اين بنا به صورت يک بقعه و دو مناره است که بر روي گور «عموعبدالله» از پارسايان نامآور سده هشتم هجري بنا شده و سنگ قبر آن مورخ به سال ۷۱۶ هجري، هم‌زمان با اواخر پادشاهي «اولجايتو» ايلخان مسلمان مغول است. ايوان منارجنبان يکي از نمونه ‌هاي سازه‌هاي سبک مغولي ايران است و از آن دوره کاشيکاريهايي هم دارد. مناره‌ها بعداً و در تاريخي که درست معلوم نيست و احتمالاً در پايان روزگار صفوي به ايوان مزبور اضافه شده و با حرکت دادن يکي از آنها، ديگري نيز حرکت مي‌کند. اما نکته جالب در اين بناي تاريخي آن است که با حرکت دادن يک مناره، نه تنها مناره ديگر به حرکت در مي‌آيد، بلکه تمامي اين ساختمان به لرزه درمي‌آيد. آرامگاه «عموعبدالله» در بقعه منارجنبان زيارتگاه مردم ساکن دهکده «کارلادان» (گارلادان) است که اين بقعه در آنجا واقع شده و تا شهر اصفهان حدود هفت کيلومتر فاصله دارد.

ميوه «به» معروف اصفهان که شايد در دنيا هم بي‌همتا باشد از باغهاي مجاور گارلادان و منارجنبان بويژهً از «گورتون» در گويش مردم محل يا (گورتان) به دست مي‌آيد. بوي اين «به» هنگام عبور از جاده اصفهان به منارجنبان در ماه دوم پاييز که ميوه به اين باغها جمع‌آوري مي‌شود و بوي خوش به پراکنده مي‌شود براستي سحرانگيز است. کارلادان يکي از روستاهاي مشهور ماربين است که از بلوک سرسبز و پر برکت اصفهان در جميع ادوار تاريخي اين شهر بوده است و از باغهاي وسيع و درختان ميوه‌ دار آن عموم جهانگردان ايراني و عرب و مورخين و جغرافيا نويسان سده دوم هجري به بعد در کتابهاي خود به تفصيل سخن گفته‌اند و اين بيت را با کمي اختلاف ذکر کرده‌اند که:

ماربينت که روضه ارم است / آفتاب اندرو درم درم است

منارجنبان اصفهان؛ در حقيقت بقعه ‏اي است كه بر مزار شيخي زاهد و عابد به نام عمو عبدالله كه در ذيحجه سال 716 هجري قمري وفات يافته، ساخته شده است. اين بنا در آغاز، تنها ايواني بوده كه بعدها دو مناره معروف را به ساختمان آن افزوده ‏اند. منارجنبان بر سر راه اصفهان به نجف آباد در روستايي به نام كاردالان قرار دارد. هر يك از دو مناره اين بنا 17 متر بلندي دارد و ارتفاع بنا 10 متر است.

 

شهرت منارجنبان اصفهان از ديرباز به اين خاطر بوده است كه هر گاه يكي از  مناره‏هاي طرفين ايوان بنا را مي ‏جنبانده ‏اند، اين حركت به مناره ديگر هم منتقل مي ‏شده است. اين حركت و انتقال آن به مناره ديگر از ديرباز تعجب بسياري از مردم و بازديدكنندگان آن را بر مي ‏انگيخته است.

صاحبنظران بر اين باورند كه چنين شكل و مناره اي طبيعتا باعث حرکت مزبور خواهد شد و اگر در اينجا بسيار چشمگير است به دليل باريكي و سبكي اين مناره ها مي باشد. جهانگردان به مناره ‏ها و ساختمان هايي كه به همين طريق مي ‏جنبيده ‏اند در نقاط ديگر جهان اشاره كرده ‏اند. كاشي هاي لاجوردي و فيروزه‏اي زينت بخش اين بناست و بر روي مزار نيز قطعه سنگي مرمري وجود دارد كه سوره يس از قرآن كريم حاشيه آن را زينت داده است.

كتيبه ‏هاي ديگري نيز در اين آرامگاه وجود دارد كه از آن جمله آنوبانيني ميتواند به كتيبه‏‌اي بر سنگ مرمر بالاي سنگ اصلي كه از عمو عبدالله به عنوان يك مرد پرهيزگار و زاهد نام مي ‏برد؛ اشاره کند.

 

راز منارجنبان فاش شد :

براي نخستين بار يك فيزيكدانان و كارشناس زلزله ايراني توانست دليل ارتعاشات منار جنبان اصفهان را با انجام آزمايش هاي ديناميكي بررسي كند.

منارجنبان يکي از بناهاي تاريخي شهراصفهان که در هفت کيلومتري غرب اصفهان و در مسير جاده اصفهان به نجف آباد درروستايي به نام کارلادانواقع شده است .  اين بناي تاريخي فرهنگي حدود 700 سالقبل در دوره ايلخان مغول بايک معماري منحصر به فرد ارزشي ساخته شده و اکنون نيزتنها "سازه لرزان کشور" محسوب مي‌شود.

مقبره "عمرعبدالله بن محمد بن گورکاني" از زهاد و صلحاي قرن هشتم هجري ، در قسمت زيرين اين بنا قرار گرفته به جز سنگ قبرمنصوب به او ، اطلاعات ديگري از وي در دست نيست . اما مردم بومي اين منطقه براينعقيده هستند که منارجنبان به احترام اين عارف بر روي مقبره اش احداث شده است.

با وفات شيخ زاهد در ذيحجه سال 716 هجري قمري ، اين بنا که در آغاز تنها ايوانيبوده است ، ساخته شد و بعدها دو مناره معروف منارجنبان را به ساختمان آن افزودند . بنابراين بي شک ساختمان ايوان پس از سال 716 هجري قمري آغاز شده و به انجام رسيدهاست .البته تاريخ دقيق ساخت مناره به درستي معلوم نيست و احتمالا در آخر عصر صفويهبه ايوان مزبور اضافه شده است .

اين بنا طوري بر پا شده که با تکان دادن تکمناره علاوه بر آنکه مناره ديگر نيز مي لرزد ، ارتعاش ناشي از تکان آن در کلساختمان بسيار محسوس مي شود.چگونگي اين حرکت و انتقال به مناره ديگر اگر چه ديدگاهيتعجب بسياري از مردم و بازديدکنندگان آنرا برمي انگيخته است ، از ديدگاه صاحبنظرانو آنان که بر اموري چون معماري آگاهند ، چندان شگفت و غيرطبيعي نيست . آنان براينباورند که در تمام بناهايي که چنين شکل و مناره هايي دارند ، حرکت هست و اگر دراينجا بسيار چشمگير است ، دليل آن باريکي و سبکي اين مناره هاست و گرنه جهانگردان وسياحان به مناره ها و ساختمانهايي که به همين طريق مي لرزيده اند ، در نقاط ديگرجهان نيز اشاره کرده اند.

آنچه در واقع موجب حركت است شكل هندسي و خاصيت مكانيكي است كه به طور كلي هر مخروط ناقصي كه ارتفاع بالنسبه كوتاه داشته باشد بر اثر فشارهاي متناسب حركت ارتجاعي پيدا مي كند و هر قدر بي اتصال تر به جايي باشد حركت آن واضح تر است و بناي منارجنبان همين طور است.

اولاً قريب ۵ متر بيشتر از پشت بام بلند نيست و ثانياً اطراف آن وصل به عمارتي نيست و چون به وسيله كلاف هاي چوبي به طاق وصل شده است طاق را هم با زمين آن به حركت درمي آورد. هر مناري با اين اسلوب ساخته شود اين حركت را دارد. براي مثال در اشترگان خارج اصفهان نيز دو منار هست كه حركت مي كند و نيز در دامغان مناري است كه حركت دارد و همچنين دو منار صحن قم اندك حركت محسوسي دارند، لابد اگر در بعضي از جاها حركت واضح نيست به واسطه اتصال نزديك به صحن عمارت است و اگر خوب دقت كنيد در وقت وزيدن باد شديد سايه منارهاي مسجد امام اصفهان هم تغيير جاي مي دهند و معلوم مي شود كه منارها لرزش پيدا مي كنند.

شيخ كه به امور مهندسي مسلط بود، آب دهي رودخانه زاينده رود را در فصول و زمان هاي مختلف بررسي كرده و سرانجام با طراحي مادي (جوي)ها با عرض متفاوت، آب رودخانه را به يك نسبت و به تساوي به محلات مختلف اصفهان منتقل كرده است. اين تقسيم نامه كه به تومار شيخ بهائي معروف است به اختلافات ديرين روستاييان خاتمه داد.

و از طراحي هاي ديگر او ساخت عمارت مسجد شاه اصفهان است كه شاخص تعيين كننده اوقات شبانه روز يا ساعت آفتاب از اوست،  در مدرسه جنوب غربي مسجد قطعه سنگ ساده اي به شكل شاخص در محل معيني تعبيه شده است كه ظهر واقعي اصفهان را در چهار فصل نشان مي دهد.

شيخ بهائي عارف و زاهد، سياستمدار و عالم موسوي عرب بعد از سير در تمامي اقطار و امصار عربي و اسلامي و اطلاع و وقوف بر اعمال عرب و فلاسفه آنها خلال سي سال يك صورت واضح و صادقي از معارف عرب در رياضيات در پايان قرن شانزدهم ميلادي را ترسيم كرده است. معروف است كه حصار صحن نجف از طراحي شيخ بهائي است به نحوي قرار داده است كه حجراتي كه در اطراف صحن واقع شده است مقابل با كوكبي است كه آن ستاره موئي علم رياضي است منزل كند بزودي ترقي از براي او حاصل مي شود و ديگر آنكه در هر فصلي از فصول سال چون آفتاب به زير ديوار برسد اول ظهر است.

آنچه در اينجا از هنر و مهندسي اصفهاني ها گفته شد نمونه كوچك و در واقع مشتي از خروار است و نظاير بي شمار و بي مانندي از اين گونه ابداعات در گوشه و كنار مملكت ما فراوان ديده مي شود.

حميد شاهين پور، سرپرست كميته پژوهشي انجمن فناوري هاي بومي ايران كه به اختلالات اخير در نوسانات دو منار اصفهان پي برد تصميم گرفت علت ارتعاشات بنا را با فرمول هاي ديناميكي پيدا كند.

پژوهش شاهين پور با تمام فرمول هاي پيچيده و آزمايشگاهي اش تنها در پي رسيدن به اين نتيجه است.«هنگامي كه دو نخ مشابه را به طول مساوي و انتهاي نخ ها به يك نخ افقي ببنديد دو آونگ كاملا مشابه حاصل مي شود. اگر يكي از وزنه هاي به نوسان در آيد يكي ديگر از وزنه ها هم شروع به نوسان مي كند. اگر يكي از نخها بلندتر شود در صورت نوسان يكي، وزنه ديگر دچار نوسان نمي شود.حال اگر وزن يكي با ديگري متفاوت باشد باز هم نوسان يكي منجر به اختلال در نوسان ديگري مي شود. بنابر اين مي توان ارتعاش يك مناره به مناره هاي بعدي هم منتقل شود.»

پيش از شاهين پور افرادي ديگري هم درباره منار جنبان كار كرده اند اما تا كنون كسي، كار آزمايشگاهي روي اين بنا انجام نداده اند.

در كشورهاي عراق و عربستان هم منار جنبان هاي زيادي وجود دارد.شاهين پور تمام منارجنبان هاي ساخته شده در دنيا را متعلق به فرهنگ ايراني اسلامي مي داند.

جالب است بدانيد منار جنبان هاي دنيا در يك دوره زماني سي ساله دوره تيموريان ساخته شده اند