ساختار نظام آموزشي
در ساختار نظام آموزشي كشور هند تمركز عمده بر بعد وسيع ارائهخدمات آموزشي و اهميت ساختار، سازماندهي و ارتقاء آن استوار مي باشد. بعلاوه،ساختار سيستم آموزشي كشور هندوستان بر رشد آموزشي مناطق مختلف كشور و برقراريرقابتهاي آموزشي ميان اين مناطق تأكيد دارد. در حال حاضر، تعداد 888 نهاد آموزشي دركشور هندوستان فعاليت دارد كه به ثبت نام از 179 ميليون دانش آموز مبادرت مينمايند. سيستم آموزش ابتدايي در هندوستان از دومين رتبة جهاني برخوردار است. اينسيستم آموزشي از 4/149 ميليون كودك 6 تا 14 ساله و 9/2 ميليون آموزگار، متشكل ميگردد. لازم به ذكر است كه نرخ مذكور به 82 درصد از كل كودكاني است كه در اين گروهسني قرار دارند مشتمل مي گردد. پس از استقلال هند طي سال 1947 سياستمداران ,مسئولانو صاحب نظران آموزش و پرورش كشور تلاشهاي فراواني در جهت ارائه الگوي مشترك ساختارآموزشي پذيرش كليه ايالت عمل آورند. طي سال 1966 كميسيون آموزش و پرورش هند مبادرتبه انتشار ساختار آموزشي طرح سيستم (2+10) نمود. سيستم مذكور پس از بازنگري و جرح وتعديل طي سالهاي 1986 و 1992 به عنوان خط مشي جديد نظام آموزشي ملي به تصويب رسيددر حال حاضر كليه ايالت هاي كشور از آن پيروي مي نمايند. نكته قابل تامل در فرايندتصويب طرح مذكور طول مدت بررسي آن است كه مدت زمان سه دهه از زمان طرح اوليه آن تاجرح و تعديل و تصويب و اجراي فراگير و نهايي آن به طول انجاميد است كه خود نشاندهنده بر طرف نمودن احتمالي نواقص و نارسايي هاي طرح اوليه مي باشد. بر اساس الگويقيد شده در فوق نظام آموزش پيش دانشگاهي كشور هند خود از دو دوره آموزش ابتدايي ومتوسطه متشكل مي گردد. با وجودي كه ساختار آموزشي كشور هند بر (سيستم 2+10) استوارمي باشد. با اين حال در ميان ايالات مختلف در خصوص تعداد مدارس ابتدايي و متوسطه،شرايط سني پذيرش در مدارس متوسط، آزمون هاي عمومي، آموزش هندي و انگليسي، تعدادساعات و جلسات درسي، مدت تعطيلات، ميزان دستمزدها، آموزش پايه و … تفاوت عمده اي وجود دارد. آموزش در كشور هند، از سن پنج سالگيآغاز شده و از سه مرحله ابتدايي، متوسطه و عالي (دو دوره 5 ساله ابتدايي و متوسطه ويك دوره 2 ساله تكميلي) متشكل مي گردد. در مجموع، دوره تحصيلات ابتدايي و متوسطه 12سال به طول مي انجامد.
طبق آمار به دست آمده طي سال 1996 نرخ ثبت نام ناخالص بر مبنايسطوح مختلف آموزشي به شرح ذيل مي باشد:
. پيش دبستاني : 5 درصد
. اولين سطح : 101 درصد
. دومين سطح : 49 درصد
. سومين سطح : 9/6 درصد
ساختار آموزش پس از استقلال
پس از استقلال كشور هند به دليل نرخ بالاي بي سوادي (در حدود 85درصد) ، سرمايه هنگفتي به توليد كتب درسي ارزان قيمت تخصيص يافت. سه دهه پس ازاستقلال كشور، هزينه آموزشي به 40 برابر و نرخ افراد باسواد به بيش از 2 برابربالغگرديد.از سوي ديگر پيشرفت هاي آموزشي و افزايش تعداد موسسات آموزش عالي و مراكزتحقيقاتي وصنعتي به گسترش انواع كتابخانه ها و فراهم آمدن بازار كار براي افرادآموزش ديده منجرگرديد.در سال1956 كميسيون اعتبارات دانشگاهي هند با عنوان (يو.جي .سي ) عهده دار مسوو ليت تصويب مقررات ويژه آموزش عالي و تعيين استانداردهايآموزشي و تحقيقاتي گرديد. طي سال 1961 كميسيون مذكور به منظورارزيابي و پيشنهادمعيارهايي جهت ارتقائ استانداردهاي آموزشي در هند، به تشكيل كميته بررسي علوم بهرياست دكتر رانگاناتان مبادرت نمود.تا پيش از دهة 70 ، تنها سه دانشگاهدهلي (1948) ، بنارس (1966) و بمبئي (1967) از دوره كارشناسي ارشدبرخورداربودند.اين درحاليست كه در آغاز اين دهه 4 دانشگاه ا ليگر، ميسور ،كارناتاك و ويكرامبه افتتاح دوره هاي كارشناسي ارشد خود مبادرت نمودند. پس از استقلال كشور اين روندسرعت گرفت.
آموزش پايه
در4ايالت مختلف كشور آموزش پايه منحصرا بر نخستين مرحلةآموزشي (آموزش ابتدايي) شامل مي گردد و اين در حالي است كه در8ايالت ديگركشور دوره آموزش پايه بر كليه مقاطع آموزشي (ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان) مشتملمي گردد.
وسيع سازي بعد سيستم آموزش پايه
كشور هندوستان، 50 سال پس از استعمار انگلستان اقدام به اجرايسياست آموزش توده اي نمود. از آن زمان تاكنون اين سيستم از لحاظ تعداد مدارس وتعداد كودكان ثبت نامي در اين مدارس چندين بار گسترش يافته است. جدول ذيل نرخ ثبتنامي افراد طي دهة 1990و 4 دهة قبل از آن را به تصوير مي كشد.
نرخ رشد ثبت نام در مقاطع آموزشي پايه (برحسبميليون) طي سال هاي 1997 - 1950
|
سال
|
پسران
|
دختران
|
تعداد كل
|
|
ابتدايي و مقدماتي متوسطه 8-1
|
مقطع آموزش مقدماتي متوسطه 8-6
|
مقطع آموزش ابتدايي 5-1
|
ابتدايي و مقدماتي متوسطه 8-1
|
مقدماتي متوسطه 8-6
|
ابتدايي 5-1
|
ابتدايي و مقدماتي متوسطه 8-1
|
مقدماتي متوسطه 8-6
|
ابتدايي 5-1
|
|
1951
|
77/16
|
98/2
|
79/13
|
18/6
|
67/0
|
51/5
|
95/22
|
65/3
|
30/19
|
|
1961
|
6/31
|
62/5
|
98/25
|
99/14
|
87/1
|
12/13
|
58/46
|
48/7
|
10/39
|
|
1971
|
42/46
|
64/9
|
61/36
|
07/26
|
04/4
|
03/22
|
50/72
|
68/13
|
82/58
|
|
1981
|
40/61
|
69/14
|
71/46
|
64/36
|
25/7
|
29/39
|
07/98
|
95/21
|
11/76
|
|
1991
|
69/80
|
05/22
|
64/58
|
90/55
|
60/13
|
30/42
|
59/136
|
65/35
|
94/100
|
|
1992
|
09/79
|
22/21
|
58/57
|
62/54
|
87/12
|
75/41
|
50/151
|
09/34
|
62/99
|
|
1996
|
20/87
|
7/24
|
5/62
|
20/64
|
3/16
|
9/47
|
50/151
|
0/41
|
4/110
|
|
1997
|
53/85
|
7/23
|
38/61
|
39/63
|
80/15
|
59/47
|
91/148
|
50/39
|
41/109
|
نرخ ثبت نام در مدارس ابتدايي در فاصله سال هاي 1997-1951 شش بارافزايش داشته است و اين در حالي است كه در همين فاصله نرخ ثبت نام در مدارس مقدماتيمتوسطه (8-6) يازده بار افزايش داشته است. اين روند افزايشي در خصوص مدارس ابتداييدخترانه نه بار و در خصوص مدارس مقدماتي متوسطه 20 بار بوده است. به طور كلي ميتوان گفت روند كلّي افزايش نرخ ثبت نام در مدارس ابتدايي 76/3 درصد و در مدارسمقدماتي متوسطه 06/4 درصد بوده است.
با توجه به جدول فوق مي توان چند نكته به شرح ذيل را استنباطنمود:
1- سيستم آموزش ابتدايي كشور هندوستان از لحاظ بعدي پيشرفت قابلتوجهي داشته است. به گونه اي كه بالغ بر 150 ميليون نفر در مدارس ثبت نام نمودهاند. اين امر نشانگر تلاشي است كه در زمينه ايجاد مديريت دقيق و بسيج منابع صورتگرفته است.
2- اگر چه روند افزايش نرخ ثبت نام دختران طي 10 سال اخير سريع تراز پسران بوده است با اين حال اختلافات ميان دو جنس همچنان به قوت خود باقي است.
3- اگر چه نرخ ثبت نام در كلاسها تحسين برانگيز است، امّا بايدتوجه داشت كه رشد جمعيت طي چند دهة اخير نيز بسيار بالا بوده است. با مقايسه كلجمعيت واجد شرايط جهت ثبت نام در كلاسها، درمي يابيم كه همچنان چندين ميليون كودكوجود دارد كه از نعمت برخورداري از آموزش ابتدايي محروم مانده اند.
زبان آموزشي
در اكثر ايالات، زمان مادري يا زمان محلّي به عنوان واسطة آموزشيمورد استف اده قرارمي گيرد. اين در حالي است كه تسهيلات آموزشي و ساير امكانات ازمكاني به مكان ديگر متفاوت مي باشد.
آموزش زبان هندي
علاوه بر مناطقي از كشور كه مردمانش به زبان هندي تكلم مي نماينددر اكثر ايالت هاي غيرهندي زبان آموزش زبان هندي اجباري است. آموزش اجباري زبانهندي از ايالتي به ايالت ديگر متفاوت مي باشد. اين در حالي است كه آموزش هندي درتاميل نادو، تري پورا و ناحية كاريكال پونديچري اجباري نمي باشد.
آموزش زبان انگليسي
آموزش انگليسي در تمامي ايالات بغير از ايالت بيهار، اجباري ميباشد. با وجود اين كه آموزش انگليسي در اكثر مدارس اجباري است، از ايالتي به ايالتديگر متفاوت مي باشد. به طوركلي آموزش انگليسي در اغلب ايالات در كلاس هاي شش اليده اجباري مي باشد.
آزمون عمومي
در كليه ايالات در پايان كلاس هاي 10 و 12 آزمون عمومي به عمل ميآيد. در چندين ايالت حداقل سن لازم جهت حضور در آزمون هاي تكميلي متوسطه، چهارده تاشانزده سال تمام مي باشد. كه از آن جمله مي توان به ايالات آندهراپرادش، اورناچلپرادش، آسام، بيهار، گجرات، جامووكشمير، كاراناتاكا، كرالا، مهاراشترا، منيپور،اوريسا، پنجاب، تاميل نادو، تري پورا، بنگال غربي، جزاير آندامان و نكوبار، دهلي،لكشادويب و پونديچري اشاره نمود. در ايالت منيرورام حداقل سن لازم جهت حضور در اينآزمون، 13 سال تمام مي باشد، اين در حالي است كه در ديگر ايالت ها هيچ گونه محدوديتسني وجود ندارد. در ايالات اروناچل پرادش، بيهار، گجرات، جاموركشمير، كرالا،مهاراشترا، پنجاب، تاميل نادو، تريپورا، آندامان و نكوبار، لكشادويپ و پونديچري،حداقل سن لازم جهت حضور در آزمون هاي مذكور برخورداري از 16 تا 18 سال تمام ميباشد. در برخي از ايالات آزمون عمومي در مقطع آموزش مقدماتي متوسطه برگزار ميگردد.
تعداد روزهاي درسي
در نظام آموزشي كشور هند تعداد روزهاي درسي در طول يكسال در كليهايالات بر200 روز آموزش بالغ مي گردد.
مقطع آموزش پيش دبستاني
طول مقطع آموزش پيش دبستانی بردوره آموزشي1ساله كه ازسن 5 سالگي آغاز و تا سن 6سالگي به طول مي انجامد، مشتمل مي گردد.
|
سال تحصيلي
|
تعداد دانش آموزان دختر
|
تعداد كل دانش آموزان
|
تعدادمدارس
|
|
1990
|
687278
|
1510090
|
15427
|
|
1991
|
639116
|
1435724
|
13515
|
|
1992
|
652090
|
1463486
|
13662
|
|
1993
|
882886
|
1940692
|
17172
|
|
1994
|
986055
|
2115751
|
41187
|
|
1995
|
981279
|
2139200
|
38510
|
|
1996
|
1115307
|
2382401
|
38553
|
اهداف آموزشي
آموزش دوران كودكي از اهميت قاطعي برخوردار است. از اين روي سياستملّي آموزش بر اجراي برنامه هاي مراقبتي دوران كودكي ( ECCE) تأكيد فراوان نموده است. گفتني است كه اجراي چنين برنامه هايي به تسريع روند جهانيسازي آموزش ابتدايي و برنامه هاي توسعة زنان نيز ياري مي رساند. از اين طرح انتظارمي رود كه آمادگي لازم جهت برطرف نمودن نيازهاي آموزش ابتدايي را فراهم سازد. اينامر به طور غيرمستقيم با فراهم نمودن تسهيلات مراقبتي براي كودكان، به افزايش نرخثبت نام دختران در كلاس هاي ابتدايي منجر گرديده است. در بخش هاي مختلف، طرح هاييدر حال اجرا مي باشند كه هدف از اجراي آن دسترسي به كودكان مناطق آسيب پذير ودورافتاده مي باشد. با اين هدف كه آنها را از لحاظ بهداشتي، تغذيه اي و آموزشابتدايي تأمين نمايد. از جمله اين خدمات مي توان به تغذيه تكميلي. ايمن سازي،آزمايشات بهداشتي، آموزش غيررسمي پيش دبستاني و مشاركت عموم جامعه در ارائه خدماتبه كودكان زير رده سني6سال و مادران باردار اشاره نمود كه توسط دولت مركزيتأمين اعتبار مي گردد.
هرچند ICDS عمده ترين پايگاهي است كهاحتياجات آموزش همگاني EFA را برآورده مي سازد با اين حالچندين طرح ديگر نيز توسط دولت مركزي و دولت هاي ايالتي به مورد اجرا گذارده شدند كهعمده هدف آنها تكميل فرآورده هاي ICDS از لحاظ محتويات بودهاست. به عنوان مثال طرح مركزي از آن عده از سازمان هايي كه داوطلب برگزاري كلاس هايپيش دبستاني مي باشند، حمايت مي نمايد.
نرخ ثبت نام هاي به عمل آمده و گسترش برنامههاي آموزشي طي دهة 1990
|
ايالات مختلف
|
نرخ ناخالص ثبتنام 98-1997
|
كل ثبت نام
|
|
|
جمع
|
دختران
|
پسران
|
مجموع (كل)
|
|
آندهرا پرداش
|
3/13
|
4/13
|
3/13
|
49/7
|
|
آروناچل پرادش
|
6/71
|
67/7
|
4/75
|
20/38
|
|
آسام
|
8/12
|
4/12
|
1/13
|
11/10
|
|
بيهار
|
1/8
|
7/7
|
60/8
|
75/5
|
|
گوا
|
5/16
|
4/17
|
7/15
|
74/24
|
|
گجرات
|
7/16
|
4/17
|
1/16
|
35/16
|
|
هاروانا
|
29
|
3/29
|
8/28
|
14/11
|
|
هيماچل پرداش
|
1/17
|
4/17
|
8/16
|
49/13
|
|
جاموو كشمير
|
5/13
|
1/13
|
9/13
|
-
|
|
كاراناتاكا
|
5/36
|
1/36
|
9/36
|
51/20
|
|
كرالا
|
5/17
|
1/18
|
9/16
|
59/10
|
|
مدهيا پرداش
|
6/15
|
7/12
|
1/19
|
57/8
|
|
مهاراشترا
|
6/27
|
4/27
|
9/27
|
36/14
|
|
منيپور
|
5/125
|
1/126
|
125
|
81/38
|
|
ميخالايا
|
91
|
1/91
|
91
|
38/129
|
|
ميزورام
|
9/52
|
2/53
|
6/52
|
38/51
|
|
نگالند
|
9/143
|
7/135
|
9/151
|
99/136
|
|
اُورسيا
|
2/21
|
6/21
|
9/20
|
81/7
|
|
پنجاب
|
3/16
|
8/15
|
8/16
|
72/10
|
|
راجستان
|
9/14
|
3/14
|
5/15
|
86/10
|
|
سيكيم
|
6/72
|
5/71
|
6/73
|
31/60
|
|
تاميل نادو
|
8/11
|
7/11
|
8/11
|
90/5
|
|
تري پورا
|
83
|
1/84
|
9/81
|
07/66
|
|
آتار پرادش
|
8
|
8
|
8
|
52/5
|
|
بنگال غربي
|
3/16
|
7/15
|
17
|
24/9
|
|
جزاير
|
8/64
|
9/63
|
8/65
|
27/66
|
|
چنديگر
|
6/40
|
40
|
1/41
|
54/38
|
|
دادرا وهاولي
|
3/32
|
1/33
|
4/31
|
24/22
|
|
دامان و دايو
|
9/49
|
3/49
|
5/50
|
92/35
|
|
دهلي
|
9/29
|
8/30
|
9/28
|
48/25
|
|
لكشادويپ
|
109
|
138
|
3/90
|
05/51
|
|
پونديچري
|
40/10
|
2/38
|
7/41
|
5/50
|
|
هندوستان
|
9/16
|
4/16
|
3/17
|
33/10
|
منبع: شاخصهاي آموزش همگاني EFA
طبق آمار به دست آمده كل جمعيتي كه تا سال 1990 در رده هاي سني 6-3 سال قرار داشتند. (بنا به تخميني هاي برآورده اين ميزان بر7درصد كلجمعيت، (54/57 ميليون) نفر بالغ مي گردد.) بيش از 1063 ميليون كودك رده سني 3 الي 6ساله كه در مناطق محروم قرار دارند، منتظر حضور در مراكز آموزش پيش دبستاني ميباشند. اگر چه نرخ ثبت نام خالص كودكان از 33/10 طي سال 1990 به 9/16 درصد طي سال 1998 افزايش يافته است، اما با اين حال طرح مراقبتي كودكان از لحاظ تحت پوشش قراردادن برنامه هاي آموزشي ويژه كودكان ضعيف عملكرده است. علاوه بر اين سطح پوشش طرحمذكور از منطقه اي به منطقة ديگر كاملاً متفاوت بوده است. ايالت بيهار و آتارپرادشبا پوششي كمتر از 10 درصد دو نمونة بارز در اين مورد مي باشند. اغلب ايالات واقع درشمال شرقي كشور از پتاتسيل مثبت اجراي طرح مراقبتي كودكان بهره مند گرديده اند. جهتموفقيت برنامه هاي مراقبتي كودكان و گسترش ارتباط آن با آموزش ابتدايي، برقراريهماهنگي ميان بخشها ضروري است. با تأسيس كميته هايي در سطح ايالتي جهت اجراي طرحهاي ويژه، دولت هاي ايالتي تلاش مي نمايد ت ا هم اه نگ ي هاي موجود را افزايشدهد
ازجمله مهمترين اهداف آموزشي مقطع آموزش پيش دبستانی مي توان بهموارد ذيل اشاره نمود:
1- رشد كامل ذهنیكودكان رده سني6 سال
2- آماده سازي كودكان جهت ورود به مراكزآموزش ابتدايي
3- تدارك خدمات آموزشی متناسب براي دختران دوره ابتدايي
4- تدارك خدمات پشتيباني جهت فعاليت زنان و اقشار كم در آمدجامعه
با وجوديكه مقطع آموزشي مذكوربخشي ازنظام آموزشي رسمي به شمار ميرود، با اين حال اجباري نمیباشد
طرح آموزش و مراقبت هاي دوران كودكي ( ECCE )
طراحي و تدارك طرح آموزشي و مراقبت هاي دوران كودكي ECCE به روشي اصولي به اجتماعي تر نمودن گروه هاي كودكان، ايجادسلامتي و تندرستي، تشويق روند يادگيري خلاق و ارتقاء شخصيتي انان منتهي مي گردد. اجراي طرح مذكور براي اقشار كم درآمد جامعه به جبران نقايص فيزيكي، رواني و عاطفيكودكان منجر مي گردد. علاوه بر اين اجراي طرح ECCE به جهانيشدن آموزش ابتدايي و افزايش نرخ ثبت نام و ابقاء تحصيلي دانش آموزان در مدارسابتدايي كمك مي نمايد. در حال حاظر طرح تكميلي توسعه خدمات ويژه كودكان با عنوان (ICDS) عمده ترين هدف طرح ECCE به شمارمي رود. علاوه بر دولت هاي ايالتي، مراكز پيش دبستاني، بالواديس و غيره نيز كه تحتپوشش نهاد مركزي رفاه اجتماعي قرار دارند به اجراي طرح مذكور مبادرت مي نمايند. جهتايجاد همگرايي هر چه بيشتر در برنامه هاي دولت و ساير نهادها، بر مشاركت اعضاءمحلّي و گروه هاي پانچاياتي راج تأكيد فراوان شده است. بعلاوه طرح ECCE كه به عنوان طرح ويژه مراقبت هاي بهداشتي، رواني-اجتماعي،تغذيه اي و آموزشي كودكان به حساب مي آيد، طي سال هاي آتي ترويج و رشد چشمگيريبرخوردار بوده است.
مقطع آموزش ابتدايي
ساختار آموزشي
آموزش ابتدايي در كشور هند از شش سالگي آغاز شده و به مدت هشت سالادامه مي يابد. به عبارت ديگر اين دوره از آموزش كودكان رده هاي سني 6تا 14 سال راتحت پوشش قرار داده و از كلاس اول آغاز شده تا پايه هشتم ادامه مي يابد مقطع آموزشابتدايي خودبه از سطح آموزش ابتدايي پنج ساله و آموزش پس از ابتدايي يا مياني سهساله بر اساس قانون اساسي هند متشكل ميگردد . دولتهاي ايالتي مكلف به ارائه آموزش وپرورش رايگان و اجباري به كودكان رده هاي سني 6 تا 14 سال مي باشد. سال تحصيلي مقطعآموزش ابتدايي بر 200 روز كاري كه از اوايل تابستان آغاز شده و تا تابستان آتيادامه مي يابد مشتمل مي گردد. از جمله برنامه هاي درسي پنج سال اوليه آموزش ابتداييمي توان به آموزش محيطي ،رياضي،هنر،آموزش كار و فعاليتهاي بهداشتي و آموزش يك زبانبا تاكيد بر زبان مادري اشاره نمود. در سه سال سي از دبستان رياضيات ،علوم وتكنولوژي، آموزش زبانهاي هندي، انگليسي و يك زبان محلي ،تربيت بدني و بهداشت، علوماجتماعي، هنر و آموزش كار به دانش آموزان ارائه مي گردد. بر اساس آخرين گزارش آماريوزارت توسعه منابع انساني ،تعداد كل دانش آموزان وزارت توسعه منابع انساني، تعدادكل دانش آموزان مقطع آموزش ابتدايي 8ساله طي سال 1999 پس 000/240/151 نفر بالغميگردد كه بدين ترتيب نسبت افراد ثبت نام شده از تعداد كل كودكان لازم التعليم دراين دوره از 6/42 درصد طي سال 1950 به 14/92 درصد طي سال 1999 گفتني است كه تعدادمدارس اين دوره از 000/223 مدرسه سال 1950 به 000/817 مدرسه طي سال 1999 و تعدادمعلمان نيز از 000/624 نفر طي سال 1950 به 000/180/3 نفر طي سال 1999 افزايش يافتهاست.
آمار آموزشي مقطع آموزش ابتدايي
|
سال تحصيلي
|
تعداد معلمين زن
|
تعداد كل معلمين
|
تعداد دانش آموزان دختر
|
تعداد كل دانش آموزان
|
تعداد مدارس
|
|
1990
|
470414
|
1636898
|
41023604
|
99118320
|
558392
|
|
1991
|
498934
|
1693014
|
42359096
|
101577089
|
565786
|
|
1992
|
492966
|
1681970
|
44915896
|
105370216
|
572541
|
|
1993
|
506913
|
1703164
|
46396230
|
108200539
|
572923
|
|
1994
|
533117
|
1714395
|
46786705
|
109043663
|
581305
|
|
1995
|
553166
|
1740436
|
47373540
|
109734292
|
590421
|
|
1996
|
584953
|
1789733
|
47891749
|
110390406
|
581305
|
60% معلمين ويژه كلاسهاي آموزشي پنجاه نفره
34% معلمين ويژه كلاسهاي 51 تا 100نفره
ميانگين39% معلمين ويژه كلاسهاي بيش از 50 نفر
5% معلمين ويژه كلاسهاي بيش از100 نفره
نرخ افت تحصيلي (طي سال 1996)
طبق آمار به دست آمده طی سال 1996 نرخ افت تحصيلی دانش آموزانمقطع ابتدايی
نرخ افت تحصيلي دانش آموزان دوره اول ابتدايي (5/34 درصد)
نرخ افت تحصيلي دانش آموزان دوره دوم ابتدايي (6/51 درصد)
82 درصد كودكان رده هاي سني 14-6 سال به تحصيل دردوره آموزشابتدايي مبادرت مي نمايند. طبق آمار به دست آمده طی سال1995 نسبت ثبت نام ناخالصپايه 1تا 4 بر104 و براي پايه 6 تا 8 بر2/67 درصد بالغ مي گردد.
طرح هاي اجرايي
از جمله مهم ترين طرح هاي به اجرا درآمده پس از استقلال كشور درسال 1947 در مقطع آموزش ابتدايي مي توان به طرح هاي ذيل اشاره نمود:
1- پروژه Lok jumbish
طي پروژه مذكور كه به منظور ارتقاء سطح كيفي و كمي آموزش ابتداييدر ايالت راجستان هند به مورد اجرا گذارده شد 75 فرقه بالغ بر 12 ميليون نفر تحتپوشش قرار گرفتند.
پروژه مذكور همچنين به عنوان گام نخستي در برقراري همكاري ميانسازمان هاي دولتي، معلمين، سازمان هاي غيردولتي و عامه مردم به شمار آمده كه بهتوجه خود به ارتقاء روند ملي سازي برنامه هاي آموزش ابتدايي منجر گرديده است.
از جمله مهم ترين اصول پروژه Lok jumbish به 7 اصل ذيل اشاره نمود:
1- تأكيد به نظارت بر امور در عوض پرداختن به عملكرد صرف
2- مشاركت همگاني
3- عملكرد غيرمتمركز (تمركززدايي از توجه به منطقه يا مناطقخاص)
4- آموزش همگاني
5- هماهنگي با روند كلي نظام آموزشي كشور
6- انعطاف پذيري در مديريت
7- تشكيل سطوح مختلف مديريتي
لازم به ذكر است ك فاز نخست پروژه مذكور در مدت زمان 2 سال طي سالهاي 94-1992 به مورد اجرا درآمد. هزينه هاي به عمل آمده جهت اجراي فاز اول اينپروژه توسط دولت هند، دولت راجستان و آژانس بين المللي توسعه همكاري هاي سوئد (SIDA) به نسبت 3/1/2 تأمين گرديد. فاز دوم پروژه مذكور نيز تا سال 1998 به مورد اجرا گذارده شد. طبق برآوردهاي به عمل آمده، كل هزينه فاز 1 و 2 پروژه Lok jumbish بر 1100 ميليون روپيه و فاز 3 اين پروژه بر 4000ميليون روپيه بالغ گرديده است.
گفتني است كه از كل اين اعتبارات مبلغ 200 ميليون روپيه توسط دولتنروژ هزينه گرديده است.
2- پروژه Shksha karmi
پروژه فوق كه از آن تحت عنوان پروژه (SKP) ياد مي گردد از سال 1987 و با حمايت آژانس بين المللي توسعه همكاري هاي سوئد (SIDA) به مورد اجرا درآمده است.
هدف غائي پروژه فوق، جهاني سازي و ارتقاء سطح كيفي آموزش ابتداييدر مناطق دورافتاده و عقب افتاده روستايي ايالت راجستان با تمركز عمده بر آموزشدختران مي باشد.
به واسطه عدم حضور معلمين كافي در مراكز آموزش ابتدايي به عنوانمانعي بر سر راه نيل به هدف جهاني سازي آموزش ابتدايي (UEE)،طي پروژه فق سياست جانشيني معلمين قديمي با معلمين جوان محلي كه از آن ها تحت عنوان Shiksha karmi ياد مي گردد با برنامه هاي آموزش منسجم تر ونظارت گسترده تر به مورد اجرا درآمد. لازم به ذكر است ك اين پروژه، به طور كامل ازمحل اعتبارات خارجي (آژانس بين المللي توسعه همكاري هاي سوئد (SIDA) طي پرداخت 90 درصدي در مرحله اول (فاز 1) و پرداخت 50 درصديطي مرحله دوم (فاز 2) تأمين اعتبار مي گردد. اين پروژه، با هزينه اي بالغ بر 212ميليون روپيه جهت اجراي فاز 1 و 490 ميليون روپيه جهت اجراي فاز 2 و با تأكيد عمدهبر آموزش منسجم و مستمر ضمن خدمت معلمين به مورد اجرا درآمده است. طي پروژه SKP همچنين برنامه هاي آموزش غيررسمي در مدارس تحت عنوان مدارس Prehar Pathshalas و در قالب جدول زمان بندي مناسب به علاقهمندان ارائه مي گردد. گفتني است كه پروژه مذكور در حال حاضر به تربيت تعداد 150هزار معلم در مدراس رسمي و تعداد 3520 معلم در مدارس Prehar Pathshalas و 4271 معلم (Shiksha karmi) ميپردازد.
3- پروژه آموزش ابتدايي Andra Pradesh
پروژه فوق كه از آن تحت عنوان پروژه (APPEP) ياد مي گردد، در جنوب ايالت Andra Pradesh جهت ارائه برنامههاي آموزش ابتدايي به ويژه دختران كه تنها 34 درصد از آنان از نعمت سواد برخوردارمي باشند و تربيت معلمان متخصص و گسترش فعاليت هاي احداث مدارس به مورد درآمدهاست.
در اين پروژه بالغ بر 80 هزار معلم در 23 منطقه در 3 هزار مركزآموزش معلمان تحت تعليم قرار گرفته اند. لازم به ذكر است كه پروژه فوق، با هزينه ايبالغ بر 1000 ميليون روپيه در قالب طرح هشتم توسعه كشور از محل اعتابارت ملي كشورانگلستان به مورد اجرا درآمده است.
4- پروژه آموزش پايه Uttar Paradash
پروژه مذكور كه در قالب طرح آموزش همگاني توسط دولت ايالتي Uttar Paradash در ژوئن سال 1993 به مورد اجرا درآمد مورد حمايتمالي بانك جهاني قرار گرفت. پروژه فوق در حال حاضر در 12 ناحيه از كشور اجرا ميگردد. لازم به ذكر است كه اجراي اين پروژه در آينده نزديك به 15 منطقه كشور افزايشخواهد يافت. اين پروژه با هزينه كلي 7288 ميليون پوند و در طي مدت زمان 7 سال بهاجرا درآمده است. آژانس توسعه بين المللي سوئد (IDA) و بانكجهاني مشتركا تا ميزان 1/163 ميليون دلار آمريكا از هزينه هاي اين پروژه را تأميننموده اند. گفتني است كه 13 درصد هزينه هاي كلي پروژه مذكور نيز از محل سهم بودجهدولتي ويژه دولت هاي ايالتي به اين پروژه اختصاص يافته است. اولين دوره تربيت ضمنخدمت معلمان كه در قالب پروژه فوق به اجرا درآمد در اكتبر سال 1995 پايانپذيرفت.
لازم به ذكر است كه طي اين دوره 40 هزار معلم تحت تعليم قرارگرفتند.
5- پروژه آموزشي Bihar
پروژه آموزشي Bihar كه از آن تحت عنوانپروژه (BEP) ياد مي گردد در سال 1991 با هدف ارتقاء سطح كيفيو كمي نظام آموزش ابتدايي در ايالت بيهار هندوستان به مورد اجرا گذارده شد.
در پروژه مذكور تأكيد عمده اي بر تحت پوشش قرار دادن مناطق محرومو عقب افتاده معطوف گرديده است. از جمله مهم ترين سياست هاي پروژه فوق مي توان بهموارد ذيل اشاره نمود:
· اجراي پروژه در 7 منطقه كشور
· برقراري ارتباط مستحكم ميان پروژه آموزشي Bihar و نظام آموزشي كشور
· تأكيد عمده بر آموزش سطوح i-v
· تأكيد عمده بر آموزش معلمان و مطالعات دوره اي
دومين مرحله (فاز 2) پروژه به مدت 2 سال در حال انجام مي باشد. مبلغ هزينه شده كل طي فاز 2 پروژه كه طي سال هاي 98-1996 به مورد اجرا گذارده شد بر 613 ميليون روپيه بالغ مي گردد كه توسط سازمان UNICEF، دولتهند و دولت ايالتي بيهار به نسبت 1/2/3 تأمين گرديده است. گفتني است كه مبلغي بالغبر 3600 ميليون روپيه جهت اجراي فاز 1 و 2 پروژه فوق هزينه گرديده است.
6- پروژه آموزش ابتدايي منطقه اي
پروژه مذكور كه در نوامبر سال 1994 به مورد اجرا درآمد به عنوانطرح پيشروي ارتقاء نظام آموزش ابتدايي در كشور هند مطرح مي باشد.
هدف غائي پروژه فوق عملياتي نمودن راهبردهاي استراتژيك جهت نيل بهسياست جهاني سازي آموزش ابتدايي و گسترش اين برنامه ها به مناطق دورافتاده و محرومكشور است. در اين پروژه تجارب و ايده هاي مثبت و كارآمد چندين ايالت مدنظر قرارگرفته است. از جمله مهم ترين اهداف پروژه DPEP مي توان بهموارد ذيل اشاره نمود:
· تدارك برنامه هاي آموزش ابتدايي جهت دسترسي كليه كودكان هندي بهآموزش هاي اوليه در نظام آموزش رسمي يا آموزش غيررسمي (NFE)
· كاهش نرخ افت تحصيلي به كمتر از 5 درصد و افزايش نرخ ثبت نام وپيشرفت تحصيلي
· افزايش متوسط پيشرفت دانش آموزان در سطوح آموزش پايه به ويژهآموزش ابتدايي تا سقف 40 درصد
گفتني است كه 85 درصد از هزينه پروژه مذكور توسط دولت هند و باقيمانده هزينه ها توسط دولت هاي ايالتي تأمين مي گردد. آژانس توسعه بين المللي (IDA) بالغ بر 260 ميليون دلار به اجراي فاز اول و 425 ميليون دلارجهت اجراي فاز 2 پروژه اختصاص داده است. اتحاديه اروپا (Eu) نيز به تأمين هزينه تا سقف 150 ميليون دلار مبادرت نموده است. اين در حالي است كهاعتبارات هزينه شده توسط دولت هلند جهت اجراي اين پروژه بر 8/25 ميليون دلار بالغمي گردد. نخستين مرحله از پروژه فوق در 42 منطقه كشور در ايالات Assam، Haryana، Karnatalea، Kerala، Maharashtr، Tamilnadu و Madhya Pradesh به مورد اجرا گذارده شد. طي فاز 2 پروژه نيز اين طرح در 80 منطقهمتعلق به ايالات Orissa، Himachal Pradesh، Andhra Pradesh، West bangal، Httar Pradesh و Gujarat و ايالات فاز 1 به مورد اجرا گذارده شد.
7- طرح ملي تغذيه رايگان
طرح مذكور با عنوان طرح ملي تغذيه رايگان دانش آموزان مقطع آموزشابتدايي در 15 آگوست سال 1995 در جهت ارتقاء نرخ ثبت نام و ابقاء تحصيلي دانشآموزان به ويژه دانش آموزان خانواده هاي كم درآمد و محروم به مورد اجرا گذارده شد. طرح مذكور طرحي ملي است كه به مدت كوتاهي در سراسر مدارس ابتدايي كشور به مورد اجرادرآمد. طبق طرح مذكور كليه دانش آموزان سطوح i-v آموزش طيسال هاي 1997 تا 1998 از تغذيه رايگان در مدارس بهره مند گرديدند. در طول سال 96- 1995 بالغ بر 378 منطقه، 225 هزار مدرسه و 33 ميليون كودك هندي با هزينه اي بالغ بر 412/4 ميليون روپيه تحت پوشش اين طرح قرار گرفتند. طي سال 97-1996 دامنه طرح مذكورگسترش يافته و 4/55 ميليون دانش آموز را تحت پوشش قرار داد. گفتني است كه طي طرحاخير بالغ بر 110/8 ميليون روپيه هزينه گرديد. طي مرحله 3 طرح مذكور كه طي سال 98-1997 به مورد اجرا درآمد بالغ بر 110 ميليون دانش آموز كلاس هاي مقطع آموزشابتدايي تحت پوشش قرار گرفتند. در پايان طرح مذكور گزارشات رضايت بخشي از افزايشنرخ ثبت نام و ابقاء تحصيلي دانش آموزان در مدارس مشهود بوده است.
تمركززدايي آموزشي
طرح تمركززدايي آموزشي از مقطع آموزش ابتدايي بخشي از سياست مليكشور هند طي سال 1986 به شمار مي آيد. طرح مذكور توسط كميته هاي تحت عنوان كميتههاي آموزش روستايي (VECs) در جهت مديريت هر چه بهتر آموزشابتدايي در كشور به مورد اجرا درآمده است.
طرح مذكور با هدف اجراي سياست هاي خانواده محور و كودك محور درحوزه آموزش به ويژه آموزش ابتدايي و دستيابي كليه كودكان به امكانات آموزش مناسب درمدارس رسمي يا غيررسمي و ادامه تحصيلات در اين مراكز مي باشد.
نرخ ثبت نام و حضور در مدارس
سن رسمي جهت ورود در كلاس هاي مقطع آموزش ابتدايي در كشورهندوستان6سال تمام مي باشد. كشور هندوستان متعهد گرديده تا براي كليهكودكان رده هاي سني 14 – 5 سال آموزش رايگان فراهم نمايد. چندين شاخص وجود دارد كه به كمك آن مي توان نرخ حضور كودكان در مدارس را مشخص نمود. نرخ ثبت نام كودكان، مهم ترين شاخص مي باشد. جدول ذيل نسبت ناخالص ثبت نام (GER) را نشان مي دهد. به عبارت ديگر اين جدول نسبت ثبت نام به كلجمعيت افراد رده هاي سني 14-6 سال را نمايش مي دهد.
نرخ ناخالص ثبت نام در مقاطع آموزشمقدماتي
|
مقطع مقدماتي متوسطه سطوح 8-6 ويژه افراد رده هاي سني 14-11 سال
|
مقطع آموزش ابتدايي – سطوح 5 -1 ويژه افراد رده هاي سني 11-6 سال
|
|
كل
|
دختران
|
پسران
|
كل
|
دختران
|
پسران
|
سال
|
|
87/67
|
82/54
|
82/79
|
28/87
|
89/75
|
12/98
|
1991
|
|
5/67
|
5/72
|
5/72
|
6/84
|
46/73
|
0/95
|
1992
|
|
4/62
|
9/70
|
9/70
|
6/90
|
9/81
|
7/98
|
1996
|
|
5/58
|
5/66
|
5/66
|
3/90
|
5/81
|
5/98
|
1997
|
نرخ ناخالص ثبت نام دانش آموزان مقطع ابتداييطي دهه 1990 بر مبناي درصد
نرخ جمعيت و مناطق بهره مند از خدمات آموزش ابتدايي بر مبناي درصد طي دهه 1990
با توجه به جداول فوق مي توان پي برد كه نرخ ثبت نام طي اين دههنسبتاً ثابت مانده است. اين امر بويژه در خصوص ثبت نام دانش آموزان پسر در كلاس هايابتدايي صحّت دارد. اين در حالي است كه ارقام ثبت شده براي دختران نشان دهندة رشد6درصدي در نرخ ثبت نامي آنان مي باشد. اين امر احتمالاً به چند عامل بستگيدارد. يكي از دلايل، عدم ثبت نام از كودكان در سنين معين مي باشد. گفتني است كهشرايط سني از ايالتي به ايالت ديگر كشور متفاوت مي باشد. در ايالت كِرالا و تاميلنادو از 60 درصد از كودكان رده سني 5 سال در كلاس هاي اوّل ابتدايي ثبت نام به عملمي آيد. اين در حالي است كه اكثر ايالات كشور در سن6سالگي از كودكان دركلاس هاي ابتدايي ثبت نام به عمل مي آيد. در برخي از ايالات كشور نيز اين سن7سال تمام بوده است. اين امر مي تواند از دو عامل تأثير پذيرفته باشد:
. عدم آمادگي مدارس جهت ارائه خدمات آموزشي
. نرخ رو به رشد نسل جديد يادگيرندگان در كشورهاي عقب افتاده
علاوه بر اين برخي ايالات نيز با پيروي از چندين طرح جديد به ثبتنام از كودكان رده هاي سني بالاتر در اين كلاسها مبادرت مي نمايند كه اين امر خودتركيب سن آموزش را تحت تأثير قرار مي دهد.
در كل مي توان گفت كه از 30/90 درصد نرخ ناخالص ثبت نام (GER) در مدارس ابتدايي (5/98 درصد پسر و 5/81 درصد دختر)، تنها 7/71 درصد به نرخ خالص ثبت نام تعلق دارد. (7/77 درصد پسر و 64 درصد دختر). 17ايالت كشور از پائين تر ميانگين ملي برخوردارند و اين درحالي است كه 15 ايالت ديگراز سهمي از بالاتر از ميانگين ملّي برخوردار مي باشند. مطابق آمار ارائه شده كشورهندوستان جهت جذب كليه كودكان به مدارس چالش بزرگي پيش رو دارد. اگر از زاويه ديگربه اين موضوع نگاه كنيم متوجه مي شويم كه طي دهة 90 نرخ نام نويسي ناخالص از پسرانو دختران (در مقطع ابتدايي) به حال ثابت درآمده است. طي اين دهه آمار افرادي كه درسنين بالا يا پائين تر از معيار تعيين شده در كلاس هاي ابتدايي ثبت نام نموده اندرو به كاهش گذارده است. در نمودارهاي آماري نرخ نام نويسي خالص و ميزان حضور دانشآموزان در مدارس نشان داده شده است. از اين آمار و ارقام مي توان به دو موضوع پيبرد:
اوّل اينكه نرخ پائين ثبت نام در كليه بخش هاي كشور معضل محسوبنمي گردد. اغلب ايالات كشور حتي ايالاتي كه زير خط توسعه قرار داشته اند. (همانندايالت مدهياپرادش 1/88 درصد) آمار بالايي از نرخ نام نويسي خالص (80 درصد) ارائهداده اند. با اين وجود برخي از ايالات كشور من جمله جامووكشمير، ناگالند، آتارپرادشو تنگال غربي با مشكلات جدي روبرو مي باشند. دوّم اينكه اگر چه نرخ دختراني كه ازآنها ثبت نام به عمل آمده طي چند سال اخير روبه افزايش گذارده است، اما شكافي كهميان اين دوجنس (دختر و پسر) وجود داشته همچنان به قوت خود باقي است. آمارها نشانمي دهند كه در ازاي دختراني كه در رده هاي سني 14-6 سال ثبت نام نموده اند، دخترانينيز به همان تعداد و در همان گروه سني خارج از مدارس به سر مي برند. در ايالاتي چونبيهار، جامووكشمير، راجستان، آتار پرادش اين مشكل توجه عمده اي را مي طلبد. درآتارپرادش از تعداد 11 دختر حتي2نفر نيز در مدارس ابتدايي حضور نمييابند.
با توجه به مشكلات منطقه اي، شكاف جنسي و مشكل رشد جمعيت، دولتمركزي و دولت هاي ايالتي معيارهاي جديدي را در اين خصوص وضع نمودند كه از آن جملهمي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
الف) معيارهايي كه از قبل براي اندازة جمعيت و راه اندازي امكاناتآموزشي در سكونتگاههاي كوچك اتخاذ گرديده بود، دچار تغييراتي گرديد. اين تغييراتهمانگونه كه در ارقام ارائه شده در ايالات مدهياپرادش و آندهراپرادش نتايج مثبتي دربرداشته است (گفتني است كه اكثريت جمعيت اين دو ايالت در مناطق سكونتي تپه اي و بهصورت اقليت قومي سكني گزيده اند).
ب) احداث مدارس واجراي طرح هاي آموزشي من جمله پروژه هاي لاكجامبيش راجستان از جمله عمده تلاش هايي بود كه موفقيت هايي در اين زمينه نيز كسبنمود.
ج) استراتژي سومي كه در جهت افزايش نرخ ثبت نام وحضور كودكان درآموزش ابتدايي و كاهش ناهمگوني ميان بخشهاي مختلف اتخاذ گرديد، طرح تمركززداييآموزش بود. با توجه به اينكه ناهمگوني ها در سطح ايالات فوق العاده زياد بوده و باتوجه به اينكه طرح هاي ايالتي قادر به پاسخگويي به ملاحظات ملي نمي باشند از اينروي DPEP كه بيش از 200 حوزه را تحت پوشش قرار داده است بهاتخاذ سياست جديدي در جهت برنامه ريزي هاي آموزش ابتدايي مبادرت نموده است.
مقطع آموزش متوسطه
ساختار آموزشي
به طور اساسي در كليه كشورهاي جهان آموزش متوسطه از نقش بسيار مهمحساس و سرنوشت سازي در آينده فرد و اجتماع برخوردار مي باشد. در اين دوره از يك سوپي ريزي آموزش علوم و تكنولوژي عيق تر از دوره قبل مورد توجه قرار گرفته و دانشآموزان آمادگي لازم جهت ورود به دوره هاي عاليتر آموزشي بهره مند مي گردندو از سويديگر به عنوان يكي از اعضاي جامعه به كسب مهارتهاي اجتماعي و بازار كار مبادرت مينمايد. در واقع آموزش متوسطه پلي است كه آموزش ابتدايي را به آموزش عالي دوره هايفني و حرفه اي و يا ورود به بازار كار و زندگي اجتماعي متصل مي نمايد. بر اساس خطمشي جديد آموزش نظام آموزش متوسطه در هند از چهارده سالگي آغاز شده و تا مدت چهارسال ادامه مي يابد . به عبارت ديگر اين دوره از پايه نهم آغاز شده و تا پايهدوازدهم ادامه مي يابد . اين دوره نيز از دو دوره آموزشي دو ساله مقدماتي و تكميليمتصل ميگردد. در برنامه ريزي مقطع مقدماتي متوسطه بر دروس عمومي و پايه متمركزميگردد. در صورتي كه در مقطع تكميلي متوسطه برنامه ريزي درسي بر دروس تخصصي تاكيددارد . به طور كلي برنامه هاي درسي اين دوره كه دروس رياضيات،علوم،تكنولوژي، علوماجتماعي، تربيت بدني و بهداشت،آموزش هنر، مهارتهاي حرفه اي ، كار تجربي و آموزشزبانهاي هندي،انگليسي و زبانهاي محلي مشتمل ميگردد. كتابهاي درسي به زبان انگليسيتاليف مي شوندو از آنجائيكه زبان اداري و ديواني اين كشور انگليسي است به زبانانگليسي نيز تدريس مي گردد.
بر اساس گزارش وزارت توسعه منابع انساني تعداد مدارس دوره چهارساله آموزش متوسطه از 416،7 مدرسه طي سال 1950 به 436،112 مدرسه طي سال 1999 بالغمي گردد. تعداد معلمان اين دوره نيز از 000،127 نفر طي سال 1950 به 878،747،1 نفرطي سال 1999 افزايش يافته و تعداد دانش آموزان نيز در اين دوره به 27,767,449 نفربالغ مي گردد. بررسي و مقايسه آمارهاي موجود روشن مي سازد كه كشور هند به رغمازدياد جمعيت، بويژه در رده هاي سني كودكان لازم التعليم و فقدان منابع طبيعياستراتژيك من جمله نفت و گاز توفيق فراواني در فراهم سازي امكانات و سرمايه گذاريهاي مالي وانساني در زمينه آموزش بويژه براي كودكان طي 5 دهه اخير داشته است. بهنحوي كه نسبت ثبت نام دانش آموزان از 33/18 درصد درزمان استقلال بر 14/92 درصدافزايش يافته است.
سيستم امتحاني و مدارك تحصيلي
ارزشيابي تحصيلي در نظام آموزشي هند از جايگاه ويژه اي برخوردارمي باشد. به طور علمي ، درتمامي ايالت هاي كشور سطوح تحصيلي به كلاسها يا پايه هايمتعدد تقسيم شده و ارتقا از يك پايه به پايه بعدي متوسط به نتيجه ارزشيابي نهايي درپايان سال تحصيلي است. در سطح آموزش ابتدايي ، آزمون ها از انعطاف كافي برخورداربوده و به صورتي داخلي و در سطح مدرسه اي برگزار مي گردد. اين مقطع سياستهاي آموزشيبه گونه اي است كه كليه دانش آموزان به گذراندن كلاسهاي اول تا پنجم با موفقيت بدوننياز به تكرار پايه مبادرت مي نمايد. مدارك دوره هشت ساله آموزش ابتدايي توسطمدارسي صادر شده و از اعتبار كافي و جهت ورود به آموزش متوسطه برخوردار مي باشد. مسئوليت اجراي آزمونها مقطع متوسطه در پايه هاي نهم و يازدهم از جمله وظايف مدارسيبه شمار آمده و اين در حالي است كه مسئوليت اجراي ارزشيابي در پايه هاي دهم ودوازدهم اين دوره به عهده هيات مديره آموزش متوسطه ايالتي مي باشد. به طور معمولهيات مديره آموزش متوسطه به اجراي اين وظيفه از طريق برگزاري آزمونهاي علمي وسئوالات استاندارد شده مختلف علمي با همكاري معلمان مجرب مبادرت نموده و بر اساسنتايج اين آزمونها مدارك تحصيلي براي دانش آموزان موفق صادر ميگردد. برخورداري ازمدارك صادره در پايه هاي دهم و دوازدهم جهت ورود به مقطع تكميلي متوسطه و دوره هايعالي فني و حرفه اي، كالج ها و دانشگاهها و يا جهت استخدام الزامي است.
آمار تحصيلي مقطع آموزش متوسطه
|
سال تحصيلي
|
تعداد معلمين زن
|
تعداد كل معلمين
|
تعداددانش آموزان دختر
|
تعداد كل دانش آموزان
|
|
1990
|
768315
|
2331797
|
19332539
|
54180391
|
|
1991
|
783517
|
2381408
|
20041128
|
55673664
|
|
1992
|
791747
|
2435293
|
22714721
|
61418729
|
|
1993
|
836754
|
2485158
|
23775784
|
63262226
|
|
1994
|
879812
|
2567696
|
24167941
|
64425675
|
|
1995
|
919782
|
2657985
|
24824243
|
65902708
|
|
1996
|
966743
|
2738205
|
26150336
|
68101705
|
طبق آمار به دست آمده طی سال 1996تعداد مدارس مقطع متوسطه طي سال1996 بر102183مدرسه ونسبت معلمين به دانش آموزان بر33/1بالغ مي گردد.
آموزش عالي
سيستم آموزش عالي هند از انعطاف پذيري بسيار بالايي برخوردار ميباشد، به گونه اي كه همواره و در هر شرايطي براي دانشجويان مقاطع مختلف امكان ادامهتحصيلات در گرايشات مختلف تحصيلي وجود دارد.گفتني است كه در اين كشور هيچ دورهآموزشي دكتري پيوسته برخوردار نبوده و دانشجويان ملزم به گذراندن مقاطع تحصيليكارشناسي و كارشناسي ارشد يكي پس از ديگري مي باشند. سپس در مراحل نهايي آموزش بهتحقيق و انجام پژوهش در مقطع دكتري پرداخته و نهايتا با تهيه پايان نامه و ارائه آنبه استاد راهنما به دفاعيه مي پردازند. در زمينه رشته هاي غير پزشكي نيز دو گرايشوجود دارد؛يكي زير مجموعه مهندسي و ديگري زير مجموعه رشته ها و دوره هاي علوم ميباشد. رشته هاي مهندسي طي دوره هاي آموزشي 4 ساله مقطع كارشناسي و دوره هاي2 سالهمقطع كارشناسي ارشد به علاقه مندان ارائه مي گردد. اين رشته ها در هندوستان بهعنوان دوره هاي پيشرفته يا تخصصي نيز شناخته شده اند و لذا قوانين خاصي در زمينهصدور پذيرش اين رشته ها براي دانشجويان خارجي وجود دارد و علاوه بر اين شهريه ايندوره ها براي دانشجويان خارجي بسيار بالاست. رشته هاي علوم كه همواره از اقبالبيشتري از سوي دانشجويان خارجي برخوردار بوده اند،از تنوع بسيار بالايي نيزبرخوردار مي باشند.رشته هاي علوم در مقطع كارشناسي 3 سال و در مقطع كارشناسي ارشد 2سال به طول مي انجامد.
مقطع دكتري نيز شامل هيچ كلاس يا آزمون ورودي نشده و دانشجويان ميتوانند در هر يك از اين رشته ها با خاتمه مقطع كارشناسي ارشد ضمن برقراري ارتباط بااستاد راهنما و توافق بر سر محتواي پايان نامه به انجام پژوهش بپردازند.لازم به ذكراست كه مدت اين تحقيقات حد اقل 2 سال و حد اكثر 5 سال ميباشد.به عبارت ديگردانشجويان مجاز به ارائه پايان نامه زودتر از موعد مقرر( 2سال) نبوده و پس از 5سال نيز تنها در صورت صلاحديد استاد راهنما مجاز به ادامه پژوهش ها مي باشند.
ازجمله مهمترين رشته هاي علوم مي توان به رشته هاي علوم پايه منجمله رشته هاي كامپيوتر، الكترونيك، رياضيات،،فيزيك،شيمي،زيست شناسي و..... اشارهنمود. از جمله مهمترين رشته هاي علوم انساني نيز مي توان به رشته هاي اقتصاد،مديريت، روانشناسي، زبان هاي خارجي، جامعه شناسي، باستان شناسي و ........اشارهنمود.
گفتني است كه كشور هند در مجموع ازتعداد 230 دانشگاه و8000 كالجبرخوردار ميباشد. جهت برگزاري كلاسهاي مقطع كارشناسي ارشد برخورداري از حداقل يكاستاد، دو استاديار / دانشيار و 5 مربي الزامي است. كميته بررسي كميسيون اعتباراتدانشگاهي درگزارش سال 1965خود به بهره گيري ازكادر آموزشي تمام وقت در عوض استخداممدرسين پاره وقت تاكيد نمود.
مقاطع تحصيلي آموزش عالي
جهت ورود به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي هندوستان، برخوردارياز مدرك اتمام تحصيلات متوسطه (2+10) Intermediate Cetificate (دوازده سال تحصيل) الزامي است.
نظام تحصيلي در اكثر دانشگاه هاي هندوستان، ساليانه و در تعدادكمي از دانشگاه ها ترمي است.
ديپلم (Diploma) كه پس از دو تا سه سالتحصيل بعد از ديپلم متوسطه اعطا مي گردد. برنامه هاي آموزشي اين دوره منحصرا دركالج ها يا انيستيتوها ارائه مي گردد.
ليسانس يا كارشناسي (Bachelor) كه مدت زمانسه تا پنج سال پس از ديپلم متوسطه (2+10) به طول مي انجامد.
فوق ليسانس يا كارشناسي ارشد (Master) دوتا سه سال پس از ليسانس.
دوره M.Phil. (Master of Philosophy) يك تا دو سال تحصيل (گذراندن واحد) و تحقيق (گذراندن پاياننامه) پس از Master مي باشد. اين دوره به عنوان پيشنياز دورهدكترا در برخي از دانشگاه هاي ممتاز هند محسوب مي گردد.
دوره دكتري Doctor of Philosophy (Ph.D.) كهبا توجه به رشته هاي مختلف، بطور معمول سه تا پنج سال به طول مي انجامد. گفتني استكه اين مقطع آموزشي نيازي به گذراندن دروس مربوط به رشته انتخابي و حضور در كلاسنداشته و دانشجويان به محض ورود از مجوز فعاليت تحقيقاتي تحت نظارت استاد راهنمابرخوردار مي گردند.لازم به ذكر است كه شهريه تحصيلي مقطع دكتري براي كل مدت تحصيلبالغ بر2 هزار دلار آمريكا است.
دوره فوق دكتري Post Doctorate Fellowship (P.D.F)، اين دوره به صورت خاص و در رشته هاي معدود در دانشگاه هاي معتبرهند ارائه مي گردد. گفتني است كه هر رشته تابع ضوابط مقررات خاص همان رشته ميباشد.
تقويم دانشگاهي
سال تحصيلي دانشگاهي هرساله در ماه جولاي(تير ماه) آغاز شده و تااواخر آوريل (فروردين ماه) به طول مي انجامد. نظام تحصيلي هند به صورت ساليانه بودهو طي سال تحصيلي دو تعطيلي مهم يكي به مدت سه هفته در مهر ماه و تعطيلي1 هفته اي درديماه وجود دارد.كليه دروس آموزشي به زبان انگليسي ارائه مي گردد. دانشجويان خارجيمي بايد 2 ماه پس از ورود به كشور هند در آزمون سنجش زبان شركت كنند. اين آزمون بهمنزله امتحان ورودي نبوده بلكه آن دسته از افرادي كه به قبولي در اين آزمون( احراز 50% نمره) نايل نيايند مي بايد در دوره تقويتي 1ماهه حضور يابند.
نهادهاي آموزش عالي
در هندوستان چهار نوع مؤسسه آموزش عالي دائر مي باشد:
دانشگاه ها، انيستيتوها و مراكز تحقيقاتي كه توسط دولت مركزياداره مي شوند.
دانشگاه ها، انيستيتوها و مراكز تحقيقاتي كه توسط دولت هاي ايالتياداره مي شوند.
كالج هايي كه وابسته به دانشگاه ها مي باشند.
كالج هايي كه كاملا خصوصي مي باشند.
گفتني است كه 15 تا 20 درصد كالج هاي هند دولتي و بقيه به صورتخصوصي اداره مي گردند. كليه كالج هاي خصوصي هند تحت نظارت يك دانشگاه دولتي فعاليتمي نمايند.
نهادهاي مركزي
از جمله مهم ترين نهادهاي دست اندكار آموزشعالي كشور هند مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
دولت مركزي مسووليت اصلي اجراي سياست آموزش عالي در كشور را برعهده داشته و به تدارك اعتبارات ويژه براي كميسيون كمك هزينه تحصيلي دانشگاه ها (UGC) و احداث دانشگاه هاي مركزي در كشور مبادرت مي نمايد. دولت مركزي همچنين عهده دار مسووليت اعلان تغيير وضعيت مؤسسات آموزشي به دانشگاه هامي باشد. گفتني است كه كه مسووليت اخير دولت مركزي در همكاري با كميسيون كمك هزينهتحصيلي دانشگاهي و درصورت تأييد اين كميسيون اعمال مي گردد. در حال حاضر تعداد 16دانشگاه مركزي در كشور فعاليت دارند. از سوي ديگر 37 مؤسسه نيز فعاليت دارند كه درشرف تغيير وضعيت به مؤسسات رسمي دانشگاهي مي باشند. دولت هاي ايالتي نيز عهده دارمسووليت احداث دانشگاه هاي ايالتي وكالج ها بوده و همچنين به تأمين اعتبارات لازماينمراكز جهت گسترش و ابقاء مبادرت مي نمايند. لازم به ذكر است كه برقراري ارتباطو همكاري هاي آموزشي ميان مركز و دولت هاي ايالتي توسط انجمن مركزي مشاوره آموزشي (CABE) صورت مي گيرد.
ارزشيابي مدارك تحصيلي
مدارك دانشگاه هاي هند مانند ساير مدارك دانشگاه هاي خارج از كشوربر اساس نوع رشته، كيفيت آموزش و موقعيت مؤسسه آموزشي ارزشيابي مي گردد.
مدارك Diploma و Bachelor دو ساله صادره از مراكز آموزش عالي معتبر هند، در صورتبرخورداري از ديپلم متوسطه (2+10) تحت عنوان كارداني ارزشيابي مي گردد.
تبصره: دوره هاي تكميلي و يا كوتاه مدت؛ نظير Course Contents تأثيري در ارزشيابي مدارك فوق ندارد.
مدارك كارشناسي (Bachelor) س تا پنج ساله درصورت برخورداري از ديپلم كامل متوسطه (2+10) از دانشگاه هاي گروه 1، 2و 3 تحت عنوانكارشناسي ارزشيابي مي گردد.
مدارك كارشناسي ارشد (Master) دو تا سه سالهاز دانشگاه هاي گروه 1 يا 2 با شرط برخورداري از مدرك كارشناسي، به عنوان كارشناسيارشد ارزشيابي مي گردد.
مدارك Ph.D. از دانشگاه هاي گروه 1 و 2 باشرط برخورداري از مدرك كارشناسي ارشد تحت عنوان دكتري ارزشيابي مي گردد.
تبصره: مدارك موضوع بندهاي 3 و 4 از دانشگاه هاي گروه 3، وروديبعد از آگوست 1996 غيرقابل ارزشيابي بوده و ورودي هاي قبل از آگوست 1996، كماكان باچاپ مقاله درمجلات معتبر قابل ارزشيابي مي باشد، در غير اينصورت مدارك مذكور، تحتعنوان مدارك معادل ارزشيابي مي گردند.
مدارك اخذ شده از دانشگاه هاي گروه 1 و 2 در مقاطع كارشناسي ارشد (Master) و دكتري (Ph.D.) در صورتي كهمدارك تحصيلي قبلي دانشجويان از ساير دانشگاه ها اخذ شده باشد قابل ارزشيابي است. تحصيلات مكاتبه اي (Correspondence)، متفرقه (External)، كلاس شبانه (Evening Course)،خصوصي (Private) و غيرحضوري قابل ارزشيابي نمي باشد.
پذيرش تحصيلي
جهت پذيرش در رشته هاي كارشناسي دانشگاهها و مؤسسات عاليهندوستان، تكميل دورة 12 سالة آموزشي و برخورداري از ديپلم متوسطه الزامي است.
علاوه بر اين اكثر دانشگاهها به ويژه در رشته هاي پزشكي و مهندسيبه علت محدوديت هاي پذيرشي شرط معدل قرار داده و به پذيرش دارندگان معدلهاي بالاترمبادرت مي نمايند. در برخي از موسسات ممتاز نظ ير موسسات فني علاوه بر برخورداري ازنمرات بالاي آموزشي آزمون ورودي و مصاحبه نيز از داوط لبان به عمل مي آيد. به عبارتديگر داوطلبان مي بايد در آزمون ارزشيابي 60 الي 70 درصد نمرات را كسب نمايند. علاوه بر اين داوطلبان جهت پذيرش در رشته هاي فني دانشگاهها مي بايد به احراز 75الي 85 درصد نمرات نائل آيند. در اين خصوص از داوطلبان در درس هاي فيزيك، شيمي،زيست شناسي، رياضيات و زبان انگليسي آزمون به عمل مي آيد. شرايط قبولي در رشته هايكارشناسي دشوار نمي باشد. نظ ام تحصيلي در اكثر دانشگاههاي هندوستان به صورتساليانه و در تعداد محدودي از دانشگاهها به صورت ترمي مي باشد. دانشگاه هاي كشورهندوستان خودمختار بوده و از مقررات مختصّ خود برخوردار مي باشند. اين مراكز همچنيندر الگوبرداري از كشورهاي ديگر آزادند. از جمله مهمترين مراكز آموزش عالي كشورهندوستان مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- دانشگاهها، موسسات و مراكز تحقيقاتي تحت نظارت دولت مركزي
2- دانشگاهها، موسسات و مراكز تحقيقاتي تحت نظارت دولتهاي ايالتي
3- كالجهاي وابسته به دانشگاهها
4- كالجهاي خصوصي
انجمن دانشگاه هاي هندوستان در برابري با معيارهاي معينه توسطاعتبارنامه هاي ادبي خارج از كشور به خوبي عمل نموده است.
آزمونهاي ذيل با آزمونهاي پايه دوّم متوسطه (كلاس 12) برابرسازيشده و به عنوان حداقل شرايط مورد نياز جهت پذيرش در اخذ نخستين گواهينامه آموزشعالي مطرح مي باشد. از جمله مهم ترين آزمون هاي مذكور مي توان به موارد ذيل اشارهنمود:
· آزمون GCE كه با همكاري كشور انگليس ازطريق برگزاري آزمون در5موضوع عمومي و 2 موضوع پيشرفته به عمل مي آيد. جهتپذيرش در رشته هاي حرفه اي- پاية اوّل، حضور در 4 آزمون فيزيك، شيمي، رياضيات – زيست شناسي ضروري مي باشد. تسلط بر زبان انگليسي نيز جهت پذيرشضروري است.
. آزمون ويژه احراز مدرك مهندسي فرانسه
. آزمون ويژه احراز مدرك كارشناسي بين المللي ژنو
. آزمون هاي فراغت از تحصيل دورة متوسطه كه توسط نهادهاي معتبرايالات متحدة آمريكا برگزار مي گردد.
· آزمون هاي سطوح متوسطه و پايه دوّم متوسطه و آزمون ويژه صدورگواهي از جانب هيأت هاي آموزشي كشورهاي بنگلادش، پاكستان، ايران، عراق، بحرين،كويت، اردن، عربستان سعودي و ساير كشورهاي حوزه خليج فارس.
· آزمون ارزشيابي از دورة 12 ساله متوسطه، كه با همكاري هيأتآزمون ملّي و انجمن وزارتخانه هاي آموزشي كشورهاي كنيا، نيجريه، اوگاندا و تانزانيابرگزار مي گردد.
لازم به ذكر است كه دانشگاه هاي هندوستان به مدرك ديپلم و ياگواهي صادره دانشگاهها يا هيأت هاي آموزشي اهميت نداده بلكه به آزمون ارزشيابي دانشآموزان در كشورمتبوع خود اهميت فراواني قائل مي باشند.
دانشگاهها و نهادهاي همپاية آن
در حال حاضر تعداد 226 نهاد همپاية دانشگاه در كشور هندوستانفعاليت دارد. از ميان اين دانشگاهها، 155 دانشگاه قديمي مي باشند. تعداد 340دانشگاه نيز به دانشگاههاي كشاورزي (شيلات، دامپزشكي، باغباني و دامپروري)، 17دانشگاه به دانشگاههاي مهندسي و فني (مشتمل بر 6 دانشكده تكنولوژي)، دانشگاه مليحقوق، دانشكده علوم جمعيتي، دانشكده آمار، 1 دانشگاه روزنامه نگاري، 1 دانشگاهپزشكي، 5 دانشگاه ، 6 دانشگاه سانسكريتي، 7 دانشگاه آزاد هنرهاي زيبا و موسيقي و 1دانشگاه تاريخچة هنر و حفاظت از منابع طبيعي تعلق دارد. گفتني است كه بيش از 8000دانشكده به عضويت اين دانشگاهها درآمده و بالغ بر 5 ميليون دانشجو در اين دانشكدهها به تحصيل مبادرت مي نمايند. از ميان اين دانشكده ها، 150 دانشكده در زمينةپزشكي، 75 دانشكده در دندانپزشكي، 90 دانشكده در داروسازي، 62 دانشكده در پرستاري، 170 دانشكده در كشاورزي و رشته هاي مربوط به آن، 428 دانشكده در مهندسي، 116دانشكده در آيورويدا (علم پزشكي مختص هندوستان) و 75 دانشكده در هومياپتي[4] به اعطاي گواهينامه هاي آموزش عالي مبادرت مي نمايند. در اكثريتدانشگاهها مدارك علمي من جمله مدارك MED,MSC,MA, LLB,BED.Bcom , BSC,BA, و ساير گواهينامه هاي آموزش عالي در رشته هاي علوم پايه و علوماجتماعي و مردمي (شامل زبان هاي خارجي، روابط بين المللي، مطالعات اجتماعي، علومآموزشي و حقوق)، رشته هاي كارشناسي در زمينة مديريت صنعتي و ديگر زمينه هاي مربوطدر292 دانشكده و مؤسسه به فارغ التحصيلان اعطاء مي گردد. ميان اين مؤسسه ها، 4مؤسسة مديريتي فعاليت دارد كه به عنوان مركز آموزش پيشرفته محسوب مي گردد. دركناراين دانشگاهها و دانشكده هاي چندين مركزتحقيقاتي نيز فعاليت دارد كه به انجامتحقيقات لازم در برنامه هاي آموزشي دكتري عمومي و تخصصي مبادرت مي نمايد. ازجملهمهم ترين اين مراكز مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
. انجمن تحقيقات علمي و صنعتي
. مركز تحقيقات اتمي بگابا(Bgaba)
. انجمن تحقيقات كشاورزي هندوستان
. انجمن تحقيقات پزشكي هندوستان
. انجمن تحقيقات علوم اجتماعي هندوستان
زبان آموزشي
در اكثر دانشگاههاي كشور زبان انگليسي به عنوان واسطة آموزشي بهشمار مي رود. اين در حالي است كه برخي دانشگاهها و دانشكده ها به آموزش برنامه هايآموزشي به واسطه زبان هاي هندي و محلّي كفايت كرده اند. آموزش كارشناسي در اكثرمراكز آموزش عالي به زبان انگليسي ارائه مي گردد. گفتني است كه واسطة آموزشي آموزشهاي علمي، فني و حرفه اي نيز زبان انگليسي است.
اعتبار سنجي آموزشي
دانشگاههاي كشورعهده دار مسووليت برنامه ريزي درسي ،تعيينشرايط پذيرش وتعداد دانشجو،نحوه ارزشيابي تحصيلي وديگراموردانشگاهيميباشند.هردانشگاه از نظام آموزشي خاص خود برخورداربوده و مداركي هم ترازسايرمداركدانشگاهي اعطا مينمايد. دردانشگاه هاي كشورارگان اعتباريابي ملي خاصي فعاليت ندارد. اگرچه گروههاي آموزشي از برنامه پيشنهادي كميسيون اعتبارات دانشگاهي هند طي سال1965استقبال نمودند، اما ساير توصيه هاي اين نهاد اعم از شرايط ويژه كادر آموزشي ،تجهيزات مورد نياز و احداث كتابخانه هاي مستقل در دانشگاه ها با استقبال مواجهنگرديد. از آنجاييكه نهاد ويژه اي جهت تائيد و اعتبارسنجي دوره هاي آموزش عالي وجودنداشت طي گزارش سال 1986كميته سياست ملي نظام آموزش عالي تشكيل چنين ارگاني را موردتاكيد قرارداده و ارگان مذكور با نمايندگان از كميسيون اعتبارات دانشگاهي( يو.جي .سي) و انجمن دانشگاههاي هند (AIU)تشكيليافت.
تعداد موسسات آموزش عالي طي دهه 1990
|
سال تحصيلي
|
موسسات آموزش عمومي
|
موسسات آموزش حرفه اي
|
|
91-90
|
4862
|
886
|
|
92-91
|
5058
|
950
|
|
93-92
|
5334
|
989
|
|
94-93
|
5639
|
1125
|
|
94-95
|
6089
|
1230
|
|
95-96
|
6669
|
1354
|
|
97-96
|
6759
|
1770
|
|
97-98
|
7199
|
2057
|
|
98-99
|
7494
|
2113
|
|
99-2000
|
7782
|
2124
|
نرخ دانشجويان آموزش عالي طي دهه 1990
|
سال تحصيلي
|
نرخ ثبت نام
|
نرخ رشد
|
|
91-90
|
4924868
|
____
|
|
92-91
|
5265886
|
9/6
|
|
93-92
|
5534966
|
1/5
|
|
94-93
|
5817249
|
1/5
|
|
94-95
|
6113929
|
1/5
|
|
95-96
|
6424624
|
1/5
|
|
97-96
|
6755455
|
1/5
|
|
97-98
|
7078214
|
8/4
|
طرح هاي آموزشي
از جمله مهمترين طرح هاي آموزش عالي كشور مي توان به موارد ذيلاشاره نمود:
1- طرح حرفه اي سازي آموزشي
در تطابق با سياست ملي حوزه آموزش كشور كه طي سال 1986 اتخاذگرديد، طرحي با عنوان طرح حرفه اي سازي آموزش در جهت توجه به جنبه شغل زايي دورههاي آموزشي به ويژه نخستين مقطع آموزش عالي (مقطع كارشناسي) طي سال 95-1994 به مورداجرا درآمد.
مطابق اين طرح كليه دانشگاه ها و كالج هاي كشور ملزم به ارائه 3-1 دوره آموزش حرفه اي در قالب 35 موضوع مختلف مي باشند.
2- طرح احداث كالج هاي خودمختار (آزاد)
به موجب طرح مذكور از سال 1986 تعداد 138 كالج تحت عنوان كالج هايآزاد در 8 ايالت كشور احداث گرديده و آغاز به فعاليت نموده است.
3- طرح برگزاري آزمون ملي سنجش توانايي هاي آموزشي
طرح مذكور از سال 1989 و در جهت تعيين توانايي ها و شايستگي هايمربيان و اساتيد دانشگاهي توسط كميسيون كمك هزينه تحصيلي دانشگاهي به مورد اجراگذارده شده است.
بالغ بر 50 هزار دانشجوي كانديد مربي گري هر ساله در آزمون مذكورحضور مي يابند كه از اين تعداد تنها 5 درصد مورد پذيرش واقع مي گردند.
4- طرح تمركز بر برنامه نهم توسعه
از جمله مهم ترين مفاد طرح فوق مي توان بر تعيين معيارهايي جهتارتقاء سطح كيفي و كمي دروس آموزشي، نوساماني زيرساخت هاي آموزشي، اختصاص بودجهبيشتر و بسيج همگاني در جهت توجه به حوزه آموزش عالي، تأكيد بر ارتقاء سطح سوادمعلمين و اساتيد دانشگاهي از طريق تعليم و تربيت آنان در كالج هاي آكادميك ويژه،توجه به نيازمندي هاي مناطق محروم به ويژه آموزش زنان و گسترش نظام آموزش آزاد ومعرفي رشته هاي مختلف آموزشي اشاره نمود.
كميسيون كمك هزينه تحصيلي دانشگاهي (UGC)
اهداف
كميسيون فوق بنا بر حكم پارلماني طي سال 1956 تشكيل گرديد.اينكميسيون به اداي مسووليت خود مبني بر اجراي احكام قانوني در روند تصميم گيري، طراحيو اجراي استاندارها در آموزش، آزمون ها و تحقيقات دانشگاهي مبادرت مي نمايد.كميسيونمذكور به عنوان عامل ارتباطي اصلي ميان دولت هاي ايالتي و دولت مركزي و مؤسساتآموزش عالي كشور هند محسوب مي گردد. اين كميسيون همچنين به نظارت بر روند توسعه ورشد آموزش عالي و دانشگاهي تخصيص اعتبارات ويژه مالي به دانشگاه ها و كالج ها،ارائه خدمات مشاوره به دولت هاي ايالتي و مركزي در خصوص معيارهاي ضروري و لازم درروند توسعه آموزش عالي و اشاره به حداقل استانداردهاي لازم آموزش عالي مبادرت مينمايد. لازم به ذكر است كه اين كميسيون از رئيس، معاون رئيس و 10 عضو فعال كه همگيتوسط دولت مركزي انتخاب مي گردند متشكل مي شود. رئيس كميسيون براي مدت 5 سال، معاونبراي مدت 3 سال و ساير اعضاي كميسيون براي مدت 3 سال به اين پست منصوب مي گردند. گفتني است كه رئيس و معاون رئيس كميسيون حداكثر براي 2 نوبت كاري انتخاب مي گردند. اين كميسيون از هيچگونه درآمد شخصي برخوردار نبوده وهزينه كليه پروژه هاي خود را ازمحل دولت مركزي تأمين مي نمايد. كميسيون نيز به توزيع اين بودجه در ميان دانشگاههاي مركزي، كالج هاي وابسته به دانشگاه دهلي و دانشگاه هاي بنارس و برخي از مؤسساتآموزش عالي كه به دانشگاه تغيير وضعيت داده اند مي پردازد.
خصوصي سازي آموزش عالي و احداث دانشگاه هاي خودگردان
دهه 1990 نقطه عطف مهمي در تاريخ آموزش عالي معاصر كشور هند محسوبمي گردد. از جمله مهم ترين تحولات اين دهه مي توان به اعمال تلاش هاي مداوم در جهتخصوصي سازي آموزش عالي در اين كشور اشاره نمود. خصوصي سازي بودجه آموزش عالي ازطريق كاهش هزينه هاي عمومي، اعمال سياست هاي بازگشت هزينه و خصوصي سازي مستقيمآموزش عالي از جمله مهم ترين ويژگي هاي اين دهه محسوب مي گردد. در خلال اين دههبودجه تخصيص يافته به آموزش عالي به شدت كاهش يافته و دورنمايي جهت افزايش بودجه درآينده به چشم نمي خورد. گزارش دولت هند در خصوص يارانه هاي دولتي كشور طي سال 1997،ديدگاه حاكم بر دولت در اين زمينه را نشان مي دهد. در همين اثنا، آموزش عالي و مقطعآموزشي متوسطه به عنوان ”سياست غيرمزيتي” (و آموزش ابتدايي به عنوان ”سياست مزيتي”) در نظر گرفته شده و يارانه آن به شدت كاهش يافت.از يك سو، به نظر مي رسد سياست واقدامات دولت كه پيش و پس از اين گزارش به مورد اجرا درآمد، مطابق با چنين ديدگاهيبود، هر چند كه وزارت دارايي تا حدي دسته بنديسياست ها به شكل قبلي را تعديل كردهبود. اين وزارت آموزش عالي را به مقوله اي تحت عنوان ”سياست هاي مزيت 2” دسته بندينمود كه لازم نيست برابر با سياست هاي مزيتي يارانه دولتي دريافت نمايند.
دانشگاه هاي خودگردان
طي سال 1992 ديوان عالي هند، دريافت شهريه هاي تحصيلي بالاي آموزشعالي را غيرمنطقي و ناعادلانه خواند و آن را ممنوع نمود. اين در حالي است كه طي سال 1993 حكم ديگري از سوي ديوان عالي مبني بر افزايش تعداد دانشگاه هاي خودگردان صادرگرديد. مطابق با چنين حكمي ساز و كارهاي دقيقي توسط دولت به كار گرفته شد، تادانشگاه هاي خودگردان در كشور گسترش يابد. در حال حاضر تعداد اين دانشگاه ها بهويژه در رشته هاي مهندسي و مديريت چن برابر نهادهاي دولتي مي باشد. به عنوان مثالطي سال 2001 در ايالت آندراپرادش، 95 دانشگاه خودگردان فني و 11 دانشگاه فني خصوصيفعاليت داشتند. در همين ايالت و در همان اثنا تعداد 303 دانشكده پزشكي خصوصي و 25دانشكده پزشكي دولتي نيز فعاليت داشت. آفت رشد بي رويه نهادهاي خصوصي كاهش كيفيتآموزش عالي است به عبارت ديگر تنها تعداد اندكي از دانشكده هاي خصوصي به ارائهبرنامه هاي آموزشيط با كيفيت بالا مبادرت مي نمايند و سهم عمده اي از آن ها صرفا باهدف سودآوري سريع آغاز به فعاليت نموده اند.
نوع دوستي، نيكوكاري و آموزش كه در گذشته از جمله ملاحظات بخشخصوصي حوزه آموزش به شمار مي آمد. به عنوان انگيزه مطرح نمي باشد. ناتواني دولت درجهت اعمال مقررات بر مؤسسات خصوصي نيز به طور فزاينده اي آشكار مي گردد. طي سال 1995 قانون ويژه دانشگاه هاي خصوصي در مجلس علياي هند مطرح گرديد. هدف از طرح اينقانون هموار نمودن راه جهت تأسيس دانشگاه هاي خودگردان بود. گفتني است كه طرح مذكورتا كنون به تصويب پارلمان نرسيده است. البته نه به آن دليل كه دولت به خصوصي سازيآموزش عالي در كشور علاقه اي ندارد، بلكه به اين دليل كه بخش خصوصي با چند بند ازاين طرح موافق نمي باشد. به عنوان مثال اين طرح بر تشكيل صندوق دائمي هدايا به ارزش 5 ميليون روپيه (معادل دو ميليون دلار) اعطاي بورس كامل به 30 درصد از دانشجويان ونظارت و قانون گذاري دولت در اين سييستم تصريح مي نمايد. اغلب دانشكده هاي خصوصي كهبا حمايت دولت آغاز به فعاليت نمودند، در حال حاضر يا تمام بودجه خود را از دولتتأمين نموده و يا كاملا در اختيار دولت قرار گرفته اند، چرا كه به فعاليت هايغيرقانوني و غيراخلاقي مبادرت نموده اند.
شوراي تجارت و صنعت نخست وزيري به تشكيل كميته اي با عضويت دوصاحب صنعت مشهور به منظور پيشنهاد اصلاحات لازم در حوزه آموزش و ساير بخش ها مبادرتنمود. اين كميته در گزارش سال 2001 خود، به اهميت نقش دولت در توسعه آموزش من جملهآموزش عالي در كشورهاي توسعه يافته جهان اشاره نمود. با اين حال، گزارش مذكورمصرانه خواهان آن شد كه آموزش عالي كلا به بخش خصوصي واگذار شده و دولت منحصرا بهامور مقاطع آموزش ابتدايي و متوسطه بپردازد. افزون بر اين، كميته مذكور خواهانتصويب قانون ويژه دانشگاه هاي خصوصي و اعمال جدي اصل پرداخت هزينه آموزش عالي با درنظر گرفتن اين كه وام و كمك بلاعوض در اختيار اقشار محروم جامعه قرار گيرد، شد. بااين حال، اين كميته به ارائه استدلالي براي پيشنهادات خود مبادرت ننمود.
بين المللي سازي آموزش عالي
از جمله ديگر تحولات آموزش عالي كشور هند مي توان به بين الملليسازي آموزش عالي اين كشور اشاره نمود. گفتني است كه برخي تغييرات فوق تحت لوايسياست هاي اقتصادي جهاني و بين المللي شدن آموزش صورت گرفته است. از جمله مهم تريناقدامات به عمل آمده در جهت بين المللي شدن آموزش در كشور مي توان به صدور مجوزاحداث دانشگاه ها و نهادهاي خارجي و گشايش شعباتي در كشور اشاره نمود. گفتني استاين شعبات مداركي ارائه مي نمايند كه ضرورتا توسط دانشگاه مادر در كشور متبوع بهرسميت شناخته نمي شود. از جمله ديگر اقدامات به عمل آمده مي توان به راه اندازيشعباتي از مؤسسات آموزش عالي هند در ساير كشورها اشاره نمود. با توجه به نبود سياستروشن، با وجود اينكه هر دوي اين تحولات در حال گسترش مي باشند اما اغلب به بروزمشكلاتي منجر مي گردد. چرا كه از يك سو، دانشگاه هاي درجه دوم و سوم كشور اغلبدانشگاه هايي هستند كه از اين طرح پولساز بهره برداري مي نمايند. و از سوي ديگررويكرد برخي دولت هاي ايالات هند در جهت ترويج آموزش عالي و به ويژه آموزش عالي فنيو حرفه اي به منظور توليد نيروي كار صادراتي نتيجه معكوس داشته است. رشد سريعدانشكده هاي فني خصوصي و مراكز آموزش مديريت به پرورش نيروي كار عملي و فني خبرهنينجاميده، بلكه به توليد افراد ناكارآمد در زمينه فن آوري اطلاع رساني منتهيگرديده است كه از بازدهي اندك در بازارهاي داخلي و بين المللي برخوردار مي باشند. نتيجه كلي تراكم در بازار كار است. آشفتگي در عرضه تحولات بين المللي، سياسي واقتصادي به ايجاد وحشت در ميان دانشجويان به ويژه افرادي كه با هدف مهاجرت به خارجتحصيل مي نمايند منتهي شده، منحصرا فارغ التحصيلان صادراتي تربيت نموده و بخش فنآوري اطلاع رساني كشور نيز بدون توجه به بازار داخلي به بازار بين المللي وابستگيمي يابند.
فقدان ديدگاه براي آينده
ابتكارات دولت هند نشان مي دهد از آنجايي كه نظام آموزش عالي كشوربه سرعت در حال خصوصي شدن است، نيازي به ارائه قانون يا قوانيني ويژه آموزش عالينمي باشد. به عنوان مثال مؤسسات آموزش عالي خصوصي عملا در جايگاه دانشگاه ها قرارگرفته و دانشگاه هايي تأسيس يافته اند كه منحصرا از دانشكده هاي خودگردان وابستهتشكيل شده اند. چندين مؤسسه خصوصي ديگر نظير مؤسسه فن آوري اطلاع رساني هند نيزاجازه يافته اند كه در مقام دانشگاه يا معادل آن فعاليت نموده و مدرك علمي ارائهنمايند. گفتني است كه تحولات فوق به رشد سريع مؤسسات خصوصي خودگردان معادل دانشكدهو تبديل مؤسسات خصوصي تحت حمايت دولت به مؤسسات خصوصي خودگردان منتهي گرديده استچرا كه از يك سو، بخش عمده اي از نظام آموزش عالي كشور هند خصوصي شده است.
فقدان سياست منسجم دراز مدت در زمينه آموزش عالي از جمله ويژگيهاي آموزش عالي كشور طي دهه 1990 و حتي دهه اخير بوده است از سوي ديگر عدم وضوحموضع دولت در قبال مسئله خصوصي سازي به تدوين سياست هاي موقتي يا در نبود اين سياستها به آشفتگي ناشي از ناهماهنگي بازيگران حوزه آموزش عالي منجر گرديده است. از جملهاين بازيگران مي توان به دولت مركزي، ايالات، كميسيون اعطاي كمك هاي بلاعوض دانشگاهها، دانشكده ها و مهم تر از همه بخش خصوصي اشاره نمود.
به طوركلي مي توان گفت كه پيش فرض هاي دولت هند در خصوص آموزشعالي اشتباه بوده است. هدف اصلي طراحي و اجراي چنين پيش فرض هايي تغيير اقتصاد كشوربه اقتصادي مشابه كشورهاي جنوب شرق آسيا بود. از اين روي دولت تصور مي كرد مي تواندآموزش عالي را ناديده انگاشته و آن را به بخش خصوصي واگذار نمايد به عبارت ديگردولت هند متصور است كه حتي بدون تحمل مشكلات تقويت مؤسسات آموزش عالي جامعه اي دانشمدار ساخته و انقلابي در فن آوري اطلاع رساني ايجاد خواهد نمود. همچنين دولت هند براين عقيده است كه مي تواند از حمايت آموزش عالي صرف نظر نموده، در منابع خود صرفهجويي نموده و بخش خصوصي را به توسعه آموزش عالي وا دارد. اين در حالي است كه نهتنها شواهدي در تأييد اين پيش فرض ها وجود ندارد، بلكه پيش فرض هاي مذكور براي نظامآموزش عالي و كل جامعه هند مخاطره آميز مي باشد.
وضعيت آموزش عالي
كشور هند برنامه توسعه آموزش عالي خود رادر سال 1950 با اين هدفآغاز نمود كه علوم و تكنولوژي بخشي از ميراث انساني هر جامعه است . علم ديروزپاسخگوي نياز امرو نبوده و علم امروز تكافوي نياز فردا را نمي دهد. از اين رويآموزش عالي بايد به عنوان عامل حياتي پيشرفت اقتصادي، اجتماعي و معنوي كشور موردتوجه واقع گردد. كشور هند به توسعه آموزشي خود در قالب برنامه پنجساله اول توسعهاقتصادي با اعتبار 530/1 ميليارد روپيه مبادرت نمود گفتني است كه اين مبلغ طيبرنامه پنجساله هشتم بر 196 ميليارد روپيه بالغ گرديد. در برنامه نهم توسعه اقتصاديهند، مبلغ 64/20/381 كرور اعتبار به حوزه آموزش اختصاص يافت. كشور هند با برخوردارياز 248 دانشگاه و 10555 كالج و هزاران آزمايشگاه و مراكز تحقيقاتي علمي- صنعتيدولتي و خصوصي در 50 سال اخير در زمينه آموزش عالي و تحقيقات،از رشدي معادل كشورآمريكا برخوردار بوده است. از تعداد 248 دانشگاه كشور 161 دانشگاه بصورت جامع وساير دانشگاه ها به صورت انستيتو و يا دانشگاههاي فني – حرفهاي و تخصصي مي باشند . در اين مجموعه 24 دانشگاه كشاورزي ،18 دانشگاه پزشكي، 25دانشگاه فني و مهندسي و 10 دانشگاه آزاد تحت عنوان دانشگاه آزاد اينديرا گانديفعاليت دارند. علاوه بر اين 7 انستيتو آموزش زبان سانسكريت 5انستيتو آموزشي زبانسانسكريت، 5انستيتو آموزشي زنان، 1انستيتو اختصاصي جمعيت ،7انستيتو مطالعاتزبان هاي منطقه اي ،1انستيتو ويژه آموزش رشته هاي موسيقي ،هنرهاي زيبا،آمار و روزنامه نگاري، 4انستيتو حقوق و 4انستيتوي آموزش مديريت indian)institute of management) درشهرهايلكهنو، احمدآباد،بنگورو كلكلت ه فعالي ت دارن د. ع لاوه ب راي ن ت عداد 6 انستي تويتكنولوژي (indian institut of technology)در شهرهايدهلي،بمبئي، مدرس،كانپور، كاراكپور و گواهاتي داير مي باشد ازشهرت واعتبار جهانيبرخوردار مي باشد.
از لحاظ موقعيت جغرافيايي و استقرار تاسيسات، دانشگاههاي هند بهدو دسته متمركز و غير متمركز تقسيم مي كردند. دانشگاه هاي متمركزاز مجتمع دانشگاهيبرخوردار بوده و كليه كالجها و دانشكده هاي وابسته به دانشگاه در مجتمع قرار دارنداز جمله اين دانشگاه ها مي توان دانشگاه جواهر لعل نهرو، دانشگاه هندوي بنارس ودانشگاه اسلامي عليگره اشاره نمود. دانشگاه هاي غير متمركز نيز از كمپ مركزي (central campus) برخوردار بوده و انستيتو ها وكالج هاي وابسته بهآن در نقاط مختلف شهر، ايالت و در نقاط بسيار دورتر از واحد مركزي قرار دارند. بهعنوان مثال كمپ مركزي دانشگاه دهلي در شمال شهر دهلي قرار گرفته و اين در حالي استكه كالج ها و موسسات وابسته به اين دانشگاه در كل ايالت دهلي پراكنده شده و حتيتعدادي از موسسات وابسته به اين دانشگاه در كشور بوتان مستقر مي باشد. اكثريتدانشگاههاي هند به صورت غير متمركز بوده و عموما از تعداد زيادي كالج تحت نظارتبرخوردار مي باشند. دانشگاههاي بزرگ هند مانند كلكته ، بمبئي، دهلي و بنگلور ازبالغ بر 250 كالج برخوردارند. كالجهاي كشور هند به 4 دسته كالج هاي دولتي، كالج هايخصوصي ، كالج هاي دانشگاهي و كالج هاي حرفه اي قابل تقسيم به طور كلي به غير ازكالجهاي دولتي، كليه كالج ها اعم از خصوصي و يا حرفه اي تحت نظارت يك دانشگاه دولتيفعايت مي نمايند در كشور هند دانشگاه خصوصي وجود ندارد. كليه امتحانات كالج ها توسطدانشگاه ناظر برگزار شده و در خاتمه دوره نيز مداركتحصيلي كالج ها، توس دانشگاهناظر صادر مي گردد. در حال حاضر 70 درصد از كالجهاي هند خصوصي مي باشند. به موجبسيساست آموزش عالي هند ، يك سوم كالجهاي خصوصي كشور در مناطق روستائي و توسعهنيافته تاسيس يافته است.طي سال 1994 دولت هند به اجراي طرح متمركز سازي كالج وانستيتو هاي پزشكي در دو ايالت جنوبي كشور (تاميل نادو و كارناتاكا) مبادرت نمود. به موجب اين طرح، كليه كالج هاي پزشكي، دندانپزشكي و داروسازي اعم از خصوصي و دولتياز دانشگاههاي ناظر تفكيك شده و تحت نظارت يك دانشگاه علوم پزشكي قرار گرفتند. بهعنوان مثال در حال حاضر ، كيه كالج هاي گروه پزشكي ايالت كار ناتاكا كه متجاوز از 250 كالج مي باشد زير نظر دانشگاه پزشكي راجيو گاندي فعاليت مي نمايند. برابر آخرينآمار بدست آمده در حال حاضر تعداد 000/7/780 دانشجو تحت نظارت 331 هزار كادر علميدانشگاههاي هند به تحصيل در دانشگاهها مبادرت مي نمايند.
نرخ رشد مراكز آموزشي مقاطع مختلف تحصيلي طيسالهاي2001-1951
|
سال
|
مراكز آموزش ابتدايي
|
مراكز آموزش متوسطه
|
كالجهاي آموزش عالي
|
كالجهاي آموزش عمومي
|
كالجهاي آموزش فني و حرفه اي
|
مراكز آموزش عالي
|
|
51-1950
|
209671
|
13596
|
7416
|
370
|
208
|
27
|
|
56-1955
|
278135
|
21730
|
10838
|
466
|
218
|
31
|
|
61-1960
|
330399
|
49663
|
17329
|
967
|
852
|
45
|
|
66-1965
|
391064
|
75798
|
27614
|
1536
|
770
|
64
|
|
71-1970
|
408378
|
90621
|
37051
|
2285
|
992
|
82
|
|
76-1975
|
454270
|
106571
|
43054
|
3667
|
3276
|
101
|
|
81-1980
|
494503
|
118555
|
51573
|
3421
|
3542
|
110
|
|
86-1985
|
528872
|
134846
|
65837
|
4067
|
1533
|
126
|
|
91-1990
|
560935
|
151456
|
79796
|
4862
|
886
|
184
|
|
92-1991
|
566744
|
155926
|
82576
|
5058
|
950
|
196
|
|
93-1992
|
571248
|
158498
|
84608
|
5334
|
989
|
207
|
|
94-1993
|
570455
|
162804
|
89226
|
5639
|
1125
|
213
|
|
95-1994
|
586810
|
168772
|
94946
|
6089
|
1230
|
219
|
|
96-1995
|
593410
|
174145
|
99274
|
6569
|
1354
|
226
|
|
97-1996
|
598354
|
176772
|
102183
|
6759
|
1770
|
228
|
|
98-1997
|
610763
|
185506
|
107100
|
7199
|
2075
|
229
|
|
99-1998
|
626737
|
190166
|
112438
|
7494
|
2113
|
237
|
|
2000-1999
|
641695
|
198004
|
116820
|
7782
|
2124
|
244
|
|
2001-2000
|
638738
|
206269
|
126047
|
7929
|
2223
|
254
|
شوراي تحقيقات علمي و صنعتي هند
در سال 1942 به موازات احداث دانشگاههاي هند، شورايي تحت عنوانشوراي تحقيقات علمي و صنعتي (CSIR) تشكيل يافت هدف شورايمذكور توان علمي و فني كشور مي باشد. پس از استقلال هند طي سال 1947 نه تنها اينتشكيلات متحمل نگرديد بلكه با بهره گيري از تجربيات ساير كشورهاي صنعتي اين شوراوآزمايشگاههاي وابسته به مرحله جديدي از حيات علمي و تحقيقاتي خود وارد گرديد كهنتايج آن تاثير عمده اي بر توسعه اقتصادي و صنعتي كشور داشته است. محرك و مشوق دولتهند جهت توسعه و تقويت شواري تحقيقات صنعتي و علمي عدم موفقيت دانشگاهها و مراكزآموزش عالي كشور از برقراري ارتباط مستقيم با صنايع كشور بود. به اين معنا كه طيدهه 1950 و 1960 با توسعه مراكز آموزش عالي كشور نرخ رشد فارغ التحصيلان 14 درصدبالغ گرديد كه در مقايسه با نرخ معمول (5%تا 6%) بالاترين نرخ رشد در جهان بوده استبرابر تحقيقات بعمل آمده تا سال 1994 با وجود ارائه بيش از 4 هزار رساله تحقيقاتيبه مراكز عالي هند تنها 10% از اين تحقيقات از جنبه كاربردي برخوردار بوده است. ايندر حالي است كه طي دهه 1970 كل كمك مالي صنايع به مراكز آموزش عالي كشور تنها بر 1درصد بالغ گرديد. از اين روي بدليل افزايش تعداد فارغ التحصيلان نرخ بيكاري، اكثريتفارغ التحصيلان هندي به كشورهاي خارجي مهاجرت نمودند. در همان آسنا دولت هاي خارجينيز به تغيير مقررات ورودي خود به نفع مهاجرين هند مبادرت نموده و تسهيلات ويژه ايبراي فارغ التحصيلان هندي در نظر گرفتند. به اين ترتيب تعداد زيادي از فارغالتحصيلان دانشگاههاي هند به دانشگاهها و مراكز علمي كشور هاي اروپايي و آمريكاييراه يافتند. در اين راستا دولت هند نيز از موقعيت اين افراد در موسسات آموزشيكشورهاي خارجي بيشترين استفاده را جهت انتقال دانش و تكنولوژي خارجي به داخل كشورنمود. به عبارت ديگر اين اشخاص به عنوان پل انتقال علم و تكنولوژي به هند مطرحشدند. پس از دستيابي به دانش و تكنولوژي جديد ،دولت هند به اختصاص قسمت اعظم كمكهاي مالي و فني خود به مراكز وابسته به شوراي تحقيقات علمي و صنعتي و 6 انستيتويتكنولوژي هند مبادرت نمود. در حال حاضر شوراي تحقيقات علمي و صنعتي هند با دراختيار داشتن 43 آزمايشگاه و موسسه تحقيقاتي ، 5300 محقق و 4000 متخصص فني از جملهعظيم ترين موسسات تحقيقاتي جهان به شمار مي آيد. هيئت امنا اين شورا از نخست وزير ،وزير توسعه منابع انساني، دولت مركزي و مدير شوراي تحقيقات علمي و صنعتي متشكل ميگردد . گفتني است كه توليدات ساليانه صنعتي واحدهاي تحت نظارت شوراي مذكور به 45ميليارد روپيه بالغ ميگردد. از سوي ديگر كمك هاي مالي صنايع به انستيتوهاي وابستهيه اين شورا 13% مي باشد. علاوه بر شوراي فوق 2 انجمن تحقيقات صنعتي و 138 مركزتحقيقات فني حرفه اي نيز عهده دار تحقيقات علمي و صنعتي كشور مي باشند.
شوراي تحقيقات و آموزش كشاورزي
نرخ كل توليد محصولات كشاورزي هند طي دهه 1950 به 50 ميليون تنبالغ گرديد. با توجه به رشد تصاعدي جمعيت هند، اكثر محققين و انديشمندان كشور براين عقيده بودند كه كشور طي سال 1970 با قحطي روبرو خواهد بود. پس از گذشت 40 سالاز اين تاريخ، اين كشور توانسته است در پرتو تحقيقات علمي در زمينه كشاورزي انقلابيايجاد نمايد. به نحوي كه در حال حاضر نه تنها در زمينه توليد محصولات كشاورزي بهخود كفا يي رسيده بلكه توليد محصولاتي از قبيل گندم و سيب زميني 7برابر ، ذرت 5برابر ، برنج ،نيشكرو پنبه 3 برابر افزايش يافته است. كشور هند در حال حاضراز جملهصادر گنندگان عمده برنج، چاي،قهوه،ادويه و ميوه جهان مي باشد. كليه سياست هايآموزشي و تحقيقاتي هند در زمينه كشاورزي و مواد غذايي توسط شورايي تحت عنوان شورايتحقيقات كشاورزي صورت ميگيرد. شوراي مذكور كه 50 سال پيش تشكيل يافته با در اختيارداشتن دانشگاهها، انستيتو ها و موسسات آموزش كشاورزي موفق گرديده تحول عظيمي در امرآموزش و ترويج كشاورزي پديد آورد.
شوراي تحقيقات پزشكي هند
شوراي تحقيقات پزشكي هند (ICMR) از جملهمهمترين شوراهاي تحقيقاتي كشور به شمار مي آيد كه طي سال 1911 با عنوان indian researech fund association (irfa) تاسيس گرديد. هدف اصلياين شورا برقراري هماهنگي در ساختار تحقيقات پزشكي كشورمي باشد. طي سال 1949 شورايمذكور به شوراي تحقيقات پزشكي تغيير وضعيت داد. از جمله مهم ترين وظايف شوراي مذكورمي توان به هماهنگي تحقيقات پزشكي در سراسر كشور، احداث مراكز تحقيقات پزشكي دركنار كالجها و موسسات آموزش پزشكي و توسعه منابع انساني در زمينه پزشكي و پيراپزشكياشاره نمود. علاوه بر شوراهاي مذكور شوراهاي ديگري من جمله شوراي تحقيقات منابعطبيعي و جنگل ،شوراي آموزش فني ، شوراي تحقيقات علوم اجتماعي ، شوراي تحقيقات تاريخ، فلسفه و آموزش حرفه اي نيز فعاليت دارند.
انجمن دانشگاههاي هند
در سال 1924 روساي دانشكاههاي هند در كنفرانسي در شيملا كه تحتنظارت فرماندار كل هندوستان تشكيل يافته بود به اين نتيجه رسيدند كه ارتقا فعاليتهاي علمي و اجراي فعاليتهاي مشترك در ميان دانشگاههاي كشور نيازمند تشكيلات واحد ومتمركزي است. از اين روي در سال 1925 هيات مديره اي از ميان دانشگاه هاي هند انتخابگرديد. اين تشكيلات سپس به صورت يك مجمع به ثبت رسيده ودر نهايت طي سال 1973 بهانجمن هند تغيير وضعيت داد. از جمله مهمترين اعضا انجمن فوق مي توان به كليهدانشگاههاي جامع دانشگاه هاي كشاورزي و مراكز آموزش عالي اشاره نمود. لازم به ذكراست كه اين موسسات به انستيتوهاي پزشكي و مهندسي نيز مشتمل مي گردد.
اهداف
از جمله مهم ترين اهداف انجمن دانشگاه هاي هند مي توان به مواردذيل اشاره نمود:
1- ارائه خدمات آموزش عالي به عنوان يك سازمان بيندانشگاهي
2- عامل ارتباطي ميان دانشگاه ها و دولت مركزي و دولتهاي ايالتيو تشريك مساعي با ساير دانشگاه ها و موسسات (ملي و بين المللي) در موضوعات مشتركمورد علاقه
3- نماينده دانشگاه هاي هند
4- ارتقا سطح آموزش عالي و تدارك برنامه هاي تامين كنندهاستانداردهاي آموزشي، امتحانات،تحقيقات، انتشارات،امكانات كتابخانه اي
5- حمايت از دانشگاه ها در جهت تقويت و استدلال آنها
6- تسهيل روند مبادله اعضا آموزشي و پژوهشي
7- كمك به دانشگاه ها در دريافت اعتبارات لازم جهت صدور مداركدانشگاهي و برگزاري آزمونهاي داخلي و خارجي
8- برگزاري، سازماندهي و ايجاد تسهيلات لازم جهت بر پاييكنفرانسها، سمينارها، كارگاههاي آموزشي،سخنرانيها،و تحقيقات پيرامون آموزش عالي
9- تشكيل سازمان هاي ورزشي به منظور تقويت ورزش در دانشگاه هايكشور
ساختار سازماني
ساختار سازماني انجمن دانشگاههاي هند از رئيس قائم مقام و دبيراجرايي و ديگر متوليان و كارگزاران متشكل مي گردد. رئيس و قائم مقام به صورت سالانهانتخاب و بر اساس ارشديت به عنوان رئيس و يا قائم مقام انجمن ايفاي نقشي مي نمايند. دبير كل كه عهده دار مسئوليت اجرايي انجمن نيز مي باشد براي مدت پنج سال انتخاب ميگردد.
كميته دائمي
كميته اجرايي انجمن دانشگاه هاي هند متشكل از 19 رئيس دانشگاه بههمراه دبير كل است كه به تشكيل جلسه چهار بار در سال در مراكز دانشگاهي مبادرت مينمايد. كميته دائمي
خود به تعيين كميته هايي من جمله كميته فرهنگي،كميته مالي، كميتهارزشيابي، مدارك دانشگاهي كميته مشورتي تحقيقات و كميته امور كاركنان آموزشي مبادرتمي نمايد.
علاوه بر اين انجمن دانشگاه هاي هند متولي تشكلهاي گوناگون به شرحذيل مي باشد.
1- مجمع سراسري مطالعات مديريتي هند (وزارت توسعه منابعانساني)
2- شوراي سراسري آموزش فني
3- مركز مطالعات آمريكايي
4- مجمع تشخيص كيفيت آموزشي (وزارت توسعه منابع انساني)
5- شوراي مشورتي هيات آموزشي (وزارت توسعه منابع انساني)
6- هيات مركزي آموزش متوسطه
7- شوراي گواهي آزمون هاي مقطع آموزش ابتدايي
8- سازمان زبان هاي جنوب هند
9- كميته دولتي راجستان كه عهده دار مسووليت رسيدگي بر امورمراكز آموزش عالي مستقل مي باشد.
10- شوراي آموزش عالي ايالت هيماچال
11- سازمان آموزش زبان هندي
12- شوراي تحقيقات پزشكي
13- مدرسه دون
14- كميته مدارك،اسناد،تحقيقات و اطلاعات هند
15- انجمن موسسات علوم اجتماعي هند
16-انستيتو علوم پزشكي اينديرا گاندي
17- انستيتو مالعات پيشرفته هند
18- انستيتو علوم هند
19- انستيتو حقوق هند
20- كمسيون ملي همكاري با يونسكو (وزارت توسعه منابع انساني)
21- انستيتو ملي تربيت بدني
22- انستيتو مديريت گردشگري و مسافرتي
23- انستيتو ملي توسعه روستايي
انجمن دانشگاههاي هند همچنين روابط نزديك و گسترده اي با ارگانهايذيل بر قرار مي نمايد:
1. كمسيون اعتبارات دانشگاهها
2. شوراي تحقيقات كشاورزي
3. اداره كل آموزش و پرورش
4. اداره كل امور جوانان و تربيت بدني (وزارت توسعه منابع انساني )
5. شوراي روابط فرهنگي
6. شوراي ملي
7. شوراي آموزش از راه دور
8. اداره كل آموزش و پرورش ايالتي
9. شوراي ايالتي آموزش عالي
علاوه براين انجمن دانشگاههاي هند، به برقراري روابط نزديكي باسازمانهاي بين المللي به شرح ذيل مبادرت مي نمايد:
1. سازمان آموزش و پرورش كشورهاي مشمترك المنافع
2. انجمن دانشگاه هاي كشورهاي مشترك المنافع
3. دبيرخانه كشورهاي مشترك المنافع
4. دبيرخانه انجمن
دبيرخانه انجمن دانشگاه هاي هند نهادي است كه به دانشگاهها دولتمركزي و دولت هاي ايالتي هند خدمات متعددي ارائه مي نمايد.از جمله واحد هاي مختلفاين دبيرخانه كه عهده دار وظايف خاصي مي باشد مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
الف - واحد ارزشيابي مدارك و گواهينامه هاي علمي
مسئوليت اصلي واحد ارزشيابي، تشخيص،تطبيق،معادل سازي و تاييدمدارك و گواهينامه هاي اعطايي توسط دانشگاه هاي هند و ساير كشورها مي باشد. تاييدمدارك بر پايه اطلاعاتي است كه در زمينه هاي تشخيص و معادل سازي كيفيت انواع مداركدانشگاهي تدارك يافته است. تعيين و معادل سازي مدارك ر مبناي اطلاعات گردآوري شدهاز اسناد و روشهاي آموزشي به كار رفته در نظام هاي آموزشي دانشگاه هاي جهان از طريقارتباط با نهاد هاي بين المللي كشورهاي مختلف و نمايندگي ساير كشورها در هند صورتمي گيرد. اين واحد همچنين عهده مسئوليت ارزيابي و تاييد مدارك مراكز آموزش غيردانشگاهي مورد تاييد AICTE و ساير نهادهاي دولتي مي باشد.
ب. واحد خدمات و اطلاعات دانشجويي انجمن
با انتشار كتاب راهنماي دانشگاه ها اطلاعات جامعي در خصوص موسساتدانشگاهي،مجامع حرفه اي، تاييد اعتبار دروس و دوره هاي برگزار شده توسط ارگان هايمركزي وايالتي و اعضا هيات آموزشي دانشگاه به انتشار فراهم آمده است.اين واحدهمچنين كتاب هاي راهنما در حوزه حرفه اي شامل مديريت آموزشي، آموزش مهندسي، پزشكيكامپيوتر، آموزش از راه دور و علوم كتابداري و اطلاع رساني مبادرت مي نمايد. نشريهديگري كه در اين خصوص انتشار مي يابد معرفي تسهيلات مي باشد.تحصيلي (بورس) تحصيلداخل و خارج از كشور دانشجويان در داخل و خارج از هند و خارج مي توانند در صورتنياز به كسب، اطلاعاتي در خصوص شرايط پذيرش دانشجو در دانشگاه هاي هند و يا چگونگيو تداوم فعاليتي موسسات آموزش از طريق واحد مذكور مبادرت نمايند.
پ .واحد كتابخانه و مركز اسناد مدارك
واحد كتابخانه و مركز اسناد مدارك بر مجموعه اي تخصصي از كتباسناد و نشريات پيرامون آموزش عالي مشتمل ميگردد. واحد مذكور به ارسال نشريات اضافهبر نياز كتابخانه ها و آخرين اطلاعات در زمينه آموزش عالي براي دانشگاههاي عضومبادرت مي نمايد. اين نشريه ماهانه شامل اطلاعات جاري آموزشي ، اخبار آموزشي، پاياننامه ها و تحقيقات آموزشي و مقالات و اخبار محافل دانشگاهي است .
ت.واحد تحقيقات
واحد تحقيقات به هدايت مطالعات تخصصي در زمينه هاي مربوط به آموزشعالي من جمله بر آورد هزينه واحد هاي درسي شاخص هاي كارايي، كيفيت آموزش و سيسستمآموزشي مبادرت مي نمايد. از جمله فعاليتهاي واحد مذكور مي توان به تعيين قيمتواحدهاي درسي آموزش عالي نظارت بر بانك سوالات و تعيين شاخص هاي اجرايي آموزش عالياشاره نمود .
ث. واحد تربيت بدني
واحد تربيت بدني كه توسط وزارت توسعه منابع انساني هند بنياديافته است به عنوان هيات درون دانشگاهي انجام وظيفه مي نمايد. اين هيات عهده دارمسووليت سازماندهي مسابقات بين دانشگاهي و اردوي مربيان ورزشي دانشگاه هاي مختلف درسطح ملي مي باشد.
در حال حاضر مسابقات بين دانشگاهي در 4 رشته ورزشي ويژه مردان 99رشته ورزشي ويژه زنان 14 رشته ورزشي مشترك زنان و مردان در 66 مركز دانشگاهي برگزارميگردد. انجمن دانشگاه هاي هند عضو فدراسيون ورزشهاي بين المللي دانشگاههاي جهانبوده است و اعزام دانشجويان هندي به خارج از كشور ميزباني بازيهاي دوستانه سايركشورهاي جهان در هند را عهده دار مي باشد.
ج.واحد انتشارات و فروش
واحد انتشارات و فروش عهده دار مسئوليت انتشار نشريات انجمندانشگاه هاي هند اعم از مجله اخبار دانشگاه ها (university news) ، برپايي نمايشگاههاي AIU در داخل سازمان و برپايي نمايشگاه جهاني كتاب دهلي به منظور همگاني نمودن و ارتقا سطح عرضه كتب بهدانشگاه ها ،موسسات، دانشجويان و كتابفروشي ها مي باشد.
چ.واحد امور جوانان
اين واحد به سازماندهي برنامه هاي بين دانشگاهي به منظور ارتقاارزشها، فرهنگ توسعه شخصي،وحدت ملي و درك بين المللي مبادرت مي نمايد. از جمله ميتوان به بر پايي جشنواره هاي بين دانشگاهي كه بطور مرتب و با همكاري دولت هنر ازسال 1985 در سطح منطقه اي و كشوري برگزار مي گردد،اشاره نمود.
ح.واحد همايش هاي علمي
واحد همايش به سازماندهي نشست سالانه روساي دانشگاه ها مبادرت مينمايد. انجمن دانشگاه هاي هند نيز به برگزاري سمينار ملي و ميز گرد روساي دانشگاهها به صورت سالانه مبادرت مي نمايد. سمينار ملي نيز همزمان با نشست سالانه برگزارشده و به موضوعاتي در خصوص به نظام آموزش برنامه ريزي و توسعه نقش دانشگاه ها ميپردازد.
كمسيون اعتبارات دانشگاهي هند
پس از استقلال هند، موضوع نحوه اداره دانشگاه هاي كشور و سياستگذاري در حوزه آموزش عالي در زمره مسائل حساس و بحث برانگيز كشور محسوب گرديد. برابر قانون اساسي هند، دولت مركزي و دولت هاي ايالتي مكلف گرديدند با توجه به نيازجامعه به احداث ، اداره و نظارت بر دانشگاه ها مراكز آموزش عالي از يكسو و ناهمگونيفرهنگي،قومي، جغرافيايي و اقتصادي از سوي ديگر،به تشكيل كمسيون اعتبارات دانشگاههاي هند طي سال 1956 منجر به تشكيل اين كميسيون برقراري هماهنگي گرديد . ميان دولتو دانشگاهها ، ترسيم خط مشي كلي نظام آموزش عالي و تامين و تخصيص بودجه آموزشي وتحقيقاتي دانشگاهها و كالج هاي دولتي مي باشد.
ساختار تشكيلات كميسيون
كميسيون اعتبارات دانشگاهها هند، نهادي است ملي و مستقل كه بهموجب قوانين خاصي تشكيل يافته است. از لحاظ جايگاه اداري ،اين كميسيون در جدولتشكيلات وزارت توسعه منابع انساني دولت مركزي در حوزه معاونت آموزشي قرار دارد. كميسيون مذكور خود از رئيس نايب رئيس، رئيس دبيرخانه و ده عضو متخصص و كارشناسبرخوردار مي باشد. رئيس نايب رئيس و رئيس دبيرخانهاز اعضا ثابت كمسيون بوده و بهطور تمام وقت در اختيار كميسيون مي باشند. ده عضو ديگر كمسيون نيز به صورت پاره وقتو موردي مشاركت مي نمايند. رئيس و نايب رئيس توسط كميته اي، از ميان اساتيد و رجالعلمي و دانشگاهي انتخاب مي شوند. رئيس و نايب رئيس كميسيون در زمان گزينش و تصديكاز هيچگونه رابطه كاري و استخدامي با دولت هاي ايالتي ودولت مركزي برخوردار نميباشند. از ده عضو موقت كمسيون مذكور 2نفر از طرف وزارت توسعه منابع انساني و وزارتدارايي معرفي ميگردند. حداقل 4نفر ديگر نيز از ميان متخصصين علوم كشاورزي ،بازرگاني ،مهندسي، صنايع و اعضاي نظام پزشكي ،كانون مهندسين و انجمن حقوقدانان ووكلا برگزيده مي شوند. گفتني است كه در علم روساي سابق دانشگاهها و دانشكده ها وشخصيت هاي علمي از اولويت خاص برخوردار مي باشند. كليه فعاليتهاي اجرايي كمسيونتوسط دبيرخانه كميسيون صورت مي گيرد. در ساختار اداري كميسيون 839 پست اداري به شرحذيل پيش بيني گرديده است:
. گروه 1- روساي دواير ،معاونين و مشاوران139 نفر
. گروه 2-كارشناسان118 نفر
. گروه 3-كارمندن دفتري 463 نفر
. گروه 4-كارگران وكاركنان بخش خدمات 121 نفر
لازم به ذكر است كه كمسيون تا كنون از كل ظرفيت تشكيلاتي خود بهرهبرداري ننموده و حداكثر 700 نفر را به كار گرفته است. مقر اصلي كميسيون در شهردهلياست و اين درحالي است كه از 6 دفتر ايالتي نيز برخوردار مي باشد. علاوه بر دفترمركزي و دفاتر ايالتي اين كميسيون در 6 كنسرسيوم مشترك در دانشگاهها و مراكزتحقيقاتي هند برخوردار مي باشد. از 248 دانشگاه و 10555 كالج،كشور تعداد 181دانشگاه و4510 كالجبه تامين اعتبارات و بودجه مالي خود از محل كميسيون اعتباراتمبادرت مي نمايند.
وظايف و اختيارات كميسيون
همانگونه كه قبلاً نيز به آن اشاره گرديد ، مسئوليت اصلي كميسيوناعتبارات دانشگاههاي هند، سياست گذري و هماهنگي نظام آموزش عالي و تامين بودجهدانشگاهها و مراكز آموزش عالي مي باشد با اين حال از جمله مهم ترين وظايف واقداماتكميسيون مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1. تدوين برنامه هاي آموزش عالي با همكاري دانشگاههاي كشور
2. توسعه و گسترش برنامه هاي علمي و آموزشي دانشگاهها و كالجها
3. هماهنگ سازي نظام آموزشي دانشگاه ها
4. تدوين برنام هاي آموزش بزرگسالان
5. تدوين برنامه هاي آموزش اقليت هاي قومي
6. تعيين سهميه ويژه اقشار كم درآمد در دانشگاهها
7. تعيين سهميه اقوام محروم در دانشگاهها
8. تعيين سهميه زنان و اشخاص معلول در دانشگاهها
9. اعطا بورس يه تحصيلي به دانشجويان خارجي
10. برگزاري آزمون اعطا بورس يه تحصيلي به واجدين شرايط بورسداخل
11. تهيه برنامه هاي آموزشي تلويزيوني
12. نظارت بر استانداردهاي آموزشي
13. تصويب بودجه عمراني و پژوهشي دانشگاهها
14. صدور مجوز احداث دانشگاههاي دولتي
15. صدور مجوز احداث كالج هاي خصوصي و دانشگاه ناظر
16. صدور مجوز احداث شعب دانشگاهي
17. صدور مجوز فعاليت دانشگاهها و مراكز آموزش عالي خارجه
18. تصويب و تامين بودجه برگزاري سمينارهاي علمي
19. ارائه خدمات كمك آموزشي به دانشگاهها و كالج هاي خصوصي
20. موافقت با مبادله استاد ميان دانشگاههاي هند و دانشگاههايخارجي
21. موافقت با مبادله استاد ميان دانشگاههاي داخلي
22. فراهم سازي فرصت هاي مطالعاتي براي دانشجويان و اساتيد
23. هماهنگي و اتخاذ روش واحد در برگزاري آزمون دانشگاهها
كمسيون اعتبارات دونوع بودجه در اختيار دارد: بودجه جاري و بودجهمصوب در برنامه هاي عمراني و فرهنگي پنجساله. در حقيقت كميسيون تنها نهاد ارتباطيدولت مركزي و دولت هاي ايالتي با دانشگاهها و مراكز آموزش عالي هند مي باشد. اينروي هر گونه كمك مالي و غير مالي بخش دولتي و خصوصي صرفا پس از تصويب اين كميسيونبايد در اختيار دانشگاهها قرار گيرد. از دهه 1970 كميسيون مذكور در صدد تغيير سياستهاي كلي آموزش عالي در هند برآمد .از اين روي در اولين گام با هدف كاربردي ساختنعلوم و تربيت نيروهاي متخصص و حرفه اي انستيتو هاي فني وصنعتي با عنوان IITتاسيس گرديد سپس گروههاي آموزشي و حرفه اي پزشكيدر ايالت هاي مختلف كشور تشكيل يافت. در سال 1994 شورايي باعنوان شوراي ملي ارزشيابي آموزشي در شهر بنگلور تاسيس نمود. وظيفه اين شوراارزشيابي و كيفيت آموزش، تدريس و تحقيق در دانشگاههاي هند مي باشد. از جمله ديگروظايف مهم كميسيون، برگزاري آزمون قابليت تدريس يا NET ميباشد. برابر بند e و g بخش 1 ماده 26قانون تشكيل كمسيون اعتبارات دانشگاههاي هند كميسيون مذكور از مجوز تعيين صلاحيتافراد متقاضي تدريس در دانشگاهها برخوردار مي باشد. كميسيون مذكور به برگزاريآزمونهايي به تعداد 2 بار در سال در 88 مركز آموزشي و دانشگاهي مبادرت مي نمايد. دراين آزمون صرفا قابليت علمي و شايستگي متقاضيان تدريس در دانشگاه هاي هند تعيين ميگردد. گر چه پذيرش در اين آزمون به هيچ تعهدي در استخدام افراد نمي انجامد اما بااين حال عدم قبولي در آن مانع از استخدام افراد مي گردد. گفتني است كه اين آزمون ازنمونه آزمون آموزشي دانشگاه نيوجرسي با عنوان educational testing service اقتباس گرديده است.
روش كار كميسيون
روش فعاليت كميسيون بدين گونه است كه دانشگاهها و مراكز آموزشي،طرحهاي آموزشي و نيازهاي مالي خود را به كميسيون اعلام مي نمايند. كميسيون موضوع رابه كميته هاي ويژه اي ارجاع داده و پس از بررسي گزارش تهيه نموده و اين گزارش پس ازطرح در كميسيون به اتفاق آرا مورد بررسي قرار مي گيرد. در موارد مهم و حساس معمولاكميسون دو كميته موافق و مخالف را مسئول بررسي پيشنهادي مي نمايد. هر دو كميته بهجمع بندي و ارائه نظرات مخالفين و موافقين به كميسيون مبادرت مي نمايند.جلسات مهمكمسيون به صورت ماهانه برگزار مي گردد. واحد انتشارات كميسيون همچنين به انتشار دونشريه به نام هاي بولتن خبري آموزش عالي و مجله علمي و تحقيقات آموزش عالي مبادرتمي نمايد.
بازنگري ساختار آموزش عالي
پس از برگزاري كنفرانس جهاني آموزش عالي در پاريس حضور فعال هنددر اين كنفرانس ،انديشمندان، متخصصين آموزش عالي و مديران اجرائي اين كشور تصميم بهاصلاح ساختار آموزش عالي كشور گرفتند. در طي اين مدت نظرات و پيشنهادات مفيد و قابلتوجهي ارائه گرديده كه اكثر اين نظرات و پيشنهادات در كنفرانسي تحت عنوان آموزشعالي در قرن بيست و يكم مورد بررسي و تبادل نظر قرار گرفت. كشور هند از دهه 1990 باحجم بي سابقه درخواست شهروندان هندي جهت حضور در مراكز آموزش عالي مواجهه گرديدهاست. از آنجا كه نظام فعلي آموزش عالي پاسخگوي كليه درخواست هاي متقاضيان نيست. ازاين روي صاحبنظران آموزش عالي به بازنگري و توسعه سيستم فعلي از دو جنبه ذيل مبادرتنموده اند:
1. توسعه كيفي آموزش عالي
2.توسعه كمي فضاي آموزش عالي
الف - توسعه كيفي
از جمله مهم ترين رئوس پيشنهادات ارائه شده جهت توسعه كيفي آموزشعالي مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1.از آنجا كه آموزش متوسطه سنگ بناي آموزش عالي است، از اين روينخستين گام مواد درسي دو سال آخر مقطع آموزش تكميلي متوسطه مورد تجديد نظر اساسيقرار گرفت در حال حاضر گسستگي عظيمي ميان آموزش پيش دانشگاهي وجود دارد. دروس وآموزشهاي دو سال آخر متوسطه آموزش بگونه اي طراحي شده تا دانش آموزان به طراحي آتيهآموزشي خود در اين مقطع مبادرت نمايند. پيشگيري از افت تحصيلي و تحصيل نيروي انسانيدر اين مرحله دانش آموزان به كمك مشاوران علمي قابليت و توان علمي خود راارزيابينموده و به تشخيص زمينه تحصيلي مورد علاقه خود مبادرت مي نمايند.
2.واحدهاي درسي و سرفصل دروس دانشگاهها مورد تجديد نظر كامل قرارگرفته و بگونه اي طراحي مي گردند كه اولا منطبق با تحولات علمي و پيشرفت هاي صنعتيو اجتماعي بوده و ثانيا بتوان آنها را به سهولت مورد تجديد نظر قرار داد. جهت نيلبه اين مقصود در آستانه قرن بيست و يكم دانشگاههاي هند به برگزاري سمينارهاي تخصصيمتعددي تحت عنوان آموزش عالي در قرن بيست و يكسو مبادرت نمودند. كسي است كه مجموعهنظرات پيشنهادات ارائه شده در اين سمينارها به صورت مكتوب در اختيار دستگاههاياجرائي و عموم قرار گرفت.
3.به منظور استفاده بهينه از تسهيلات كامپيوتري آموزش كامپيوتر واستفاده از آن در كليه رشته ها و سطوح آموزشي بايد الزامي و اجباري گردد. از آنجاكه دانشگاهها و مراكز آموزش عالي نقش حياتي و اساسي در توسعه اقتصادي،اجتماعي وصنعتي كشور ايفا مي نمايند از اين روي بايد جنبه هاي كاربردي علوم بيشتر مورد توجهمراكز آموزش عالي قرار گيرد. دروس مربوط به محيط زيست، علوم ارتباطات، مطالعات وتحقيقات پيرامون زنان ، مسائل مربوط به توسعه و مردم شناسي بايد در كليه مراكزآموزشي ارائه گردد. تا كنون علوم و علوم انساني در دو بستر جداگانه مورد تحقيق وتدريس قرار مي گرفتند. رعايت شان و منزلت انسان و حفظ آداب، روسوم , فرهنگ وارزشهاي ديني ,اخلاقي و انساني ايجاب مي نمايد كه تحقيقات علمي تماما با اهدافتوسعه انساني و حفظ شان و منزلت انسان همانگي مي يابد. اين سياست بايد به صورت لازمالاجرا در مقررات آموزش عالي لحاظ گردد. تحقيقات علمي و صنعتي بايد در كليهدانشگاههاي جدي گرفته شود. كميته اي متشكل از برحسته ترين محققين و اساتيددانشگاهها بايد به تعيين اولويت هاي تحقيقاتي مبادرت نموده و بر اجراي آن نظارتكامل داشته باشند.
ب - توسعه كمي فضاي آموزش عالي
به منظور پاسخگويي به نيازها و درخواست متقاضيان آموزش عالي وتوسعه نيروي انساني فضاي اموزشي كشور بايد در حد استاندارد بين المللي توسعه يابد. علاوه بر اين دانشگاهها بايد از لحاظ مادي و مالي تقويت شده و مستقل از دستگاههاياجرائي فعاليت نمايند جهت جلوگيري از هر گونه فساد مالي، بودجه دانشكاهها لزوم بايدبا نظارت هيئت امنا دانشكاهها هزينه گردد.
دانشگاهها همگام با تربيت نيروي كار بايد خالق فرصت هاي شغلي نيزباشند . از اين روي دولت موظفاست امكان ارتباط دانشگاهها با بخش خصوصي و دولتي رافراهم آورد.
توسعه مراكز آموزش عالي خصوصي بايد صرفا در جهت تقويت توان علميكاركنان دولت تربت نيروهاي حرفه اي ايجاد رشته هاي فني مهمندسي، كشاورزي و علومپايه صورت پذيرد. اينگونه مراكزبايد به فعاليت در زمينه هاي خاص و حوزه هاي معينمبادرت نمايند. دولت و دانشگاههاي دولتي بايد نظارت مستقيم بر حوزه آموزش اين دستهاز مراكز آموزشي را بر عهده گيرند. لازم به يادآوري است كه در حال حاضر هيچ گونهدانشگاه خصوصي در كشور هند فعاليت نداشته و كالجهاي خصوصي نيز تحت نظارت يكي ازدانشگاههاي معتبر دولتي فعاليت مي نمايند.
جايگاه نظام آموزش عالي
از حيث جايگاه نظام آموزش عالي كشورها به سه گروه كشورهاي با نظامآموزشي توسعه نايافته و نيروي كار يدي كشورهاي با نظام آموزشي در حد متوسط قادر بهانجام فرايند هاي ساده صنعتي و كشورهاي كه در آن تاكيد عمده بر فارغ التحصيلدانشگاهي و در اين افراد در سطح عالي از تحقيق با شايستگي هاي تكنولوژيكي و علميمشغول به كار مي باشند. در كشور هند تركيبي از هر سه نوع مشاهده مي گردد. از يكسوبيش از يك صد ميليون كودك لازم التعليم در خارج از نظام آموزشي به عنوان نان آورخانواده به فعاليت مي پردازند و از سوي ديگر اين كشور از بزرگترين نظام آموزش عاليو 256 دانشگاه برخوردار بوده و از هر 8 دانشجوي ثبت نامي در دانشگاههاي دنيا 1 نفرهندي است علاوه بر اين 43 درصد نرخ كل ثبت نام در آموزش عالي در كشور هاي در حالتوسعه متعلق به هندي ها است. جدول ذيل تصوير مختصري از جايگاه نظام آموزش عالي كشورهند طي سال 1997 را نسان مي دهد.
پس از استقلال كشور و اولين اجراي برنامه عمراني كشور طي سال 1950روند رو به رشد سهم اختصاص يافته به دانشگاهها مشهود مي باشد. كه طي هشت برنامهعمراني سهم اختصاصي از يك ميليارد و پانصد كرور به 196 ميليارد كرور بالغ گرديدهاست. علاوه بر توسعه كمي و كيفي دانشگاهها بر اساس مدل دكتر سوواميناتان و با توجهبه درك اين واقعيت كه بسط و گسترش كمي دانشگاه ها بدون توجه به رشد كيفي مفيدنخواهد بود كشور هند در طول دو دهه گذشته به احداث و راه اندازي مراكز تحقيق وتوسعه در سطح كشور مبادرت نموده است . گسترش اين مراكز ناشي از توجه به دو عاملاساسي است: اول درك اين نكته كه به طور معمول استادان دانشگاهها به آموزش بيشتراشتغال داشته واز امر پژوهش غافل مي باشند كه اين مورد حتي در كشورهاي پيشرفتهمانند فرانسه نيز مشهود مي باشد . دوم مراكز تحقيق و توسعه از قابليت در دو بعدتحقيق نظري و عملي (كاربردي )بدون اشتغال به امرتدريس برخوردار مي باشند. انقلابهايعلمي هند به طور عمده محصول تلاشهاي محققان مراكز تحقيقاتي كشور بوده است در حقيقتبرداشتن گامهاي بلند در علوم و تكنولوژي از يكسو و زينه ها ي متكلف اجراي تحقيقاتجامع از سوي ديگر تسهيل تعامل فعال ميان موسسات آموزشي و مراكز ملي تحقيق و توسعهرا الزامي ساخته است.
جايگاه آموزش عالي در توسعه ملي
پيش بيني هاي انجام گرفته نشان مي دهد كه تا سال 2020 كشور هند باجمعيتي بالغ بر يك ميليارد نفرو تنوع فوقالعاده انساين با اتكا بر منابع انساني ازرده كشورهاي جهان سوم خارج خواهد شد اگر چه از دانشگاهها به عنوان منابع توليدنيروي انساني ياد ميگردد در صورت فقدان نظام برنامه ريزي مدون تلاش ها حاصلي جزفرار مغزها و اتلاف سرمايه اقتصادي – اجتماعي ملت به دنبالنخواهد داشت. نظام آموزش عالي هند در طول سه دهه (1975-1950)اين تجربه تلخ راآزموده است. با وجود اين دگرگوني هاي دو دهه اخير در خط مشي هاي ملي و درك تحولاتجهاني توسط هندي ها سبب گرديد كه نظام آموزش عالي كشور به جهت يابي صحيح خود دستيابد جهتي كه موجب گرديد حتي قرار مغزها برعكس تجربه ساير كشورها كه حاصلي برايآنان نداشته و ندارد در هند به گونه اي عمل نمايد كه به عنوان منبع و پشتوانه علميو اقتصادي كشور در خارج از كشور به ورود دانش فني و سرمايه اقتصادي به داخل كشورمنجر مي گردد. اين همه حاصل برقراري يك نظام برنامه ريزي آموزش عالي است كه منابعاصلي چهار گانه توسعه ملي، صنعت ، دانشگاه و مراكز تحقيق و توسعه را به يكديگر متصلمي نمايد.
جهت بررسي جايگاه فعلي نظام آموزش عالي هند در جهش به سويموقعيت جهاني شدن پرداختن به تحليل نظام برنامه ريزي آموزش عالي جايگاه فعلي نظامآموزش عالي هند الزامي است.
نظام برنامه ريزي آموزش عالي
گرچه سالها برنامه ريزان هندي همانند برنامه ريزان كشورهاي جهانسوم به طراحي برنامه هاي غير واقعي مبادرت مينمودند اما ويژگي هاي خاص هند جمعيتزياد گرسنگي و سو تغذيه ، فقر و بيسوادي و فقدان منابع رايگان مالي نظير نفت ،مانعدوري كامل آنها از واقعيت ها مي گرديد . در نتيجه در طي سه دهه پس از استقلال كشور (1947) متاثر از نگر ش سوسياليستي جواهر لعل نهرو به خود كفايي نسبي در زمينه هاياقتصادي و آموزشي نائل آمد. تحولات دو دهه اخير جهان و درك سريع آن توسط برنامهريزان اقتصادي هند نشان داد كه نگرش نهرويي ديگر كاربرد چنداني در نظام برنامه ريزيندارد به اين ترتيب اين كشور از سيستم مديريت دولتي متمركز گرايانه به سوي برنامهريزي هاي هدايت گرايانه و مشورتي و كاهش نقش دولت در امور تغير جهت داد. طي سالهايپاياني قرن بيستم و در پايان برنامه نهم عمراني كشور (1995) علائم مثبت برنامه ريزيياد شده به تدريج آشكار گرديد. در طي اين مدت كشور هند توانست گامهاي بلندي در جهتورود به اقتصاد جهاني بردارد به نحوي كه دانش مبتني بر نظام صنعتي آن افزايش يافتهسطوحمهارتها و كيفيت تحقيق و توسعه به سطح استاندارد هاي جهاني نزديك شده ظرفيتتوان و شايستگي هاي علمي مدرسين دانشگاه ها گسترش يافته و شهروندان هندي به پيمايشهر چه سريعتر مرزهاي دانش بويژه در زمينه كشاورزي و كامپيوتر نائل آمدند موفقيت بهدست آمده ناشي از برنامه ريزي آگاهانه و تعامل ميان چهار عنصر اساسي توسعه ملي،صنعت ، دانشگاه و مراكز تحقيق و توسعه بوده است . دستاوردهاي هند نشان مي دهد كهاين كشور توانسته است با ترتيب دادن يك رشته انقلاب هاي علمي (انقلاب سبز در توليدگندم برنج و كسب مقام اول و دوم جهاني انقلاب آبي در توليد محصولات دريايي انقلابسفيد در توليد شير و انقلاب زرد در توليد دانه هاي روغني) نيازمنديهاي بيش از يكميليارد جمعيت را به غذا مسكن و پوشاك تامين نموده و به صادر كننده مهمي در بخشكشاورزي اقتصاد جهان مبدل گردد. اين موفقيت همه ناشي از درك اين نكته توسط برنامهريزان هندي است كه توسعه ملي نيازمند نيروي انساني ماهري است كه دستيابي به آن بدونوجود ابزار آموزشي قوي امكان پذير نمي باشد. هر چند نظام آموزش عالي هند ليبي ازاستقلال شاهد گسترش قارچ گونه اي بوده و اين نظام چالشهاي فراواني همچون بيكاريفارغ التحصيلان پشت سر گذارده است اما با اين حال توسعه آموزش ابتدايي و افزايش سطحسواد خود به خود عامل دستيابي به توسعه ملي نبوده و نيست و اين آموزش عالي است كهمي تواند كشور را براي جهش به سوي اقتصاد بهتر و گسترش سطح سواد مهيا سازد اين اينروي برنامه ريزان هندي با توجه به چهار عامل ذيل به توسعه و برنامه ريزي در حوزهآموزش عالي مبادرت نموده اند:
· نيازبه تربيت متخصصان زمينه هاي مختلف علمي جهت تشكيل ساختارآموزش عالي خودكفا
· افزايش نرخ تقاضا نيروي كار ماهر در قالب طيف وسيعي از پروژههاي توسعه ملي
· فشار به افراد جهت به آموزش عالي به عنوان ابزار اساسي دستيابيبه فرصت هاي شغلي در بازار كار
· فشار از ناحيه دولت مركزي در جهت توسعه نظام هر آموزش عالي جهتهمگاني سازي آموزش ابتدايي
مدل تحليلي جايگاه نظام آموزش عالي و نقش آن در توسعه ملي به گونهاي طراحي گرديده است كه حركت آن بدون توجه به ساير بخشهاي اقتصادي كشور ميسر نبودهو به گلزار تجارب سالهاي 1970-1950 نيز منجر نمي گردد. دكتر سوواميناتان ، پدرانقلاب سبز هند،مدلي ارائه داده است كه در آن نظام دانشگاهي مراكز تحقيق و توسعهملي صنايع و برنامه ريزي توسعه اقتصادي محورهاي اصلي توسعه ملي را تشكيل مي دهند. بر اساس اين مدل نظام آموزش عالي با پشتيباني مراكز تحقيقاتي و توسعه ملي به پيشرفتنظام صنعتي مي گردد نظام دانشگاهي نيز با پشتيباني علمي و پرورش نيروي انساني متخصصمورد نياز مراكز تحقيقاتي به انتقال اطلاعات جديد به آنها مبادرت مي نمايد . مراكزتحقيقاتي نيز ضمن اجتناب از اشتغال نيروي علمي در بخش هاي آموزشي صرف به تداركپشتوانه مستحكمي از ذخيره پژوهشهاي كاربردي و علمي در نظام صنعتي مبادرت مينمايند. و توسعه تكنولوژي و بومي سازي تكنولوژي هاي وارداتي از جمله كاركردهاي مهم مراكزتحقيقاتي و توسعه ملي در سرتاسر كشور محسوب مي گردد. به علاوه نظام صنعتي درارتباطي دو سويه با دانشگاهها منبع الهام سازي براي متخصصان دانشگاهي است.
فاصلة نژادي در آموزش عالي
در حال حاضر، درصد محدودي از زنان و مردان جامعة هندوستان (3درصداز مردان و 1 درصد از زنان) در دانشكده هاي كشور به تحصيل مبادرت مي نمايند. اگر چهاين ميزان بسيار اندك است، با اين حال در همين ميزان اندك نيز زنان در رتبة سوّمقرار دارند. لازم به ذكر است كه نسبت مذكور در كليه زمينه هاي مطالعاتي به استثنايزمينه هاي ذيل صادق مي باشد:
1- علوم مهندسي و تجارتي كه زنان بخش بسيار كوچكي در اين زمينهبشمار مي روند.
2- علوم آموزشي كه در آن زنان يك دوّم كل دانشجويان را تشكيل ميدهند.
ارزيابي استراتژيهاي آموزشي
ميزان كارايي و تأثيرگذاري برنامه ها و استراتژي هاي آموزشي
همانگونه كه قبلاً نيز بدان اشاره شد، دولت هندوستان در جهت نيلبه اهداف آموزش همگاني EFA به اجراي يك سري طرح ها و پروژههاي جديدي ظرف مدت 10 سال اخير مبادرت نموده است. هر پروژه يا برنامه هدف خاصي رادنبال نموده و در قالب هر يك از اي ن برنامه ه ا و پروژه ها يك سري عمليات نظارتي وسنجشي ب ه مورد اجرا گذارده مي شود. در اين سنجش تن ها ب ر انعكاس كلّي ب رخياستراتژي ه ا و روش هاي اتخاذي چن د سال اخير و نحوة اجراي آنها از طريق پروژه ها وبرنامه ها، تأكيد مي گردد. فلذا اكثر عمليات نظارتي در كليه مناطق كشور قابل اجرانبوده و هر ايالت با روش منحصر به فرد خود به اجراي برنامه ها مي پردازند. طي چندينسال اخير با توجه به مسافت و بعد جمعيتي كشور معيارهاي خاصي در ارائة خدمات مدرسهاي دنبال مي گردد كه اين عمل خود بر گسترش مدراس ابتدايي منجر گرديده است. به نحويكه اكثر كودكان از امكان دسترسي فيزيكي به اين مدارس برخوردار مي باشند. دهة 90 دوپيشرفت جديد در اي ن زمينه را به ثبت رسانده است. چندين دولت ايالتي از اين همفراتر رفته و به خلق امكانات جدي د در سكونتگاه هاي كوچك دست يازيده اند. مدنظرداشتن اين امر كه عدم حضور كودكان در مدارس منحصرا به فاصلة فيزيكي منتهي نشده وعوامل فرهنگي و اقتصادي نيز در اين امر دخيل مي باشند به اجراي هر چه بهتر اي نبرنام ه كمك زيادي نموده است. اولين نتيجة مثبت اين امر آن بوده است كه در مناطقيكه اين ابتكارات ب ه اجرا درآمدند نرخ ثبت نام و حضور كودكان به ميزان قابل توجهيارتقاء يافته است. است راتژي ديگري كه طي دهة اخير اتخاذ گرديده، معين نمودنمعيارهاي عمدة ملّي جهت تجهيز مدارس سراسر كشور مي باشد. دولت از طريق طرح بهرهبرداري از تخته سياه (Operation Blakbord) ابتكار جديدي راخلق نمود كه طي آن هر مدرسة ابتدايي مي بايست حداقل از دو كلاس درس برخوردار بوده وبدون توجه به تعداد دانش آموزان از حداقل 2 معلم جهت تدريس در كلاس ها بهره گيرد. اين معيار كه در سرتاسر كشور به مورد اجرا گذارده شد، شرايط زيرساختي مدارس ابتداييمناطق روستايي كشور را تحت تأثير ق رار داده است. با توجه به اينكه همچنان 50 درصداز جمعيت كشور از نعمت سواد بي بهره اند از اين روي پيشبرد برنامه هاي ارتقاء سطحسواد و آموزش بزرگسالان كار آساني نيست. دولت هندوستان پس از ارزيابي و سنجشاستراتژي هاي قبلي و بررسي دستاوردهاي آن به اجراي طرح عملياتي آموزش ملي به سال 1988 مبادرت نموده و در جهت گست رش آموزش در سرت اسر كشور به اتخاذ سياست بسيجهمگان ي مبادرت نمود. در اينجا نيز به جاي استفاده از پرسنل اجير سعي شده است تا ازكاركنان غيردولتي استفاده شود. اگر چه تأثير اجراي اين سياست بن ا ب ه دلايلي روشندر سرت اسر كشور يكسان نبوده اما با اين حال اين استراتژي به همراه ابتكارات به عملآمده در سنجش آموزش ابتدايي به افزايش تعداد افراد باسواد كشور منتهي گرديده است. اي ن م وضوع بيشتر در خصوص اف راد جامعة روستايي و بويژه زن ان مصداق مي يابد. ازجمله نكات ديگري كه مي توان به ميزان كارآمدي استراتژي مذكور پي برد افزايش نرخدرخواست هاي مردم در جهت ورود به مراكز آموزش عالي و آموزش پيوسته اشاره نمود. همانگونه كه قبلا نيز بدان اشاره گرديد جهت نيل ب ه اهداف ECCE Farderstufe ن ه تنها بايد دست رسي فيزيك ي ب ه م دارس را مهي ا نم ود بلك همي بايستي مشاركت كودكان در اين روند آموزشي را نيز تضمين نمود. اگر چه سيستم آموزشهمگاني ظرف چند س ال اخي ر ب ه طور ف وق الع اده اي گسترش يافته است، با اين حالغلبه بر ناهمگوني هاي موجود در مناطق جغرافيايي مختلف و گروه هاي متفاوت اجتماعيكار آساني نيست. برخي از اين ناهمگوني ها همانند تف اوت هاي موجود ميان دو جنس زن ومرد طي چند سال اخير كاهش يافته است. با اين حال، ايجاد برابري در حوزة اجراييبرنامه هاي آموزش همگاني EFA همچنان ب ه عن وان معضل ي ب زرگبه حساب مي آيد ك ه پيش روي طراحان و مديران آموزشي قرار گرفته است. برداشت ها حاكياز آنند كه مقابله ب ا اي ن م وانع ب دون اقدام به تقرب مدارس با جامعه و خلق حستملك در ميان اجتم اع م حلّي و سرماي ه گذاران ممك ن ن مي باشد.