر تصوير ،خود را با شخص اصلي يعني كسي كه ناكام شده همانند مي سازد و در چنين حالي برونفكني مي كند ،فرض دوم ان است كه آزمايش شونده رفتار وعكس العملهاي خود را بر پايه ،احساسات ،رويه ها ،احتياجات و گرايشهاي زندگي و مشكلات واقعي و روز مره خود سازمان و بروز مي دهد و فرض سوم آن است كه پاسخهاي آزمايش شو نده براي خود او «ناخوداگاه» است و نمونه اي از تنوع عكس العمل هاي او در موقعيت هاي ناكامي است .اين فرضيه ها در نظريه روانكاوي كه مبدا ء حركت روز نزوايگ براي ساختن آزمون بوده است .وجود داشته و پايه اي بري تجزيه وتحليلهاي بعدي شده است .

-آزمون هم به صورت فردي و هم بصورت گروهي قابل اجراست و براي دختران و پسران آزمون يكسان است ،آزمون دستور العمل خاصي دارد كه در مقدمه آن آمده است و آزمايش كننده بايد قبل از اجراي آزمون آن را براي آزمايش شونده بخواند،كه دستورالعمل اينچنين است :

«مانند برخي از بازيها در اين دفتر چه تصاوير به دقت نگاه كن ،در هر يك از انها يك نفر هست كه حرف مي زند .انچه را كه او مي گويد بخوان ،در چهار چوبه خالي پاسخي را كه ان پسر يا دختر مي دهد بنويس پاسخي كه مي دهي بايد نخستين فكري باشد كه به نظرت مي آيد ،تا جايي كه مي تواني با سرعت كار كن .»

هنگامي كه كودك مشغول پاسخ دادن است بايد ترديد ها و نحوه حركات و پر سشهايي را كه بر حسب ضرورت طرح مي كند ،ياداشت نماييم و زمان را كلي را كه آزمايش شونده براي پاسخ صرف مي نمايد ثبت نماييم .

الف) عكس العمل هاي پرخاشگرانه بيروني [119]كه مبناي روانكاوي آنها « پرخاشگري » و « برونفكني » است .

ب ) عكس العمل هاي پرخاشگرانه دروني [120]كه مبناي روانكاوي آنها مفهوم « دلهره » و« درونفكني » است .

ج) عكس العمل هاي نا پرخاشگرانه [121]كه مبناي روانكاوي آنها « واپس زدن » است . بر پايه اين تقسيم بندي روز نزايگ تابلوي از عكس العمل هاي پرخاشگرانه فرد كه در برابر عوامل ناكامي بر حسب نوع و جهت داده مي شود را مي نمايد . كه به طور خلاصه معرف عقايد او ( جنبه نظري و علمي ) در باره روانكاوي تجربي است .

انواع پرخاشگري طبق تابلوي روزنزوايگ :

1- عكس العمل هاي پرخاشگرانه براي دفاع خود – اين عكس العمل ها دلالت بر قدرت يا ضعف « من برتر [122]» به مفهوم روانكاوي آن دارد . و مبين احساس شرمساري فرد است .

2- عكس العملهاي پرخاشگرانه در برابر تسلط و بقاي مانع – چنين موقعيتهاي از لحاظ روانكاوي به دو صورت قابل تفسير است : الف ) ناكامي بخاطر توقف و درگير شدن « من » كه در اين وضعيت مانع خواه اشخاص باشند و خواه اشياء مستقيما موجب تهديد ، قطع اميد و رابطه عدم تاييد ، حلمه و نظاير آنهاخواهد شد و سبب ناكامي فرد ديگري مي گردد كه در مجموعه آزمون تصاوير شماره ( يك ، دو ، سه ، چهار ، پنج ، نه ، ده ، شانزده ، هفده ، هجده، بيست ، بيست و سه ، و بيست و چهار، از اين نوع هستند .

ب) ناكامي بخاطر توقف و درگير شدن « من برتر » در اين وضعيت فرد ناكام شده ، مورد انتقام ، اتهام ناسزا، شك قرار مي گيرد ، زيرا موجب خطا و حسادت براي فرد ديگر شده و موجب محروميت او شده است ، در آزمون تصاوير شماره (شش ، هفت ، هشت ، دوازده ، سيزده ، چهارده ، نوزده ، بيست ودو ، ) از اين نوع هستند ( ياد آوري در مورد تصاوير آزمون: پس از هر تصوير از وضعيت هاي اول ، تصويري ازوضعيت دوم قرار دارد و اين كار موجب مي شود كه عكس العمل آزمايش شونده هنگامي كه بوسيله ، « من برتر » متوقف و يا درگير مي شود تشديد گردد)

مقوله هاي شش گانه ناكامي و پرخاشگري در آزمون روزنزوايگ :

1- بقاي مانع ([125]O-O) بنابراين معيار ، فرد از مانع و از افراد ناكام كننده كه برحسب اتفاق پيش آ”مده ، آگاه است ، رفتارش نشان مي دهد كه : بي تفاوت ، ميخكوب شده ، ناتوان از دنبال كردن هدف ، نمي تواند از شخصيت خود دفاع كند …. ناكام كنندگي موقعيت را مورد تاييد قرار مي دهد . پاسخ هاي او نشانه وجود استرسي فعال است كه تمام وجودش را تهديد مي كند اين پاسخ ها ناتمام ، مانع شده و مبين حضور مانع است .

عكس العملهاي كه از تسلط مانع بروز مي كند ، نشانه مرضي دارند ، در روانكاوي جزء رفتارهاي هستند كه در مفهوم والاگرايي[126] و تبديل سازي[127] قرار مي گيرند .

2- دفاع از خود ( ([128]E-Dعكس العملهاي دفاع از خود كم وبيش با استرسهاي فعال تطبيق مي كند . در اين نوع استرسها « من » فرد ابتكار را به دست مي گيرد تا از خود دفاع كند ، فرد در مقابل آنچه كه حس مي كند براي خودش و ديگران مخرب است پايداري نشان مي دهد و رفتارش نمايشگر آن است . كه موردتهديد قرا رگرفته و يا خود را در خطر تهديد مي بيند . ملاحظه مي شود كه در حال آماده باش است . و مي خواهد خود را حفظ كند .به طوركلي حالت پرخاشگري منفي و مخرب در سلوك فرد ديده مي شود ، شكلي از خصومت رانسبت به محيط و نسبت به خود نشان مي دهد . در برخي حالات مي ترسد ، ترسي كه ممكن است از احساس دست دادن پشتيباني محيط اجتماعي باشد .

3- بقاياي( [129]N-P) نياز در پاسخهاي كه دال بربقاي نياز دارد ، فرد استرس منفي ، سرد ، مزاحم بر آورده شدن نياز مي بيند . نيازهاي ناكام شده معرف نوعي از پرخاشگري است كه گاهي با خلاقيت همراه است . هدف رفتار فرد ارضاي نياز است كه به وسيله اي ناخشنود شده است ، دنبال راه حلي مي گردد كه مناسب باموقعيت است : از يك نفر ديگر كمك مي خواهد و مي كوشد تا رفتار خود را به نحو مطلوب اصلاح كند و يا منتظر مي ماند تا به مرور زمان براي آن راه حلي پيدا شود ، مي كوشد تا از مانع بگذرد . و يا آن را دور بزند .

4- پرخاشگري بيروني([130]E-A) فرد ناكام سعي مي كند ، فرد ديگري را مورد حمله قرار دهد ، فرد مورد حمله مستقيما مسئول ناكامي است يا اينكه مسئول نيست اما ، بوسيله فرد ناكام شده مسئول شناخته مي شود ، به كمك مكانيسمهاي دفاعي « جانشين سازي [131]» و «برونفكني » نقاط ضعف و خطاها و ناهنجاريهاي خود را به ديگران نسبت مي دهد . اضطراب وعصبانيت خود را نسبت به آنچه كه مانع او شده ابراز مي دارد و مي خواهد تا آن ديگري براي حل مشكل اقدام كند .

5- پرخاشگري دروني ([132] I-A)فرد ناكام شده بجاي آنكه پرخاشگري خود را آزادانه بيان كند آن را به طرف خود بر مي گرداند ، عكس العملهايش بر پايه دلهره نهاده شده است . ، خستگي فرد ناكام شده به سوي خود او بر مي گردد، با شدت موفق به افسرده ساختن خود مي گردد ، در جستجوي نوعي بدبختي براي تنبيه خود است .

6- ناپرخاشگري ( [133]M-A)فرد نه خود ونه ديگري را مسئول نمي شمارد مي كوشد تا از پرخاشگري ، پرهيز كند ، مكانيسم دفاعي كه در اينجاظاهر مي شود « واپس زدن [134]» است .محرك عكس العملهاي او بيشتر گرايش اجتماعي است . تا پرخاشگري ، عوامل نامطبوع از ميدان آگاهي بيرون رانده شده است ، وليكن موقعيتي كه پذيرفته نشده مي تواند رفتار فرد ناكام شده را رهبري كند .

فرد د رپاسخهايش از پرخاشگري پرهيز مي كند و موقعيت ناكام كننده بدون اهميت جلوه داده مي شود . چنانكه گويي تقصير كسي نيست ، اگر صبر كند موقعيت بهبود مي يابد .

عوامل يازدهگانه ناكامي و پرخاشگري درآزمو ن روزنزوايگ :

اين عامل مهم برخورد مقوله « تسلط مانع » و « پرخاشگري بيروني » رانشان ميدهد . مانع ناكام كننده با شدت وحدت وثبات دارد : فرد پرخاشگري و اعتراض در برابر اشياء بي جان و يا ناراحتي خود را از شانس يا بدبختي ابراز مي كنند .

اين عامل مهم برخورد مقوله « تسلط مانع » و « پرخاشگري دروني » است مانع ناكام كننده تعبير نمي شود و حتي در برخي موارد در بعضي از حالات ، سودمند هم معرفي مي گردد و فرد خود را موجبي براي ناراحتي ديگران مي داند وازاينكه وارد ماجرايي شود كه موجب ناراحتي ديگران گردد خوشحال نيست . در پاسخهاي خود وجود ناكامي رامنكر مي شود ، نمي گذارد ديگران از ناراحتي او باخبر شوند .

اين عامل محل برخورد مقوله « تسلط مانع » و « ناپرخاشگري » است . مانعي كه در موقعيت ناكامي وجود دارد كوچك شمرده مي شود تاحدي كه به نظر مي رسد كه مانع وجود ندارد . عكس العمل براي حفظ وضعيت خود ، ناراحتي از دست دادن آبرو ، بي تفاوتي واقعي آشكارا و يا پوشيده است .

اين عامل محل تلاقي مقوله « پرخاشگري بيروني » و « دفاع از خود » است . و نشان مي دهد كه پرخاشگري به طور اخذ عليه فرد ديگري هدايت شده . تنش خود را تخليه مي كند و بدين وسيله رضايت حاصل مي كند ، مايل است كه فرد ديگري را به منزله علت براي ناكاميهاي روزانه خود بداند . فرد مبارزه جويي خود را حفظ كرده و جنبه دفاعي به خود مي گيرد ، كنايه مي زند و خصومت نشان مي دهد و مي كوشد تا با تمسخر مخاطب خود را بخنداند .

در اين حالت فرد با پرخاشگري منكر حملات مي شود كه به او نسبت مي دهند و مبارزه جوي خود را به صورت دفاع از خود نشان مي دهد .

مركز تلاقي مقوله « پرخاشگري دروني » و« دفاع از خود »است فرد ناكام شده پرخاشگري را به خودش بر مي گرداند . مسئوليت خود را مي پذيرد ، آن را از بخت خود مي داند و « پرخاشگري به خود[140] » است : كنايه گويي وكنترل را در باره خود اجرا مي كند و مي كوشد تا بنحوي « خود آزارانه [141]» خويشتن را مورد تمسخر قرار دهد .

فرد اشتباه را مي پذيرد و اما گناهكاري آن را نمي پذيرد و معتقد است كه موقعيت در بروز خطا اجتناب ناپذير است . كاستن مسئوليت خود و دخالت دادن عوامل غيره منتظره درحادثه اي كه اتفاق افتاده است .

محل تلاقي مقوله « ناپرخاشگري » و « دفاع از خود است . موقعيت آن طور است كه مورد توجه قرا رنمي گيرد . و فرد ناكام كننده غايب است . احساس گناهكاري كنار گذاشته شده است . و فرد از تحقير كردن ديگران صرفه نظر مي كند و آن را متوجه بي مبالاتي موقعيت مي سازد .

محل تلاقي مقوله « بقاي نياز » و «پرخاشگري بيروني » است فرد ناكام شده با اصرار راه حل مشكلات موقعيت ناكام كننده را از فرد ديگري انتظار دارد . درخواستهاي او با حالت دستور دادن و وابسته بودن به ديگران همراه است . درخواست كمك را با صراحت و آشكار انجام مي دهد .

محل تلاقي مقوله « بقاي نياز » « و پرخاشگري دروني» است فرد راه حلهايي كه همراه بااحساس گناهكاري براي حل مشكل ارائه مي دهد . پاسخها از يك طرف ابتكار و آماده ساختن وضع را از طرف فرد نشان مي دهد . و ازطرفي با احساس امنيت و كهتري همراه است .

محل تلاقي مقوله « بقاي نياز » و « ناپرخاشگري » است فرد انتظار دارد كه وقت ، شرايط و زمان را ه حل مشكل او را فراهم سازد . و مساعد نمايد .در عكس العملهاي خود شكيبايي و اطاعت نشان مي دهد وبه قضا و قدر معتقد است .

-آزمون داراي پاسخ نامه است ، كه شامل بيست و چهار شماره براي ثبت پاسخها در موقعيت هاي بيست و چهار گانه مي باشد . اگر آزمون به صورت انفرادي مورد استفاده قرا ربگيرد ، در ستون مقابل هر پاسخ رفتار آزمايش شونده ثبت مي گردد ، سپس كدي را كه براي هر آزمون تشخيص داده شده ، را در ستون چپ ثبت مي نمايد .

1- تطابق با گروه ( G.C.R)[145]اين مفهوم نشانگر انطباق پاسخهاي آزمايش شونده با حد متوسط پاسخهاي جمعيتي است . كه او را در آن قرار دارد . در آزمون روزنزوايگ مانند ساير آزمونهاي برونفكني نتيجه نشانگر خيلي بالا نيست ، بلكه مهمترين نتيجه از آن كسي است كه با نتايج حد متوسط گروه عادي مورد مطالعه منطبق باشد .

نمرات انطباق با گروه ( G.C.R)است براي مشخص كردن ناسازگاري احتمالي فرد يا گروه است ويابه عبارت ديگر به اين نمره خوب وياد بدسازگاري آزمايش شونده را متمايز مي كند ، براي اين منظور نتايج تحقيقي كه درباره عادات اجتماعي و سازگاري كودكان انجام شده نقل مي شود :

( روزنزوايگ 1962)

-گروه اول : سازگاري مطلوب دارند ، روابط اجتماعي خوب ، دوستانش آنان را به خوبي مي پذيرند ، تمايل پرخاشگرانه به دستور دادن ويا فرمان دادن به ديگران را ندارد .

-         گروه اول : نمره (O- D),( E-A) پايين است و نمره ( E –D),(I –A)بالا است ونمره( N –P),(M-A) ضعيف است .

-         گروه دوم نمره( E-D),(E-A) بالا است و نمره(..),(I,-A) پايين است ونمره ( N-P)(M-A)پايين است .

-         گروه سوم نمره( E-D),(E-A)( پايين است نمره( O-D),(I-A) بالا است و نمره (N-P),(M-A)بالااست .

-         گروه چهارم نمره ( E-D),(N-P),(I-A)قوي است نمره(I,-A) (..) پايين است و نمره(M-A).. …بالااست .

-         گروه پنجم نمره E-A) )پايين است نمره ),(I-A)خيلي بالا است و نمره( N-P)(M- A) خيلي بالا است .

الف ) انگاره يك : نحوه تسلط جهت پاسخ ها است بدون در نظر گرفتن مقوله آن بدين ترتيب كه نمرات( M-A),(I-A),(E-A) را برحسب فراواني تصاعدي رديف مي كند و رابطه مبني آنها را با علامت ( كوچكتر ) (بزرگتر) و يا (مساوي =) مشخص مي كند . ( مخصوص بزرگسالان و نوجوانان )

ب ) انگاره كلي كلاسيك : براي تعين اين انگاره سه تا يازده عاملي را كه زمينه ساز پاسخ ها هستند با توجه به نمره خا م آنها و با توجه به اينكه بيشترين نمره را آورده باشند انتخاب مي كنيم و رابطه نسبي آنها را با علائم ياد شده مشخص مي نمايم ، بدين ترتيب پاسخ ها را كه بيشتر از همه بروز مي كند ، متمايز مي نمايم ( كرامر 1970) ( مخصوص كودكان و نوجوانان و بزرگسالان)

ج) انگاره من برتر : براي تعين اين انگاره عاملهاي(E),(I) را با ساير عوامل نمره گذاري مقايسه كرده براي اينكه نحوه پاسخهاي آزمايش شونده را در موقعيتهاي كه در برابر امتناع « من برتر » قرا ر مي گيرد ، نشان مي دهد و پاسخهاي بدست آمده به ما اين امكان را مي دهد كه درجه مسئوليت پذيري آزمايش شونده را سنجيده اين كار را در مقايسه با پاسخهاي كه در آن اعتراض و انتقاد را مي پذيرد و يا آن را متوجه ديگران مي كند ، انجام مي دهيم . ( روزنزوايگ 1963)

-هر چه تعداد گرايشها كمتر باشد سازگاري آزمايش شونده بيشتر است وجود گرايشها با توقف خصومت و افزايش احساسهاي گناهكاري همراه است وظهور گرايشها نوعي بي ثباتي در پاسخ ها را ايجاد مي كند كه در نتيجه يكي از نشانه هاي اساسي « گذشت در برابر ناكامي » است . و افرادي كه داراي گرايش هستند در « بروز پرخاشگري دچار تعارض مي شوند . » يعني :

-افزايش احسا س گناهكاري بر اثر افزايش عاملهاي (I-A)

لازم به ذكر است كه آزمون روزنزوايگ براي شناخت رفتارهاي بيمار گونه نيز مورد استفاده قرار مي گيرد . « گذشت دربرابر ناكامي [148]– زيستي و بالاخره تكامل رشد فرد است . اگر در ‎آزمايش شونده اي عكس العملهاي نامتناسبي در دفاع ازخود نشان داده شود توانايي گذشت او در برابر ناكامي ضعيف است واين ضعف با تشديد و بروني شدن رفتار پرخاشگرانه بيشتر مي شود . كه اين شرايطي با حالات نوروز ويا حتي پسيكوز سروكار داشته كه عكس حالت سلامت رواني است . چو ن در سلامت رواني گذشت فرد در برابر ناكامي بالا است . » مهارت فرد در به تاخير انداختن خواسته ها و لذت هاي آني است . و در معناي وسيعتر ، معرف انطباق با واقعيت ، سازگاري رواني

حتي ممكن است در مواردي كه گذشت در برابر ناكامي اصلا وجود ندارد ، اثري از « عقده هاي رواني [149]» مشهود گردد.

الف ) شيوه تجزيه و تحليل داده ها بر اساس جداول آزمون روزنزوايگ بصورت زير مي باشد:

-كد گذاري پاسخها بر اساس تابلوي شماره يك شامل مجموعه مقوله ها و عواملي كه مورد استفاده براي كد گذاري مي باشد همراه باتوصيف كوتاهي از انها ، انجام مي گيرد .

براي تعيين G.C.R بايد عمليات ذيل را انجا م داد :

الف ) علائم بدست آمده براي هر يك از پاسخهاي رابا علامتي كه د رمقابل شماره مربوط در هر خانه در ستون مربوط در جدول تجزيه وتحليل[150]G.C.R نوشته مي شود . اگر براي پاسخ دو علامت انتخاب شده باشد ودر جدول نيز دو علامت باشد كه چهار علامت دو به دو نيز منطبق بودند به آن نيز يك نمره مي دهيد اگر دوعلامت براي پاسخ با علامت قيد شد در جدول تطبيق نمي كرد به آن نمره صفر داده ميشود. است مقايسه كرده ، اگر پاسخ تنها با يك علامت مشخص شده و اين علامت ثبت شده ، درخانه مربوط به جدول تطبيق مي كند و به آن يك نمره داده و در ستون

ب ) مجموعه ارقامي را كه در ستون G.C.R ثبت شده را بدست آورده و اين مجموعه ارزش خام G.C.R است كه در اين جدول نوشته مي شود .

ج) نمره خام را به تناسب بيست وچهار كه تعداد كل موقعيتها ست به درصد تبديل كرده كه براي اينكار از جدول شماره يك استفاده مي شود .

د) درصد با مراجعه به جدول شماره دو[151]T مي شود .  تبديل به نمره

برا ي محاسبه نيمرخها و ثبت درجدول گزارشنامه مراحل زير انجام مي شود :

الف ) براي هر يك از موقعيتها اگر يك علامت قابل تشخيص است و يك نمره و اگر دو علامت است براي هر كدام نمره منظور مي گردد. بدين ترتيب ارز ش نه خانه نميرخ مشخص مي شود يعني ارزشهاي هر يك از علائم ( E,E,e,I,I,I,M,M,m) در خانه مربوط نوشته مي شود .

ب ) اعداد بدست آمده ردهر خانه با مراجعه به جدولهاي شماره ( يك و دو) تبديل به نمره T مي شود .

ج) نمرات خام مربوط به انواع عكس العملهاي پرخاشگرانه(N-P-E-D-D-O) و نمرات خام متعلق به سه جهت پرخاشگري ( E,A,I,A,M,A) را محاسبه كرده و در ستون كنار در جدول نيمرخها را كنترل نمائيد جمع نمرات خام متعلق به(O-D-E-D-N)(E-A-I-A-M-A),P) را تعيين كرده كه بايد مساوي بيست و چهار باشد . نمرات خام با كمك جدول شماره يك تبديل به درصد و نمرات درصد با جدول شماره دو تبديل به نمرهT مي گردد.

-براي تعيين اين انگاره سه تا يازده عاملي را كه زمينه ساز پاسخها هستند با توجه به نمره خام آنها وبا توجه به اينكه بيشترين نمره را آ‎ورده باشند انتخاب كرده و رابطه نسبي آنها را با علائم (كوچكتر )(بزرگتر ) و(مساوي =) مشخص كرده بدين ترتيب پاسخهاي كه بيشتر از همه بروز مي كنند متمايز مي شود .

-    انگاره من برتر : براي محاسبه اين انگاره كافي است نمرات خام متعلق به عوامل (E-I) را محاسبه و آنهار ا به تناسب نمره بيست و چهار يا به تناسب با تعداد پاسخهاي كه واقعا گذاري شده حساب كرده و سپس به كمك جدول شماره يك تبديل به درصد وبا جدول شماره سه[152]T مي شود . تبديل به نمره

الف ) بهتر است در جدول تجزيه وتحليل تمام عواملي را كه كمتر از چهار بار به آنها پاسخ داده شده است ، خط زده شود ، زيرا در محاسبه گرايش ها تنها عواملي مورد توجه قرار مي گيرد . حداقل چهار بار تكرار شده است .

ب ) ارزش هر عامل درجدول تجزيه و تحليل براي دوازده موقعيت نخست آزمون تعيين شده آ‎ن را حرف(a) نشان مي دهيد و ارزش دوازده موقعيت بعدي با حرف (b)نشان داده مي شود .

نمرات خام باكمك جدول شماره چهار وپنج [153]a) (و ستونهاي عمودي (b)مي باشد كه محل تلاقي نمرات (b) a) )ارزش نمره مي باشد . تبديل به نمرات ارزشها مي شود و جدول شماره (چهار و پنج ) ستونهاي افقي

ارزش هر نمره با كمك جدول شماره شش[154]T گرايشها مي گردد. تبديل به نمرات

ب ) محاسبه آناليزواريانس دو طرفه :

« بررسي تاثير ناكامي در ميزان پرخاشگري بين دانش آموزان دختر و پسر مقطع ابتدايي شهرستان قروه .

در اين تحقيق ، از دويست نفر دانش آموز ان كلاسهاي چهارم و پنجم مقطع ابتدايي سه دبستان در شهر قروه كه به صورت تصادفي انتخا ب شده بودند استفاده شد ، گروه نمونه ، به چهار دسته تقسيم شدند و طرح پس آزمون با گروه كنترل به اين صورت كه دو گروه آزمايشي دختران و پسران ( هر كدام پنجاه نفر ) متغير مستقل كه عبارت بود ازمحروم شدن از رفتن به مسابقه ورزشي كه قرار آن قبلا با آزمودني ها گذشته شده بود و پس از آن اجراي آزمون روزنزوايگ و دو گروه كنترل بدون متغير مستقل فقط اجراي آزمون روزنزوايگ ، اجرا گرديد .

پس ازانجام آزمون روزنزوايگ در چهار گروه، نتايج آن بر اساس شيوه هاي كد گذاري نمره گذاري و تبديل نمرات خام به درصد [155]T[156] و محاسبه تطابق با گروه ، نيمرخ ها ، انگاره ها و انگاره من برتر ، گرايشها و همچنين استفاد ه از روش آماري آ‎ناليزواريانس دو طرفه [157]در مقوله پرخاشگري دروني و بيروني ، محاسبه گرديد . و تبديل نمرات درصد به نمره

نتايجي كه از محاسبات بدست آمد ، نشان داد كه اكثريت پاسخهاي آزمودنيها در زمينه هاي زير مي باشد:

الف ) عكس العملهاي پرخاشگرانه در گروه آزمايشي پسران ( بدون متغير مستقل ) پرخاشگري بيروني در جهت بقاي نياز است . (تابلوي 2 ص 87)

ب ) عكس العملهاي پرخاشگرانه در گروه كنترل پسران ( بدون متغير مستقل ) پرخاشگري بيروني درجهت بقاي نياز است ( تابلوي 2 ص 87)

ج) عكس العملهاي پرخاشگرانه در گروه آزمايشي دختران ( با متغير مستقل ) پرخاشگري دروني درجهت تسلط و بقاي مانع است (تابلوي 2 ص 87)

د) ج) عكس العملهاي پرخاشگرانه در گروه آزمايشي دختران ( با متغير مستقل ) پرخاشگري دروني درجهت تسلط و بقاي مانع است (تابلوي 2 ص 87)

و) عامل ناكامي ( در دو موقعيت آزمايشي و كنترل ) در دو گروه آزمودني ( دختر و پسر ) درجهت عكس العملهاي پرخاشگرانه بيروني و دروني تاثير دارد . (تابلوي 3 ص 87)

ه ) جنسيت آزمودني ها ، با عامل ناكامي ( در دو موقعيت ) در جهت عكس العمل هاي پرخاشگرانه دروني و بيروني تاثير دارد (تابلوي 3 ص 87)

ي ) تعامل اين عوامل ( جنسيت آزمودني ها ، عامل ناكام كننده ) در عكس العملهاي پرخاشگرانه دروني تاثير داشته و در عكس العملهاي پرخاشگرانه بيروني تاثير نداشته است ( تابلوي 3 ص 87)

پاسخ به پرسشهاي مطرح شده :

و در نهايت مي توان نتيجه گرفت كه :

نتايج تحقيق ، احتمالا در جهت اثبات فرضيه تحقيق كه عبارت بود از :

« ناكامي بعنوان يك عواملي برانگيزنده پرخاشگري باعث بروز عكس العملهاي پرخاشگرانه متفاوت در پسران و دختران مقطع ابتدايي » مي باشد همچنين پيش فرضهاي زير نيز احتمالا پذيرفته مي گردد.

نتيجه گيري كلي :

بر اساس نتايج تحقيق بعمل ‎آمده ميتوان گفت : احتمالا متيغر مستقل ، در دانش آموزان پسر مقطع ابتدايي تاثير چنداني نداشته است ، چون عكس العملهاي پرخاشگرانه پسران گروه آزمايشي و گروه كنترل مشابه بوده است ولي متغير مستقل در دانش آموزان دختر مقطع ابتدايي تاثير داشته و عكس العملهاي پرخاشگرانه آنها ( در گروه آزمايشي وگروه كنترل ) متفاوت بود .

به اين دليل كه در رابطه با آ‎زمون مصور ناكامي روزيزوايگ كودكان ، تحقيقات كمي صورت گرفته اطلاعات زيادي در اين زمينه وجود ندارد ودر واقع اين آزمون فقط براي جامعه ايراني ترجمه شده وهنوز هنجاريابي نشده است . همين امر باعث بوجود آمدن مشكلات زيادي در نحوه اجراي اين آزمون مي گردد.

-برخي از تصاوير اين آزمون براي دانش آموزان مقطع ابتدايي مفهوم نداشته واصلا متوجه منظور تصوير نمي شوند ، چون با ناكاميهاي كه آنها در زندگي روزانه با آن روبهرو هستند مطابقت ندارد ، مثل تصاوير : (هفت ، ده ، سيزده، چهارده ، هفده ، و بيست و چهار )در مورد تصوير شماره دوازده اكثريت آزمودنيهاي گروه نمونه ، معني كلمه « اراده » را نمي دانستند واين مسائل و مشكلات آزمونگر را مجبور به توضيحات بيشتري در رابطه با تصاوير مي نمود .

باوجوديكه طبق گفته هاي روزنزوايگ ، اين آزمون بر روي سنين سه تا سيزده سال قابل اجرا است ، اما نتايج اجراي آ‎زمون آزمايشي ( قبل از اجراي آزمون اصلي ) بر روي دانش آموزان كلاسهاي اول ، دوم ، سوم مقطع ابتدايي (سنين هفت تا نه سال ) نشان داد كه اين گروه قادر نيستند مفاهيم تصاوير را درك كرده وبه تمام تصاوير آزمون پاسخگو باشند . به همين دليل براي اجراي آزمون اصلي گروه نمونه از دانش آموزان كلاسهاي چهارم و پنجم مقطع ابتدايي انتخاب شد.

همچنين اجراي آزمون به صورت گروهي مشكلات زيادي را در رابطه با كنترل متغيرهاي محيط ( صدا ، مزاحمت و..) ثبت واكنشهاي آزمونها هنگام پاسخدهي به تصاوير و شيوه هاي تجزيه وتحليل نتايج آزمون و … در پي داشته است .

پاسخهاي آزمودنيها با نمونه مشترك پاسخهاي كه مترجم آزمون اراده داده ، زياد مطابقت نداشته و همين امر كار كد گذاري پاسخها را دشوار كرده است .

در نهايت اجراي اين آزمون بسيار وقت گير بوده و مهارت زياد وهزينه بالاي را مي طلبد .

چون اين آزمون نتايج مفيدي درزمينه تاثير ناكامي در بروز عكس العملهاي پرخاشگرانه مختلف وهمچنين شناخت رفتارهاي بيمار گونه ، بدست مي دهد وهمچنين مشخص مي كند ، افراد وقتي در برابر موقعيتهاي قرار ميگيرند كه موانعي در رسيدن به خواسته و نيازهاي آنها وجود دارد ، چه واكنشهاي ازخود نشان خواهند داد ، در واقع با مشخص شدن اين عكس العملها ميتوان درجهت بالابردن تحمل و گذشت افراد در برابر عوامل ناكام كننده وحتي تقليل عكس العملهاي پرخاشگرانه به طرق مختلف بالا بردن شناخت و آگاهي والدين واولياء مدارس در مورد برخورد با دانش آ‎موزان ودر نظر گرفتن عواقب ، احساسات خاصه ها ، اميال ، نيازها …

و اجازه بيان اين خاصه ها و رعايت عدالت و انصاف .. در زمينه هاي كاربردي آموزش خانواده مشاور كودكان مشاور خانواده – روانشناسي كودك ساير زمينه ها اقدام نمود .

لذا پسنديده است كه گروهي ازمحقيقين و دوستداران كودكان اين مرزوبوم در جهت هنجاريابي اين آزمون براي جامعه ايراني تلاش نموده وبا بدست آوردن نتايج با ارزش گامي در جهت پيشبرد اهداف عالي انسان بر دارند انشاءالله .

«خلاصه پايا ن نامه »

تحقيق در زمينه « بررسي تاثير ناكامي در ميزان پرخاشگري بين دختروپسران دانش آموز مقطع ابتدايي شهرستان كرج »

( وجيهه بشارت زاده قم – دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج سال 1377)

-در اين تحقيق آزمون مصور ناكامي روزنزوايگ كودكان بر روي دويست دانش آموز دختر و پسر كلاس هاي چهارم و پنجم مقطع ابتدايي اجرا گرديد تا تصوير عوامل ناكام كننده بر جنس آزمودني ها و نوع عكس العملهاي پرخاشگرانه آنان مشخص گردد .

عامل ناكام كننده عبارت بود از محروميت ساختن دانش آموزان گروه آزمايشي از شركت در مسابقه ورزشي كه قرار آن قبل از اجراي آزمون گذاشته شده بود .

روش نمونه گيري تصادفي و طرح تحقيق ، طرح پس آزمون باگروه كنترل بود دانش آموز ان به چهار گروه تقسيم شدند .دو گروه آزمايشي و دو گروه كنترل و براي هر گروه پنجاه نفر در نظر گرفته شد .

فرض بر اين بود كه عامل ناكام كننده در پسران ودختران دانش آموز عكس العملهاي متفاوتي را هم از لحاظ نوع وهم از لحاظ جهت پرخاشگري موجب مي شود .

-يافته هاي نهايي پژوهش نشان داد كه عامل ناكام كننده در پسران گروه آزمايشي موجب بروز عكس العملهاي پرخاشگرانه بيروني در جهت دفاع ازخود شده در حالي كه پسران گروه كنترل عكس العمل پرخاشگرانه را در جهت بقاي نياز نشان داد .

عوامل ناكام كننده در دختران گوره آزمايشي عكس العمل پرخاشگرانه دروني را درجهت تسلط وبقاي مانع موجب گرديد . در شرايطي كه دختران گروه كنترل عكس العمل نا پرخاشگرانه را در همان جهت نشان دادند .

-بر اساس يافته هاي پژوهش مي توان نتيجه گرفت كه احتمالا عامل ناكام كننده باعث بروز عكس العملهاي پرخاشگرانه متفاوت ( از حيث نوع و جهت پرخاشگري ) در بين دانش آ‎موزان دختر و پسر كلا س هاي چهارم و پنجم مقطع ابتدايي در شهرستان قروه مي گردد.

الف ) كتابها :

1- اتكنسيون رتيال و اتكنسيون ريچارد بس ، هليگارد ، ارنست . ر ( 1985) در زمينه روانشناسي جلد اول ترجمه گروهي انتشارات رشد – چاپ دوم 1367 فصول (10،11) صفحات 590-560

2- اتكنسيون رتيال واتكنسيون ريچارد بس ، و هليگارد ارنست ر(1985) در زمينه روانشناسي جلد اول ترجمه گروهي انتشارات رشد – چاپ دوم 1367 فصول(14) صفحات (133-137)

3- ارونسون اليور (1972) روانشناسي اجتماعي – ترجمه شكركن حسين – انتشارات رشد – و چاپ سوم( 1366)فصل پنجم صفحات (190-160)

4-    ادوارد – ج – مورثي – انگيزش هيجان – ترجمه براهني محمد تقي – انتشارات چهر- صفحات (126-125)

5- بست ، جان (1977) – روششهاي تحقيق در علوم تربيتي و رفتاري – ترجمه : شريفي حسن پاشا و طالقاني ، نرگس انتشارات رشد – چاپ دوم (1367) فصول (10،2،1)

6-    براهني محمد تقي و همكاران – واژنامه رواشناسي و زمينه هاي وابسته – چاپ فرهنگ معاصر

7-    دبس ، موريس – مراحل تربيت ترجمه كاردان علي محمد انتشارات دانشگاه تهران صفحات 170 – 47

8-    خديوي زند محمد مهدي – پرخاشگري و ناكامي – انتشارات تربيت چاپ اول 1374

9-    دلاور علي – روش تحقيق د رروانشناسي و علوم تربيتي – انتشارات ويرايش چاپ سوم 1376

10-دلخشنواز هاشم – روانشناسي شخصيت كودك نشر اروند چاپ دوم 1370 صفحه 240

11-كازنوژان 1972 – جامع شناسي و سايل ارتباط جمعي – ترجمه : ساروخاني باقر – محسني منوچهر – انتشارات اطلاعات چاپ بنجم فصل سوم صفحات 95 – 71

13-گنجي – همزه – روانشناسي تفاوت هاي فرد – انتشارات بعثت 1369 صفحات 210 – 209

14-لافون روبرت 1970 – ريشه هاي رواني رفتار كودكان – ترجمه سروري محمد حسين چاپ اول 1370

15-منصور محمود – شخصيت – انتشارات دانشگاه تهران 1375 چاپ سوم فصل اول

ب – پايان نامه ها

1- اسلامي حيدر و سالاري علي – بررسي عوامل موثر در پرخاشگري دانش آموز راهنمايي پسرانه شهر يزد وزارت اموزش و پرورش يزد 1370 –شماره مدرك (20401) شماره كامپيوتري (101278)

2- بخشي گلناز – بررسي ميزان افسرده گي در پرخاشگري كودكان شاهد – دانشكده روانپزشكي و علوم تجربي دانشگاه تهران 1371 – شماره مدرك 11-شماره كامپيوتري (025286)

3- حبيبي امير هوشنگ – بررسي عوامل موثر در پرخاشگري بين نوجوانان پسر دبيرستانهاي شهرستان زنجان اداره آموزش و پرورش استان زنجان 1371 – 1372 شماره مدرك (14573) شماره كامپيوتري (095644)

4- سبحاني رحيم – بررسي خصوصيات شخصيتي نوجوانان پرخاشگر و ساخت خانوادگي آنها در استان لرستان آموزش و پرورش استان لرستان 75 – 1374 – شماره مدرك (14573) شماره كامپيوتري (151360)

5- كاهني سيما – بررسي تاثير طلاق والدين بر بروز رفتارهاي نابهنجار نوجوانان شهرستان بيرجند – دانشكده علوم پزشكي ( پرستاري و مامايي ) شهيد بهشتي 1372 – شماره مدرك (19209) شماره كامپيوتري (024670)

6- فرمهيني فراهاني محمد تقي – پرخاشگري كودكان وارتباط آن با ساخت خانواده – دانشگاه تربيت مدرس 65-1364 – شماره مدرك (08880) شماره كامپيوتري (090017)

7- مرادي عليرضا بررسي – خصوصيات شخصيتي نوجوانان پرخاشگر و ساخت خانواده هاي آنها در ميان دانش آموزان مدارس راهنمايي تهران – دانشگاه تربيت مدرس 1365- شماره مدرك (5557) شماره كامپيوتري (027499)

8- محسني كهنه شهري ابراهيم – علل رواني و اجتماعي پرخاشگري كودكان و نوجوانان دانشگاه ادبيات وعلوم انساني دانشگاه تبريز 1350 – شماره مدرك (00950)شماره كامپيوتري (0004909

9- مير منصوري رحيم – بررسي صفات شخصيتي ورزشكاران مرد رشته هاي انفرادي و گروهي و مقايسه آنها با يكديگر دانشگاه تربيت مدرس 1373- شماره مدرك (19275) – شماره كامپيوتري (024666)

10-مجد آبادي فراهاني زهره – بررسي تحولي مسند كنترل و رابطه آن با پرخاشگري – دانشگاه تربيت مدرس 1375 – شماره مدرك (06759)- شماره كامپيوتري (130610)

11-هراتي زاده ، سبقت الله – رضا زاده محمد علي – بررسي رابطه بين تنبيه بدني با پرخاشگري ، افسردگي و افت تحصيلي دانش آموزان مدارس راهنمايي فردوس – آموزش و پرورش استان خراسان 1371 شماره مدرك (21802)- شماره كامپيوتري (102567)

ج)مقالات :

1-    احمدي ، علي اصغر – پرخاشگري – تربيت دوره هفتم شماره 5 بهمن 1370 صفحات 40-36 شماره مدرك (02623)

2- اخوان عليزاده ، الهه - علل پرخاشگري كودكان – تربيت دوره دهم شماره 7 فروردين 1374 صفحات 18-16 شماره مدرك (08933)

3- ايماني ، محسن – ناكامي و شيوه هاي برخورد با آن ( قسمت يك ) – تربيت دوره ششم شماره 9 خرداد 1370 صفحات 18-16 شماره مدرك (02597)

4- ايماني ،محسن – ناكامي و شيوه هاي برخورد با آن ( قسمت دوم ) تربيت دوره ششم شماره (10) تابستان 1370 صفحات 18-16 شماره مدرك (02597)

5- ايماني ،محسن – ناكامي و شيوه هاي برخورد با آن( قسمت سوم ) – تربيت دوره هفتم شماره يك مهر 1370 صفحات 39 – 37 شماره مدرك (03940)

6- شمالي ، شروين – پديدآيي تفاوت جنسي در پرخاشگري قسمت اول – تربيت دوره دهم شماره يك مهر 1373 صفحات 53-50 شماره مدرك (08897)

7- شمالي ، شروين – پديدآيي تفاوت جنسي در پرخاشگري قسمت دوم – تربيت دوره دهم شماره دو آبان 1373 – صفحات 38-35 –شماره مدرك (08903)

8- غياثي فرشته – خشم پرخاشگري در كودكان و نوجوانان – پيوند شماره 171 دي 1372 صفحات 63-56 شماره مدرك (07896)

9- فرغاز ، شهربانو ،- ناكامي و شيوه هاي مواجهه با آن – تربيت دوره هشتم شماره 5 بهمن 1371 صفحات 29 –25 شماره مدرك (03980)

---